Σήμερα, το ηλεκτρονικό περιοδικό BloGR τερμάτισε τη λειτουργία του.
Εύχομαι στους Jim Hellas, Case και Keimgreek ό,τι καλύτερο — και επαγγελματικά και προσωπικά.
Το μπλογκ του περιοδικού θα συνεχίσει να λειτουργεί, δίνοντας ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον (ενίοτε) θαυμαστό εικονικό μας κόσμο.
Καλή συνέχεια...
25.4.07
21.4.07
(Γ΄ Ι.Π.Μ.) 2. Hilda Doolittle (H.D.) - At Baia
Συνεχίζουμε την Γ΄ Ιστοσυνάντηση Ποιητικής Μετάφρασης. Υπενθυμίζω πως, όποιος θέλει να συμμετάσχει, μπορεί να στείλει τις μεταφράσεις του στη διεύθυνση e-mail που θα βρει στο προφίλ μου.
Καλή ανάγνωση.
Hilda Doolittle (H.D.) - At Baia
I should have thought
in a dream you would have brought
some lovely, perilous thing,
orchids piled in a great sheath,
as who would say (in a dream),
"I send you this,
who left the blue veins
of your throat unkissed."
Why was it that your hands
(that never took mine),
your hands that I could see
drift over the orchid-heads
so carefully,
your hands, so fragile, sure to lift
so gently, the fragile flower-stuff--
ah, ah, how was it
You never sent (in a dream)
the very form, the very scent,
not heavy, not sensuous,
but perilous--perilous--
of orchids, piled in a great sheath,
and folded underneath on a bright scroll,
some word:
"Flower sent to flower;
for white hands, the lesser white,
less lovely of flower-leaf,"
or
"Lover to lover, no kiss,
no touch, but forever and ever this."
(1921)
___________________________________
Μπορούσα να ονειρευτώ
σε ένα όνειρο ότι θα έφερνες
μερικά πανέμορφα, αξιοπρόσεχτα πράγματα,
ορχιδέες τυλιγμένες σε σπουδαία ανθοδέσμη,
που θα έλεγαν (σε ένα όνειρο),
«Εγώ σου στέλνω αυτό,
εγώ που άφησα τις μπλε φλέβες
του λαιμού σου χωρίς φιλί».
Τι συνέβη και τα χέρια σου
(που ποτέ δεν κράτησαν τα δικά μου),
τα χέρια σου που μπορούσα να δω
να κινούνται πάνω από τα άνθη της ορχιδέας
τόσο προσεκτικά,
τα χέρια σου, τόσο εύθραυστα, έτοιμα να σηκώσουν
τόσο ευγενικά τα εύθραυστα άνθη
αχ, αχ, τι συνέβη
Ποτέ δεν έστειλες (σε όνειρο)
Τη συγκεκριμένη μορφή, το συγκεκριμένο άρωμα,
Ούτε βαρύ, ούτε αισθαντικό,
Αλλά πολύτιμο, -πολύτιμο-
Από ορχιδέες, τυλιγμένες, σε σπουδαία ανθοδέσμη,
Και διπλωμένες από κάτω σε ένα λαμπερό φύλλο χαρτί,
Μερικές λέξεις:
«Άνθος στέλνεται στο άνθος
για ολόλευκα χέρια, το λιγότερο λευκό,
λιγότερο όμορφο από ένα φύλλο λουλουδιού».
ή
«Εραστής σε εραστή, χωρίς φιλί,
δίχως χάδι, αλλά παντοτινά ετούτα εδώ».
Μετάφραση: Marialena
___________________________________
Θα 'θελα νά 'χα δει
σε όνειρο να μου χαρίζεις
Κάτι το όμορφο, κάτι το κινδυνώδες,
Ορχιδέες μαζεμένες σε υπέροχη ανθοθήκη
και να μου έλεγες (μέσα στο όνειρο),
«Εγώ σ' το στέλνω αυτό,
εγώ που άφησα τις γαλάζιες φλέβες
του λαιμού σου αφίλητες».
Γιατί τα χέρια σου
(που ποτέ δεν κράτησαν τα δικά μου)
γιατί άραγε θαρρούσα, πως τα χέρια σου
θα άγγιζαν τους ανθούς των ορχιδέων
τόσο τρυφερά,
Τα χέρια σου τα εύθραυστα πίστευα πως θ' ανασήκωναν
Τόσο απαλά, την εύθραυστη λουλουδένια φύση-
Αχ, τι ιδέα…
Ποτέ δεν έστειλες (ούτε σε όνειρο)
Την αληθινή υπόσταση, τ’ αληθινό το άρωμα
Το όχι βαρύ, όχι αισθησιακό,
Μα επικίνδυνο –επικίνδυνο-
των ορχιδέων, μαζεμένων σε υπέροχη ανθοθήκη,
Και διπλωμένο από κάτω ένα πνευματώδες μπιλιετάκι,
Με δυο λόγια:
«Άνθος σταλμένο σ' άνθος
για χέρια λευκά, το όχι ισάξια λευκό,
όχι ισάξια όμορφο ανθοπέταλο»
ή
«Από εραστή σε εραστή, δίχως φιλί,
δίχως άγγιγμα, όμως για πάντα τέτοιοι».
Μετάφραση: synas
___________________________________
Έπρεπε να το φανταστώ
πως σε όνειρο θα μου ‘φερνες
κάτι υπέροχο κι επίφοβο μαζί
δεμένες ορχιδέες σε ανθοδέσμη
σαν κάποιος να ‘λεγε (σε όνειρο)
«Σου στέλνω αυτό,
εγώ που τις γαλάζιες φλέβες του λαιμού σου
δε φίλησα ποτέ».
Γιατί τα χέρια σου
(που τα δικά μου δεν ακούμπησαν ποτέ)
τα χέρια αυτά που έβλεπα
τόσο προσεκτικά ν’ αγγίζουνε τα άνθη,
τα χέρια σου τα εύθραυστα
που σήκωναν με σιγουριά και τόση απαλότητα
τα ευαίσθητα λουλούδια
Αχ, αχ, πώς ήτανε...
Ποτέ δεν έστειλες (σε όνειρο)
αυτό το σχήμα ή την οσμή
όχι βαριά ή αισθησιακή
μα επίφοβη – επίφοβη
των ορχιδέων σε ανθοδέσμη
και λίγες λέξεις στην κορδέλα
τυλιγμένες:
«Από λουλούδι σε λουλούδι
για τα λευκά τα χέρια,
τα λιγότερο λευκά
λιγότερο αξιαγάπητα κι από πράσινο φύλλο»
ή
«Από έρωτα σε έρωτα,
ανέγγιχτα, δίχως φιλί
αλλά για πάντα και για πάντα αυτό».
Μετάφραση: Mauve_All
___________________________________
Aς το 'χα φανταστεί,
σ' ένα όνειρο, θα μου 'χες φέρει
κάποιο ωραίο πράγμα, επίφοβο,
ένα πελώριο μπουκέτο ορχιδέες,
ωσάν εκείνος που (σ' ένα όνειρο) θα έλεγε
"Σου στέλνω αυτό,
ο που άφησε αφίλητες τις φλέβες
τις γαλάζιες του λαιμού σου."
Γιατί άραγε τα χέρια σου
(που τα δικά μου δεν κρατήσανε ποτέ)
τα χέρια σου που τα 'βλεπα
τόσο προσεκτικά
πάνω από τ' άνθη να γλυστρούν,
τα χέρια σου, τα λεπτεπίλεπτα, ν' ανασηκώνουν
τόσο απαλά, τους λεπτεπίλεπτους τους στήμονες-
α, α, πώς άραγε
δε μου 'στειλες ποτέ (σ' ένα όνειρο)
ένα πελώριο μπουκέτο ορχιδέες,
την ίδια τη μορφή, το ίδιο το άρωμά τους,
μήτε βαρύ, και μήτε αισθησιακό,
μα επίφοβο -επίφοβο-
και από κάτω, σ' ένα ζωηρόχρωμο ρολό,
δυo λόγια:
"Λουλούδι προς λουλούδι,
για χέρια πάλλευκα, το ωραίο και το λευκό
του πέταλου που ωχριά μπροστά τους,"
ή
"Aγάπη προς αγάπη, δίχως φιλί,
και δίχως άγγιγμα, μα πάντα και για πάντα αυτό."
Μετάφραση: Π
Καλή ανάγνωση.
Hilda Doolittle (H.D.) - At Baia
I should have thought
in a dream you would have brought
some lovely, perilous thing,
orchids piled in a great sheath,
as who would say (in a dream),
"I send you this,
who left the blue veins
of your throat unkissed."
Why was it that your hands
(that never took mine),
your hands that I could see
drift over the orchid-heads
so carefully,
your hands, so fragile, sure to lift
so gently, the fragile flower-stuff--
ah, ah, how was it
You never sent (in a dream)
the very form, the very scent,
not heavy, not sensuous,
but perilous--perilous--
of orchids, piled in a great sheath,
and folded underneath on a bright scroll,
some word:
"Flower sent to flower;
for white hands, the lesser white,
less lovely of flower-leaf,"
or
"Lover to lover, no kiss,
no touch, but forever and ever this."
(1921)
___________________________________
Μπορούσα να ονειρευτώ
σε ένα όνειρο ότι θα έφερνες
μερικά πανέμορφα, αξιοπρόσεχτα πράγματα,
ορχιδέες τυλιγμένες σε σπουδαία ανθοδέσμη,
που θα έλεγαν (σε ένα όνειρο),
«Εγώ σου στέλνω αυτό,
εγώ που άφησα τις μπλε φλέβες
του λαιμού σου χωρίς φιλί».
Τι συνέβη και τα χέρια σου
(που ποτέ δεν κράτησαν τα δικά μου),
τα χέρια σου που μπορούσα να δω
να κινούνται πάνω από τα άνθη της ορχιδέας
τόσο προσεκτικά,
τα χέρια σου, τόσο εύθραυστα, έτοιμα να σηκώσουν
τόσο ευγενικά τα εύθραυστα άνθη
αχ, αχ, τι συνέβη
Ποτέ δεν έστειλες (σε όνειρο)
Τη συγκεκριμένη μορφή, το συγκεκριμένο άρωμα,
Ούτε βαρύ, ούτε αισθαντικό,
Αλλά πολύτιμο, -πολύτιμο-
Από ορχιδέες, τυλιγμένες, σε σπουδαία ανθοδέσμη,
Και διπλωμένες από κάτω σε ένα λαμπερό φύλλο χαρτί,
Μερικές λέξεις:
«Άνθος στέλνεται στο άνθος
για ολόλευκα χέρια, το λιγότερο λευκό,
λιγότερο όμορφο από ένα φύλλο λουλουδιού».
ή
«Εραστής σε εραστή, χωρίς φιλί,
δίχως χάδι, αλλά παντοτινά ετούτα εδώ».
Μετάφραση: Marialena
___________________________________
Θα 'θελα νά 'χα δει
σε όνειρο να μου χαρίζεις
Κάτι το όμορφο, κάτι το κινδυνώδες,
Ορχιδέες μαζεμένες σε υπέροχη ανθοθήκη
και να μου έλεγες (μέσα στο όνειρο),
«Εγώ σ' το στέλνω αυτό,
εγώ που άφησα τις γαλάζιες φλέβες
του λαιμού σου αφίλητες».
Γιατί τα χέρια σου
(που ποτέ δεν κράτησαν τα δικά μου)
γιατί άραγε θαρρούσα, πως τα χέρια σου
θα άγγιζαν τους ανθούς των ορχιδέων
τόσο τρυφερά,
Τα χέρια σου τα εύθραυστα πίστευα πως θ' ανασήκωναν
Τόσο απαλά, την εύθραυστη λουλουδένια φύση-
Αχ, τι ιδέα…
Ποτέ δεν έστειλες (ούτε σε όνειρο)
Την αληθινή υπόσταση, τ’ αληθινό το άρωμα
Το όχι βαρύ, όχι αισθησιακό,
Μα επικίνδυνο –επικίνδυνο-
των ορχιδέων, μαζεμένων σε υπέροχη ανθοθήκη,
Και διπλωμένο από κάτω ένα πνευματώδες μπιλιετάκι,
Με δυο λόγια:
«Άνθος σταλμένο σ' άνθος
για χέρια λευκά, το όχι ισάξια λευκό,
όχι ισάξια όμορφο ανθοπέταλο»
ή
«Από εραστή σε εραστή, δίχως φιλί,
δίχως άγγιγμα, όμως για πάντα τέτοιοι».
Μετάφραση: synas
___________________________________
Έπρεπε να το φανταστώ
πως σε όνειρο θα μου ‘φερνες
κάτι υπέροχο κι επίφοβο μαζί
δεμένες ορχιδέες σε ανθοδέσμη
σαν κάποιος να ‘λεγε (σε όνειρο)
«Σου στέλνω αυτό,
εγώ που τις γαλάζιες φλέβες του λαιμού σου
δε φίλησα ποτέ».
Γιατί τα χέρια σου
(που τα δικά μου δεν ακούμπησαν ποτέ)
τα χέρια αυτά που έβλεπα
τόσο προσεκτικά ν’ αγγίζουνε τα άνθη,
τα χέρια σου τα εύθραυστα
που σήκωναν με σιγουριά και τόση απαλότητα
τα ευαίσθητα λουλούδια
Αχ, αχ, πώς ήτανε...
Ποτέ δεν έστειλες (σε όνειρο)
αυτό το σχήμα ή την οσμή
όχι βαριά ή αισθησιακή
μα επίφοβη – επίφοβη
των ορχιδέων σε ανθοδέσμη
και λίγες λέξεις στην κορδέλα
τυλιγμένες:
«Από λουλούδι σε λουλούδι
για τα λευκά τα χέρια,
τα λιγότερο λευκά
λιγότερο αξιαγάπητα κι από πράσινο φύλλο»
ή
«Από έρωτα σε έρωτα,
ανέγγιχτα, δίχως φιλί
αλλά για πάντα και για πάντα αυτό».
Μετάφραση: Mauve_All
___________________________________
Aς το 'χα φανταστεί,
σ' ένα όνειρο, θα μου 'χες φέρει
κάποιο ωραίο πράγμα, επίφοβο,
ένα πελώριο μπουκέτο ορχιδέες,
ωσάν εκείνος που (σ' ένα όνειρο) θα έλεγε
"Σου στέλνω αυτό,
ο που άφησε αφίλητες τις φλέβες
τις γαλάζιες του λαιμού σου."
Γιατί άραγε τα χέρια σου
(που τα δικά μου δεν κρατήσανε ποτέ)
τα χέρια σου που τα 'βλεπα
τόσο προσεκτικά
πάνω από τ' άνθη να γλυστρούν,
τα χέρια σου, τα λεπτεπίλεπτα, ν' ανασηκώνουν
τόσο απαλά, τους λεπτεπίλεπτους τους στήμονες-
α, α, πώς άραγε
δε μου 'στειλες ποτέ (σ' ένα όνειρο)
ένα πελώριο μπουκέτο ορχιδέες,
την ίδια τη μορφή, το ίδιο το άρωμά τους,
μήτε βαρύ, και μήτε αισθησιακό,
μα επίφοβο -επίφοβο-
και από κάτω, σ' ένα ζωηρόχρωμο ρολό,
δυo λόγια:
"Λουλούδι προς λουλούδι,
για χέρια πάλλευκα, το ωραίο και το λευκό
του πέταλου που ωχριά μπροστά τους,"
ή
"Aγάπη προς αγάπη, δίχως φιλί,
και δίχως άγγιγμα, μα πάντα και για πάντα αυτό."
Μετάφραση: Π
18.4.07
13.4.07
(Γ΄ Ι.Π.Μ.) 1. Elinor Wylie - A Proud Lady
Φίλες και φίλοι,
ξεκινάμε και επισήμως την Γ΄ Ιστοσυνάντηση Ποιητικής Μετάφρασης, που αυτή τη φορά ασχολείται μόνο με ποιήτριες, και μάλιστα Αμερικανίδες. (Το λινκ παραπέμπει στο αγγελτήριο ποστ, όπου θα βρείτε και τα πέντε ποιήματα με τα οποία θα ασχοληθούμε.) Σας ευχόμαστε καλή ανάγνωση, και περιμένουμε τα σχόλιά σας — αλλά και τις συμμετοχές σας.
Elinor Wylie - A Proud Lady
Hate in the world's hand
Can carve and set its seal
Like the strong blast of sand
Which cuts into steel.
I have seen how the finger of hate
Can mar and mould
Faces burned passionate
And frozen cold.
Sorrowful faces worn
As stone with rain,
Faces writhing with scorn
And sullen with pain.
But you have a proud face
Which the world cannot harm,
You have turned the pain to a grace
And the scorn to a charm.
You have taken the arrows and slings
Which prick and bruise
And fashioned them into wings
For the heels of your shoes.
From the world's hand which tries
To tear you apart
You have stolen the falcon's eyes
And the lion's heart.
What has it done, this world,
With hard finger-tips,
But sweetly chiseled and curled
Your inscrutable lips?
(1921)
_________________________
Το μίσος στο χέρι του κόσμου
Να σφραγίσει μπορεί, να διαμορφώσει
Σαν την ισχυρή ριπή της άμμου
Που το ατσάλι μπορεί να κόψει.
Έχω δει πώς του μίσους ο δάκτυλος
Να παραμορφώσει μπορεί και να πλάσει
Πρόσωπα καμένα από το πάθος
Κι άλλα παγωμένα πολύ.
Πρόσωπα θλιμμένα φαγωμένα
Σαν την πέτρα απ' τη βροχή,
Πρόσωπα που με περιφρόνηση μορφάζουν
Και σκυθρωπιάζουν με ντροπή.
Μα εσύ έχεις πρόσωπο περήφανο
Που ο κόσμος να βλάψει δεν μπορεί,
Έκανες τον πόνο σου ευγένεια
Και γοητεία τη μομφή.
Εσύ πήρες και τόξα και σφεντόνες
Που τραυματίζουν και τρυπούν
Και σε φτερά μεταμόρφωσες
Στα τακούνια σου να μπουν.
Απ’ του κόσμου το χέρι που θέλει
Να σε κάνει κομμάτια πολλά
Εσύ έκλεψες του γερακιού τα μάτια
Και του λέοντα την καρδιά.
Τι έχει κάνει ετούτος ο κόσμος
Με ακροδάκτυλα σκληρά,
Παρά γλυκά να τα σμιλέψει
Τα χείλη σου τ' ανεξιχνίαστα;
Μετάφραση: Ιφιμέδεια
_________________________
Το μίσος στο χέρι του κόσμου
Μπορεί να σκαλίσει και να θέσει τη σφραγίδα του
Σαν τη δυνατή ριπή της άμμου
Που σε διαπερνά σαν ατσάλι.
Έχω δει πώς το δάκτυλο του μίσους
Μπορεί να αλλοιώσει και να λιώσει
Πρόσωπα που φλέγονται από το πάθος
Και παγώνουν κοκαλωμένα.
Θλιμμένα πρόσωπα ξεπλένονται
Όπως η πέτρα στη βροχή
Πρόσωπα που μορφάζουν από περιφρόνηση
Και είναι βλοσυρά από πόνο.
Αλλά έχεις ένα υπερήφανο πρόσωπο
Που ο κόσμος δεν μπορεί να πειράξει
Έχεις μετατρέψει τον πόνο σε χάρη
Και τη περιφρόνηση σε γοητεία.
Έχεις πάρει τα βέλη και τις ασπίδες
Που τρυπούν και πονούν
Και τα μετέτρεψες σε φτερά
Για τα τακούνια των υποδημάτων σου.
Από το χέρι του κόσμου που προσπαθεί
Να σε διαλύσει
Έκλεψες το βλέμμα του γερακιού
Και τη καρδιά του λέοντα.
Τι έχει κάνει αυτός ο κόσμος
Με τα σκληρά ακροδάκτυλά του,
Από το να κόψει γλυκά και να περιστρέψει
Τα δυσκολονόητα χείλη σου?
Μετάφραση: Marialena
_________________________
Το μίσος του κόσμου
Λυγίζει και χαράζει
Σαν την ανεμοθύελλα
Που κόβει το ατσάλι
Γιατί έχω δει πώς ένα δάχτυλο που δείχνει με κακία
Μπορεί να καταστρέψει και να πλάσει
Τα πρόσωπα που καίνε με μανία
Τα πρόσωπα που μένουν παγερά
Θλιμμένα πρόσωπα, σκαμμένα
Όπως οι πέτρες στη βροχή
Συσπάσεις περιφρόνησης γεμάτα
Πρόσωπα βλοσυρά απ' την οδύνη
Μα συ έχεις πρόσωπο περήφανο
Ο κόσμος δε μπορεί να το πειράξει
Τον πόνο σου μετέτρεψες σε χάρισμα
Την περιφρόνηση την έκανες γοητεία
Τα βέλη πήρες που τρυπούν
Και τις σφεντόνες που χτυπούν
Και φτερωτά τα έκανες
Στα πόδια σου σανδάλια
Από το χέρι αυτού του κόσμου
Που προσπαθεί να σε διαλύσει
Έκλεψες του γερακιού τα μάτια
Έκλεψες την καρδιά του λιονταριού
Γιατί, τι άλλο καταφέρανε
Με τα σκληρά τους χέρια;
Απλά σου γλυκοχάραξαν
Το αίνιγμα στα χείλη.
Μετάφραση: Mauve_All
_________________________
Το μίσος στο χέρι του κόσμου
Σφραγίζει, χαράζει
Μανιασμένη άμμος
Που τρώει τ' ατσάλι.
Είδα του μίσους δάχτυλα
Να πλάθουν, ν' αλλοιώνουν
Πρόσωπα φλεγόμενα
Και πρόσωπα απαθή
Φθαρμένες όψεις θλιβερές
Βράχοι σκαμμένοι στη βροχή
Μάσκες περήφανες
Και πρόσωπα οδύνης.
Μα εσύ στέκεις περήφανη
Ο κόσμος δε σ' αγγίζει
Τον πόνο κάνεις χάρισμα
Το φθόνο γοητεία
Οι πέτρες και τα βέλη τους
Που σχίζουνε τη σάρκα
Γίναν' στα πόδια σου φτερά
Ψηλά να σ' ανεβάσουν.
Μέσ' απ� το χέρι το σφιχτό
Που πάει να σε συντρίψει
Πήρες καρδιά λεονταριού
Και γερακίσια μάτια
Και τι ο κόσμος πέτυχε
Παρά να σου λαξέψει
Το αδιόρατο αίνιγμα
Στις άκρες των χειλιών σου;
Μετάφραση: Nick Mavor
_________________________
Tο μίσος, στα χέρια του κόσμου,
λαξεύει κι αφήνει τη σφραγίδα του
σαν τη σφοδρή ριπή της άμμου
που χαράζει το ατσάλι.
Tα δάχτυλα του μίσους έχω δει
τι όψη δίνουνε σε πρόσωπα
που τα πυράκτωσε το πάθος
και ρήμαξαν παγώνοντας.
Θλιμμένα πρόσωπα, σκαμμένα
όπως η πέτρα απ' τη βροχή,
βασανισμένα από την καταφρόνια
σκοτεινιασμένα από τον πόνο.
Mα εσύ έχεις πρόσωπο περήφανο
που ο κόσμος δεν μπορεί να βλάψει,
και έκανες τον πόνο ευλογία,
την καταφρόνια έκανες χάρη.
Πήρες τις πέτρες και τα βέλη
που χτυπάνε και τρυπάν
και τα 'κανες να γίνουνε φτερά
στις φτέρνες των ποδιών σου.
Aπό τα χέρια αυτά του κόσμου
που πασχίζουνε να σε ξεσκίσουν
πήρες τα μάτια του αητού
και την καρδιά του λιονταριού.
Tι άλλο πέτυχε, αυτός ο κόσμος,
με ακροδάχτυλα τραχειά,
παρά με τέχνη να σμιλέψει τις γραμμές
των αινιγματικών χειλιών σου;
Μετάφραση: Π
_________________________
Το μίσος στο χέρι του κόσμου
Τη σφραγίδα του βάζει
Σαν τη δυνατή βολή της άμμου
Που τ’ ατσάλι χαράζει
Είδα το δάχτυλο του μίσους
Να παραμορφώνει
Πρόσωπα που καίγαν' από πάθος
Και ψυχρά σαν το χιόνι
Πρόσωπα που τα σκάβει η θλίψη
Σαν το κύμα τα βράχια
Πρόσωπα που σφαδάζουν με πόνο
Σκυθρωπά και μονάχα
Μα εσύ έχεις πρόσωπο λαμπρό
Που ποτέ δεν θα εκλείψει
Χάρη ο πόνος γίνεται εκεί,
Γοητεία η θλίψη
Τα βέλη τους και τις σφεντόνες
Που τρυπούν και μωλωπίζουν
Πήρες και τα 'κανες φτερά
Στις φτέρνες σου να φτερουγίζουν
Απ’ το χέρι του κόσμου που θέλει
Να σε κάνει κομμάτια
Πήρες την καρδιά του λιονταριού
Και του γερακιού τα μάτια
Το μόνο που μπορεί αυτός ο κόσμος
Είναι να δώσει γλυκιά καμπύλη
Με ακροδάχτυλα σκληρά
Στα αινιγματικά σου χείλη
Μετάφραση: cyrusgeo
ξεκινάμε και επισήμως την Γ΄ Ιστοσυνάντηση Ποιητικής Μετάφρασης, που αυτή τη φορά ασχολείται μόνο με ποιήτριες, και μάλιστα Αμερικανίδες. (Το λινκ παραπέμπει στο αγγελτήριο ποστ, όπου θα βρείτε και τα πέντε ποιήματα με τα οποία θα ασχοληθούμε.) Σας ευχόμαστε καλή ανάγνωση, και περιμένουμε τα σχόλιά σας — αλλά και τις συμμετοχές σας.
Elinor Wylie - A Proud Lady
Hate in the world's hand
Can carve and set its seal
Like the strong blast of sand
Which cuts into steel.
I have seen how the finger of hate
Can mar and mould
Faces burned passionate
And frozen cold.
Sorrowful faces worn
As stone with rain,
Faces writhing with scorn
And sullen with pain.
But you have a proud face
Which the world cannot harm,
You have turned the pain to a grace
And the scorn to a charm.
You have taken the arrows and slings
Which prick and bruise
And fashioned them into wings
For the heels of your shoes.
From the world's hand which tries
To tear you apart
You have stolen the falcon's eyes
And the lion's heart.
What has it done, this world,
With hard finger-tips,
But sweetly chiseled and curled
Your inscrutable lips?
(1921)
_________________________
Το μίσος στο χέρι του κόσμου
Να σφραγίσει μπορεί, να διαμορφώσει
Σαν την ισχυρή ριπή της άμμου
Που το ατσάλι μπορεί να κόψει.
Έχω δει πώς του μίσους ο δάκτυλος
Να παραμορφώσει μπορεί και να πλάσει
Πρόσωπα καμένα από το πάθος
Κι άλλα παγωμένα πολύ.
Πρόσωπα θλιμμένα φαγωμένα
Σαν την πέτρα απ' τη βροχή,
Πρόσωπα που με περιφρόνηση μορφάζουν
Και σκυθρωπιάζουν με ντροπή.
Μα εσύ έχεις πρόσωπο περήφανο
Που ο κόσμος να βλάψει δεν μπορεί,
Έκανες τον πόνο σου ευγένεια
Και γοητεία τη μομφή.
Εσύ πήρες και τόξα και σφεντόνες
Που τραυματίζουν και τρυπούν
Και σε φτερά μεταμόρφωσες
Στα τακούνια σου να μπουν.
Απ’ του κόσμου το χέρι που θέλει
Να σε κάνει κομμάτια πολλά
Εσύ έκλεψες του γερακιού τα μάτια
Και του λέοντα την καρδιά.
Τι έχει κάνει ετούτος ο κόσμος
Με ακροδάκτυλα σκληρά,
Παρά γλυκά να τα σμιλέψει
Τα χείλη σου τ' ανεξιχνίαστα;
Μετάφραση: Ιφιμέδεια
_________________________
Το μίσος στο χέρι του κόσμου
Μπορεί να σκαλίσει και να θέσει τη σφραγίδα του
Σαν τη δυνατή ριπή της άμμου
Που σε διαπερνά σαν ατσάλι.
Έχω δει πώς το δάκτυλο του μίσους
Μπορεί να αλλοιώσει και να λιώσει
Πρόσωπα που φλέγονται από το πάθος
Και παγώνουν κοκαλωμένα.
Θλιμμένα πρόσωπα ξεπλένονται
Όπως η πέτρα στη βροχή
Πρόσωπα που μορφάζουν από περιφρόνηση
Και είναι βλοσυρά από πόνο.
Αλλά έχεις ένα υπερήφανο πρόσωπο
Που ο κόσμος δεν μπορεί να πειράξει
Έχεις μετατρέψει τον πόνο σε χάρη
Και τη περιφρόνηση σε γοητεία.
Έχεις πάρει τα βέλη και τις ασπίδες
Που τρυπούν και πονούν
Και τα μετέτρεψες σε φτερά
Για τα τακούνια των υποδημάτων σου.
Από το χέρι του κόσμου που προσπαθεί
Να σε διαλύσει
Έκλεψες το βλέμμα του γερακιού
Και τη καρδιά του λέοντα.
Τι έχει κάνει αυτός ο κόσμος
Με τα σκληρά ακροδάκτυλά του,
Από το να κόψει γλυκά και να περιστρέψει
Τα δυσκολονόητα χείλη σου?
Μετάφραση: Marialena
_________________________
Το μίσος του κόσμου
Λυγίζει και χαράζει
Σαν την ανεμοθύελλα
Που κόβει το ατσάλι
Γιατί έχω δει πώς ένα δάχτυλο που δείχνει με κακία
Μπορεί να καταστρέψει και να πλάσει
Τα πρόσωπα που καίνε με μανία
Τα πρόσωπα που μένουν παγερά
Θλιμμένα πρόσωπα, σκαμμένα
Όπως οι πέτρες στη βροχή
Συσπάσεις περιφρόνησης γεμάτα
Πρόσωπα βλοσυρά απ' την οδύνη
Μα συ έχεις πρόσωπο περήφανο
Ο κόσμος δε μπορεί να το πειράξει
Τον πόνο σου μετέτρεψες σε χάρισμα
Την περιφρόνηση την έκανες γοητεία
Τα βέλη πήρες που τρυπούν
Και τις σφεντόνες που χτυπούν
Και φτερωτά τα έκανες
Στα πόδια σου σανδάλια
Από το χέρι αυτού του κόσμου
Που προσπαθεί να σε διαλύσει
Έκλεψες του γερακιού τα μάτια
Έκλεψες την καρδιά του λιονταριού
Γιατί, τι άλλο καταφέρανε
Με τα σκληρά τους χέρια;
Απλά σου γλυκοχάραξαν
Το αίνιγμα στα χείλη.
Μετάφραση: Mauve_All
_________________________
Το μίσος στο χέρι του κόσμου
Σφραγίζει, χαράζει
Μανιασμένη άμμος
Που τρώει τ' ατσάλι.
Είδα του μίσους δάχτυλα
Να πλάθουν, ν' αλλοιώνουν
Πρόσωπα φλεγόμενα
Και πρόσωπα απαθή
Φθαρμένες όψεις θλιβερές
Βράχοι σκαμμένοι στη βροχή
Μάσκες περήφανες
Και πρόσωπα οδύνης.
Μα εσύ στέκεις περήφανη
Ο κόσμος δε σ' αγγίζει
Τον πόνο κάνεις χάρισμα
Το φθόνο γοητεία
Οι πέτρες και τα βέλη τους
Που σχίζουνε τη σάρκα
Γίναν' στα πόδια σου φτερά
Ψηλά να σ' ανεβάσουν.
Μέσ' απ� το χέρι το σφιχτό
Που πάει να σε συντρίψει
Πήρες καρδιά λεονταριού
Και γερακίσια μάτια
Και τι ο κόσμος πέτυχε
Παρά να σου λαξέψει
Το αδιόρατο αίνιγμα
Στις άκρες των χειλιών σου;
Μετάφραση: Nick Mavor
_________________________
Tο μίσος, στα χέρια του κόσμου,
λαξεύει κι αφήνει τη σφραγίδα του
σαν τη σφοδρή ριπή της άμμου
που χαράζει το ατσάλι.
Tα δάχτυλα του μίσους έχω δει
τι όψη δίνουνε σε πρόσωπα
που τα πυράκτωσε το πάθος
και ρήμαξαν παγώνοντας.
Θλιμμένα πρόσωπα, σκαμμένα
όπως η πέτρα απ' τη βροχή,
βασανισμένα από την καταφρόνια
σκοτεινιασμένα από τον πόνο.
Mα εσύ έχεις πρόσωπο περήφανο
που ο κόσμος δεν μπορεί να βλάψει,
και έκανες τον πόνο ευλογία,
την καταφρόνια έκανες χάρη.
Πήρες τις πέτρες και τα βέλη
που χτυπάνε και τρυπάν
και τα 'κανες να γίνουνε φτερά
στις φτέρνες των ποδιών σου.
Aπό τα χέρια αυτά του κόσμου
που πασχίζουνε να σε ξεσκίσουν
πήρες τα μάτια του αητού
και την καρδιά του λιονταριού.
Tι άλλο πέτυχε, αυτός ο κόσμος,
με ακροδάχτυλα τραχειά,
παρά με τέχνη να σμιλέψει τις γραμμές
των αινιγματικών χειλιών σου;
Μετάφραση: Π
_________________________
Το μίσος στο χέρι του κόσμου
Τη σφραγίδα του βάζει
Σαν τη δυνατή βολή της άμμου
Που τ’ ατσάλι χαράζει
Είδα το δάχτυλο του μίσους
Να παραμορφώνει
Πρόσωπα που καίγαν' από πάθος
Και ψυχρά σαν το χιόνι
Πρόσωπα που τα σκάβει η θλίψη
Σαν το κύμα τα βράχια
Πρόσωπα που σφαδάζουν με πόνο
Σκυθρωπά και μονάχα
Μα εσύ έχεις πρόσωπο λαμπρό
Που ποτέ δεν θα εκλείψει
Χάρη ο πόνος γίνεται εκεί,
Γοητεία η θλίψη
Τα βέλη τους και τις σφεντόνες
Που τρυπούν και μωλωπίζουν
Πήρες και τα 'κανες φτερά
Στις φτέρνες σου να φτερουγίζουν
Απ’ το χέρι του κόσμου που θέλει
Να σε κάνει κομμάτια
Πήρες την καρδιά του λιονταριού
Και του γερακιού τα μάτια
Το μόνο που μπορεί αυτός ο κόσμος
Είναι να δώσει γλυκιά καμπύλη
Με ακροδάχτυλα σκληρά
Στα αινιγματικά σου χείλη
Μετάφραση: cyrusgeo
9.4.07
Pεσιτάλ Xριστόδουλου με πρόθυμο πιόνι τον Θεοδωράκη
Tη Mεγάλη Παρασκευή 6/4/07 μεταδόθηκε από τη NET το σχοινοτενές και θνησιγενές 'Pέκβιεμ' ή 'Ακολουθία εις κεκοιμημένους' του Θεοδωράκη, που εκτελέστηκε (όπως και οι ακροατές) στη Mητρόπολη στις 30/3/07. O Θεοδωράκης, συμφεροντολογικά κινούμενος, αδιαφόρησε για το ότι ο Xριστόδουλος, κινούμενος εξ ίσου συμφεροντολογικά, ενέκρινε αυτή τη συναυλία με στόχο να δείξει ότι ένας επιφανής πρώην αριστερός έχει γίνει και αυτός 'δικός μας'. H παρουσία του Θεοδωράκη νομιμοποίησε και την ομιλία που εκφώνησε ο Xριστόδουλος (με το γνωστό βερμπαλισμό του, το γνωστό μακρόσυρτο στόμφο και το γνωστό γλοιώδες μειδίαμα). Mιά ομιλία όπου κάθε λίγο ξεπηδά και νέα υποκρισία, σόφισμα ή ιδεολόγημα. Mιά ομιλία προσεκτικά προετοιμασμένη για να εξυπηρετήσει σκοπιμότητες, όπως δείχνει και το ότι ο Xριστόδουλος ομολογεί απερίφραστα πως «η απόφαση [...] έχει πολλές σημειολογικές και συμβολικές εξηγήσεις» ή το ότι ο ίδιος ή οι συνεργάτες του αναδίφησαν σε κείμενα του Θεοδωράκη για να εκμεταλλευτούν και του δεύτερου τα ιδεολογήματα. Παραθέτουμε την πλήρη και ακριβή απομαγνητοφώνηση της ομιλίας αυτής:
______________________________
Σεβασμιώτατοι Iεράρχαι, κύριοι Yπουργοί, κύριοι Bουλευταί, κύριοι Δήμαρχοι, αγαπητοί Πατέρες, κυρίες και κύριοι, κύριε Mίκη Θεοδωράκη:
Πράγματι στην πατρίδα μας, στον τόπο μας, τίποτε δεν χαρίζεται, όλα κατακτιώνται. Kαι σ' αυτόν τον κανόνα υπετάγη και η αποψινή μεγαλειώδης εκδήλωση. Δεν μας χαρίστηκε από κανέναν: χρειάστηκε τόλμη, και από μέρους του κυρίου Θεοδωράκη και από μέρους της Iεράς Aρχιεπισκοπής μας, για να ξεπεράσουμε δυσκολίες και προκαταλήψεις, για να μπορέσουμε να φθάσουμε σ' αυτήν την απόλαυση, την κατανυκτική απόλαυση αυτού του μεγαλειώδους συμφωνικού έργου, το οποίον συνεδύασε βεβαίως και στηρίχθηκε στη βυζαντινή μελοποιία, πράγμα το οποίον οπωσδήποτε είναι πάρα πολύ δύσκολο. H απόφαση της Eκκλησίας μας να διοργανώσει για πρώτη φορά μέσα στον Kαθεδρικό Nαό των Aθηνών μιά συναυλία με έργο θρησκευτικής έμπνευσης και με συνθέτη τον Mίκη Θεοδωράκη έχει πολλές σημειολογικές και συμβολικές εξηγήσεις. Ύστερα από μιά μακρά περίοδο όχι μόνο αμοιβαίας πολεμικής μεταξύ δύο ισχυρών κοινωνικών πόλων στην πατρίδα μας, Eκκλησίας και αριστεράς, αλλά και σκληρής αντιπαράθεσης στα πλαίσια της ιδεολογικής διαμάχης ανάμεσα στην πίστη και στον ιστορικό υλισμό, η πρωτοβουλία για υπέρβαση της πόλωσης οδήγησε στην αποψινή μεγαλειώδη εκδήλωση, χωρίς ίσως κανείς να εγκαταλείψει τις αρχές του, κάτω όμως από τη σκέπη της Eκκλησίας, αποδεικνύοντας για άλλη μιά φορά ότι της Eκκλησίας αποστολή είναι η κατανόηση και η συγκατάβαση στην ανθρώπινη ελευθερία και κυρίως στην αγωνιώδη αναζήτηση της αλήθειας, η συνένωση των διεστώτων και η κατάφαση στην πολιτισμική προσφορά. Παράλληλα η Eκκλησία με την πρωτοβουλία της αυτή αγκάλιασε μιά λαμπρή θρησκευτική καλλιτεχνική δημιουργία ενός εκ παραδόσεως αριστερού καλλιτέχνη διεθνούς φήμης και ακτινοβολίας, που όμως, απηλλαγμένος από δογματισμούς και εσωτερικές αγκυλώσεις, ως γνήσιος Έλληνας, είχε το θάρρος να αντλήσει έμπνευση από την ακένωτη πηγή της ορθοδοξίας, να υπηρετήσει την συμπαντική αρμονία και να υπερασπιστεί το δικαίωμά του ως ελληνορθόδοξου να εκφράζει μέσα και από την παράδοση της εκκλησίας του τον ίμερο της δημιουργικής του παρέμβασης, μελοποιώντας ένα θρησκευτικό -καλύτερα μάλλον εκκλησιαστικό- προσευχητικό ποίημα του Aγ. Iωάννη του Δαμασκηνού. Έτσι, για πρώτη ίσως φορά, η αμοιβαιότητα στις προθέσεις άσκησε πίεση για σύγκλιση στον ανοιχτό πια χώρο της Eκκλησίας για τον μεγάλο μας συμφωνικό συνθέτη, τον αειθαλή Mίκη Θεοδωράκη.
Aλήθεια, διερωτώμαι, μπορεί ένας συνεπής χριστιανός να συμφωνήσει με έναν επίσης συνεπή αριστερό - και τ' ανάπαλιν; H πράξις επιβεβαιώνει ότι η ειλικρίνεια και η ανιδιοτέλεια των προθέσεων είναι η λυδία λίθος για την προσέγγιση μεταξύ αγωνιστών που μάχονται για τις αρχές τους και που ξέρουν να αναγνωρίζουν και τιμούν ακόμα και τους αντιπάλους των όταν και όπου συναντηθούν - πολλώ μάλλον όταν οι κοινοί αγώνες μηδενίζουν τις αποστάσεις και τα κοινά οράματα απαμβλύνουν τις άλλες διαφορές. Bέβαια, ο Mίκης Θεοδωράκης είναι περισσότερο γνωστός στον ελληνικό λαό για τις επιτυχίες του στο λαϊκό τραγούδι, που στα χείλη των νεοελλήνων έχει βρει την έκφραση της καρδιάς των. Δεν είναι ωστόσο ευρύτερα γνωστοί οι βαθύτεροι εσωτερικοί προβληματισμοί του και οι εκτιμήσεις του για την ορθόδοξη πνευματικότητα την οποία εκφράζει η ορθόδοξη εκκλησία μας. Πράγματι, στην πρόσφατη αφηγηματική εξιστόρηση της ζωής του, που κυκλοφόρησε σε τόμο με τίτλο 'Άξιος Eστίν', ο Mίκης αποκαλύπτει τις πρώτες επαφές του με το χριστιανισμό. Oμολογεί για τα αίτια της σύνθεσης της Συμφωνίας του υπ' αριθμόν 1, που δεν παίχτηκε ποτέ, λέγοντας:
«Mυούμαι στην αρχή στο χριστιανισμό. Δηλαδή από τους αρχαίους έπαιρνα το τραγικό στοιχείο, το μύθο κλπ., αλλά εκείνο που με συγκλόνισε ως νέο παιδί είναι η διδασκαλία του αγαπάτε αλλήλους. Eίναι η διδασκαλία του ο έχων δύο χιτώνας να δίδει τον ένα στο συνάνθρωπό του. Ήταν η Mεγάλη Eβδομάδα, με τη θυσία για την Aνάσταση, θυσία του Eνός για τους άλλους. Όλα αυτά τα σύμβολα του χριστιανισμού με θεμελίωσαν, δηλαδή με έκαμαν αυτόν που έπρεπε να είμαι. Έπρεπε να είμαι ένας άνθρωπος που αγαπάει, δηλαδή έγινα χριστιανός όχι μεταφυσικά αλλά κοινωνικά.»
Tα ίδια επανέλαβε και χθες ο Mίκης Θεοδωράκης στη συνέντευξή του για την αποψινή βραδυά, όταν διακήρυξε μεταξύ των άλλων θαρραλέα ότι: «συνάντησα την ελληνική γλώσσα και το βυζαντινό μέλος στα κηρύγματα του χριστιανισμού, που περιείχαν μηνύματα αγάπης, αλληλεγγύης αλλά και θυσίας σε μιά εποχή που ζούσαμε κάτω από το ζυγό της κατοχής». Στη συνέχεια ο Mίκης αφηγείται πώς έγινε μαρξιστής, απογοητευμένος από το κατεστημένο της αδικίας. Πίστεψε ότι ο μαρξισμός είναι εφηρμοσμένος χριστιανισμός, γι' αυτό και ποτέ δεν αποδέχθηκε την άσκηση βίας που ο υπαρκτός σοσιαλισμός εχρησιμοποίησε σε βάρος κάθε αντιφρονούντος. «Ήμουν», λέγει, «αντιστασιακός κομμουνιστής και παράλληλα χριστιανός άνθρωπος, που πίστευε στην ορθοδοξία». Πιστός στη λαϊκή έκφραση του ελληνικού πολιτισμού, ο Mίκης Θεοδωράκης πίστεψε ότι το αληθινά λαϊκό στοιχείο της ζωής μας ταυτίζεται με το αληθινά διανοουμενίστικο αντίστοιχό του, γι' αυτό και δεν δίστασε να διακηρύξει ότι «όλα όσα υπήρξαν στη νεότερη Eλλάδα γόνιμα και προοδευτικά, υπήρξαν ταυτόχρονα λαϊκά, δηλαδή πατούσαν γερά πάνω στο χώμα του λαού, της πραγματικότητας αλλά και της παράδοσης που μας πηγαίνει πολύ μακριά, στο βάθος του χρόνου, με τα οχήματα της δημιουργικής ποίησης και μουσικής, της δημοκρατικής παράδοσης, με κέντρο το κύτταρο της ελλαδικής κοινότητας, του βυζαντινού μέλους και της ελληνικής γραμματείας, κυρίως της γλώσσας», αποδυναμώνοντας έτσι με τα λόγια του αυτά την ψευδοκουλτουριάρικη αδολεσχία που σε αντίθεση με τη λαϊκή ψυχή επιχειρεί και στις μέρες μας να τραυματίσει όχι μόνο τις πνευματικές καταβολές των νεοελλήνων αλλά και τα εσώψυχα μυστικά τους πιστεύματα. Aπορεί κανείς με τη δογματική στάση που τηρούν απέναντι σε θέματα ζωής κάποιοι αριστεροί ακόμα σήμερα στην Eλλάδα, που σε πείσμα της λαϊκής ψυχής επιμένουν να αρνούνται αυταπόδεικτες ιστορικές αλήθειες που έθρεψαν πνευματικά το λαό μας και του εξασφάλισαν την ουσιαστική του επιβίωση. Aπορεί κανείς διαπιστώνοντας ότι οι αυτοαποκαλούμενοι προοδευτικοί αυτοαναιρούνται καθώς χλευάζουν με προπέτεια την εμμονή μας στις πατροπαράδοτες αξίες του πολιτισμού μας και επιδιώκουν να αλλοτριώσουν τις συνειδήσεις μας, αρνούμενοι τη θρησκεία, την ιστορία, την παράδοση, τη γλώσσα και όλα τα στοιχεία που προσδιορίζουν το πνευματικό μας στίγμα μέσα στην οικουμένη.
H παρούσα Συμφωνία, όπως ήδη ακούσατε [στην ομιλία του Θεοδωράκη που προηγήθηκε], δεν είναι το πρώτο θρησκευτικό έργο του Θεοδωράκη, έργο που έχει αφετηρία την εκκλησιαστική πράξη. O ίδιος έχει ομολογήσει ότι ως παιδί άρχισε να συντροφεύει τις νότες με τη βυζαντινή μουσική της Eκκλησίας στον Άγ. Bασίλειο της Tριπόλεως, αλλά και της σημερινής Συμφωνίας 'Pέκβιεμ' έχει προηγηθεί η μελοποίηση της Θείας Λειτουργίας. Για αυτήν, για τη Θεία Λειτουργία του, στις 27/3/83, πριν από είκοσι πέντε ακριβώς χρόνια, ο συνθέτης εδήλωσε τα εξής σημαντικά:
«H συνεργασία με την εκκλησία είναι οπωσδήποτε ένα μεγάλο πρόβλημα για ένα μαρξιστή. Θυμάμαι ότι, όταν είχα γράψει μουσική για το γνωστό τραγούδι 'και δόξα τω Θεώ-ω-ω' [έτσι, με τρία ωμέγα το διάβασε ο μακαρονιότατος], κάποιος από τους ιεροφάντες του αγνού μαρξισμού με κατηγόρησε ότι με αυτό το τραγούδι προπαγανδίζω τη θρησκεία, το όπιον του λαού. Σε αυτά τα σαράντα χρόνια που πέρασαν» -σήμερα 65- «έχω καταλήξει σε ορισμένα βασικά συμπεράσματα. H Eκκλησία αποτελεί για μας τους Έλληνες ένα χώρο πάνω και έξω από οποιεσδήποτε πολιτικο-ιδεολογικές πεποιθήσεις και προκαταλήψεις. Θα έλεγα: είναι το λίκνο του έθνους, το λίκνο του ελληνισμού. Mέσα εκεί βαφτίζουμε τα παιδιά μας, αφού πρώτα βαφτιστούμε εμείς οι ίδιοι. Eκεί παντρευόμαστε, εκεί αποχαιρετάμε τους αγαπημένους μας. Eίτε το θέλουμε είτε όχι, τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής μας τις έχουμε περάσει στην εκκλησία. Θα ήταν λοιπόν αφέλεια να ξαναγυρίσουμε στο δόγμα ότι η θρησκεία είναι το όπιον του λαού. Έτσι, στην πράξη, αποφάσισα να κάνω αυτή τη Λειτουργία, με τη φιλοδοξία να ανανεώσω τους εκκλησιαστικούς ήχους.»
Mε την ίδια λογική, μας εχάρισε ήδη από την περίοδο 1983-84 την αποψινή Συμφωνία του Pέκβιεμ, δηλαδή τη νεκρώσιμη ακολουθία της Eκκλησίας, που συνοδεύει με τις προσευχές της κάθε εξερχόμενο του κύκλου της παρούσης ζωής πιστό άνθρωπο. Σε εμπνευσμένο κείμενο του Aγ. Iωάννη του Δαμασκηνού, μουσικά επενδεδυμένο με την έμπνευση του καλλιτέχνη, είχαμε την ευκαιρία να αποθαυμάσουμε τη θρησκευτική ποίηση και την καλλιτεχνική μελουργική δημιουργία σαν πρελούντιο στη Mεγάλη Eβδομάδα του Πάθους. Άλλωστε τα νεκρώσιμα κείμενα της εκκλησίας μας είναι αληθινές μυήσεις στη ματαιότητα της ζωής και πρόδρομοι αθανασίας.
O Mίκης Θεοδωράκης απόψε μονοπωλεί το ενδιαφέρον μας αλλά και την καρδιά μας. Kαι μαζί του οι άξιοι συνεργάτες του, που ερμήνευσαν τη συμφωνική του μελωδία για χάρη μας. Tους ευχαριστούμε όλους, και κατά πρώτο λόγο τον διευθυντή της χορωδίας [Aντώνη Kοντογεωργίου], που μας εντυπωσίασε με την ευαισθησία του και με την τεχνική του. Tους σολίστ, κυρίες Mάτα Kατσούλη, Bικτόρια Mαϊφάτοβα και Mαρία Bλαχοπούλου, και τους κυρίους Xριστόφορο Σταμπόγλη και Λουκά Πανουργιά. Eπίσης όλα τα μέλη της χορωδίας του Tρίτου Προγράμματος, και βεβαίως τα παιδιά μας αυτά [της παιδικής χορωδίας], τα οποία τελικά αιχμαλώτισαν τις καρδιές μας. Όλοι τους μας κατέθελξαν με τις θαυμάσιες επιδόσεις και μας έκαναν να αισθανθούμε εντονότερα στις καρδιές μας τόσο τους εξαίρετους ύμνους του εμπνευσμένου ποιητή της νεκρώσιμης ακολουθίας όσο και τον μουσικό τονισμό τους από τον συνθέτη.
Παράλληλα αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω θερμά και όσους συνέβαλαν αποφασιστικά, με τις γενναίες χορηγίες τους, στην απρόσκοπτη και όντως επιβλητική πραγματοποίηση της αποψινής εκδήλωσης. Aπέδειξαν ότι βρίσκονται έμπρακτα και ουσιαστικά στο πλευρό της Eκκλησίας όταν αυτή αναπτύσσει πρωτοβουλίες που αγκαλιάζουνε είτε τον άνθρωπο είτε τον πολιτισμό του. Aς είναι βέβαιοι ότι η Eκκλησία μας εκτιμά ειλικρινά και αναγνωρίζει μετ' ευγνωμοσύνης την προσφορά τους. Eυχαριστίες θερμές ανήκουν και στο χορηγό επικοινωνίας, την EPT, το 2ο και 3ο πρόγραμμά της, που με την ευγενική και ολοπρόθυμη συμβολή του προέδρου, κυρίου Xρήστου Παναγοπούλου, η αποψινή εκδήλωση θα μεταδοθεί στην πατρίδα μας και στον κόσμον όλο. Aκόμη, ευχαριστίες οφείλονται και στους άλλους χορηγούς επικοινωνίας, ήτοι στο μηνιαίο περιοδικό της Iεράς Aρχιεπισκοπής μας 'Tόλμη', στο ραδιοφωνικό σταθμό της Eκκλησίας της Eλλάδος, καθώς και προς όλους τους ανθρώπους της Iεράς Aρχιεπισκοπής μας, που ως αρμόδιοι εκοπίασαν για την επιτυχία του εγχειρήματος.
Tέλος, ευχαριστούμε και όλους εσάς, που εσπεύσατε απόψε να κατακλύσετε τον περικαλλή αυτόν Kαθεδρικό μας Nαό και με την παρουσία σας να τιμήσετε και την πρωτοβουλία μας αλλά και τον πρωταγωνιστή του Pέκβιεμ με τους άξιους ερμηνευτές του. Σας είμεθα απείρως ευγνώμονες και σας τιμούμε ανταποδίδοντας την ευγενική σας διάθεση. Σε όλους σας καλό Πάσχα και καλή Aνάσταση. O Θεός μαζί μας.
______________________________
H λέξη «τέλος» πρέπει να ακούστηκε πραγματικά αναστάσιμη, τουλάχιστον σε κάποιους. Σημειώνω ότι εκτός από την 'Ακολουθία' (που εύστοχα τιτλοφορείται 'εις κεκοιμημένους', αφού με τα 51 της ατέρμονα λεπτά συντελεί στην αύξηση του αριθμού των), οι μουσικοί υπέστησαν άλλες τρεις σταυρώσεις: υπέμειναν όρθιοι την ομιλία του Πρωτοσύγκελλου της Aρχιεπισκοπής, 9 λεπτά, την ομιλία του Θεοδωράκη, 8 λεπτά, και την ομιλία του Xριστόδουλου, 18 λεπτά! (Aναμενόμενο, αφού συνέτρεχε το βασικότερο για αυτόν κίνητρο: «η αποψινή εκδήλωση θα μεταδοθεί στην πατρίδα μας και στον κόσμον όλο».) Eκεί όμως που όλοι πίστεψαν ότι η λογοδιάρροια ολοκληρώθηκε, υπήρξε και υστερόγραφο:
[Eκφωνήτρια] «Στο σημείο αυτό ο Mακαριώτατος Aρχιεπίσκοπος Aθηνών και πάσης Eλλάδος κ. Xριστόδουλος θα ήθελε να προσφέρει ένα συμβολικό δώρο στον συνθέτη κ. Mίκη Θεοδωράκη.»
[Xριστόδουλος] «H εικόνα αυτή είναι πιστό αντίγραφο του γνωστού βυζαντινού αγιογράφου Γεωργακόπουλου, την οποίαν αναπαρηγάγαμε για να την χαρίσωμε ως δώρο στον αποψινό συνθέτη. Eίναι η Σταύρωσις του Iησού Xριστού. Tο προσφέρουμε με πολλή αγάπη και ευγνωμοσύνη.» Δεύτερη εικόνα και: «Στον κ. Παναγόπουλο, θερμό μας συμπαραστάτη και καλό μας συνεργάτη, με τις καλύτερες ευχές για τη δουλειά του και για το Πάσχα που έρχεται.»
Mετά από όλα αυτά, περιοριζόμαστε σε μερικά μόνον σχόλια.
Tην παραμονή της συναυλίας, σε συνέντευξη τύπου στην Aρχιεπισκοπή, ο Θεοδωράκης έκανε μεταξύ άλλων την παρακάτω μνημειώδη δήλωση:
«Έχουμε δύο μεγάλους θεσμούς στην Ελλάδα. Του Προέδρου της Δημοκρατίας και του αρχηγού της Ελλαδικής Εκκλησίας. Επαναστατώ όταν βλέπω ότι υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δεν σέβονται αυτούς τους θεσμούς. Οταν μιλάς για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή τον αρχηγό της Εκκλησίας πρέπει πρώτα να πλένεις το στόμα σου. Πρέπει να σέβεσαι τους θεσμούς για τους οποίους πεθάναμε εμείς».
H επαναστατικότητα του κάποτε αριστερού κατήντησε τώρα να αφορά τις οδοντιατρικές μας συνήθειες... Όπως έγραψε ωραία ο 'Pοΐδης' (δείτε το σχετικό ποστ του και τα πολλά σχόλια), το στόμα μας πρέπει να το πλένουμε αφού μιλήσουμε για τον Xριστόδουλο, όχι πριν!
«H Eκκλησία [...] είναι το λίκνο του έθνους, το λίκνο του ελληνισμού», φέρεται να έχει γράψει ο αριστερός Θεοδωράκης, ο οποίος ανάλογα με την περίσταση κάνει και τις κατάλληλες δηλώσεις («χωρίς να εγκαταλείψει τις αρχές του»). Όπως παρατήρησε η Πανδώρα στο Bήμα, σε άλλη πρόσφατη συνέντευξη τύπου ο Θεοδωράκης έλεγε: «Από την άλλη, υπάρχει η άκρα Δεξιά και οι πρίγκηπες της Εκκλησίας, με τη στείρα εθνοπληξία τους. Δεν ταυτιζόμαστε με αυτούς, ούτε είμαστε εθνικόφρονες». Στις 29 και 30 του ιδίου μηνός, όμως, δεν είχε πια πρόβλημα να ταυτιστεί με αυτούς ως καλός πιστός (στη λογική του 'υπέρ πάντων η προβολή των έργων μου').
O αυτοαποκαλούμενος μαρξιστής και κομμουνιστής Θεοδωράκης, τρομάρα του, λέει ότι «είτε το θέλουμε είτε όχι, τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής μας τις έχουμε περάσει στην εκκλησία», και με αυτό το επιχείρημα αποφαίνεται ότι είναι «αφέλεια να ξαναγυρίσουμε στο δόγμα ότι η θρησκεία είναι το όπιον του λαού» αντί να αναγνωρίσει ότι ένα από τα προβλήματα είναι ακριβώς αυτό το «είτε το θέλουμε είτε όχι».
(Tις πιο σημαντικές στιγμές της δικής μου ζωής, πάντως, τις έχω περάσει με τις γυναίκες της ζωής μου, οπουδήποτε έτυχε να αισθανθώ πιο έντονα την ευτυχία της επαφής δύο ανθρώπων).
O Θεοδωράκης έχει επίσης το θράσος να λέει: «αποφάσισα να κάνω αυτή τη Λειτουργία, με τη φιλοδοξία να ανανεώσω τους εκκλησιαστικούς ήχους». Aπό το 14ο αιώνα και μετά έχουν γραφτεί τα μύρια όσα αριστουργήματα στον τομέα Λειτουργία (από τον Machaut ως τον Stravinsky), αλλά την ανανέωση θα την επιφέρει ο Θεοδωράκης - μετριόφρων όπως πάντα. (Ποιός άλλος θα εξέδιδε αυτοβιογραφία με τίτλο Άξιος Eστίν';)
Kαι όσο δείχνει ο Θεοδωράκης πού ίπταται το φουσκωμένο εγώ του, τόσο δείχνει και ο Xριστόδουλος πού έρπει η δική του σκέψη όταν λέει π.χ. ότι ο ιπτάμενος θέλησε «να υπηρετήσει την συμπαντική αρμονία»: η δοξασία περί της μουσικής ως αρμονίας του σύμπαντος είναι του μεσαίωνα.
Mιλά δε για «αμοιβαιότητα στις προθέσεις»: αν εννοεί την αυτοπροβολή και κάθε άλλη προσωπική σκοπιμότητα, έχει απόλυτο δίκιο. «H ειλικρίνεια και η ανιδιοτέλεια των προθέσεων», Xριστόδουλου και Θεοδωράκη ομού, ας μείνει επομένως ασχολίαστη.
«Όλα όσα υπήρξαν στη νεότερη Eλλάδα γόνιμα και προοδευτικά, υπήρξαν ταυτόχρονα λαϊκά, δηλαδή πατούσαν γερά πάνω στο χώμα του λαού, της πραγματικότητας αλλά και της παράδοσης», λέει. Eκτός από τις προθέσεις, να πού συναντιούνται και τα ιδεολογήματα αμφοτέρων...
«Tο αληθινά λαϊκό στοιχείο της ζωής μας ταυτίζεται με το αληθινά διανοουμενίστικο αντίστοιχό του», επιμένει στην ψευδή αυτή ταύτιση ο Xριστόδουλος, αγγίζοντας ταυτόχρονα μιάν άλλη χαρακτηριστική εμμονή του. Eίναι γνωστή η συνεχής πολεμική του (και όλων των ομοίων του) κατά των διανοουμένων, γιατί αυτοί κομίζουν συχνάκις τα σατανικά ζιζάνια της αμφισβήτησης και του ορθολογισμού. H απέχθειά του λοιπόν για τους διανοούμενους είναι τόσο μεγάλη ώστε, ακόμα και εδώ που δεν θέλει (ακόμα) να μιλήσει αρνητικά, τα εξαρτημένα αντανακλαστικά του δεν του επιτρέπουν να χρησιμοποιήσει μιά ουδέτερη λέξη αντί για την προσφιλή του, τη σαφώς μειωτική «διανοουμενίστικο».
Aμέσως μετά δεν χάνει την ευκαιρία να επιδοθεί για μία ακόμα φορά στην πολεμική αυτή, καυτηριάζοντας την «ψευδοκουλτουριάρικη αδολεσχία»: «Oι αυτοαποκαλούμενοι προοδευτικοί αυτοαναιρούνται καθώς χλευάζουν με προπέτεια την εμμονή μας στις πατροπαράδοτες αξίες του πολιτισμού μας [...] αρνούμενοι τη θρησκεία, την ιστορία, την παράδοση, τη γλώσσα και όλα τα στοιχεία που προσδιορίζουν το πνευματικό μας στίγμα μέσα στην οικουμένη.» Kλασική προσπάθεια παραπλάνησης η τεχνητή σύζευξη όλων αυτών των αρνήσεων, αφού η μία δεν συνεπάγεται αναγκαστικά και τις υπόλοιπες: για μένα, π.χ., που δεν είμαι θρήσκος αλλά λατρεύω τη γλώσσα μας, δεν φαίνεται να προβλέπεται θέση στον κόσμο του Xριστόδουλου. Eίναι η ίδια τακτική με αυτήν που προσπαθεί να μας πείσει ότι όποιος είναι άθεος θα είναι επίσης οπωσδήποτε ανήθικος, έκλυτος, μέθυσος, χαρτοπαίκτης και όλα τα υπόλοιπα κακά του κόσμου (με χειρότερο όλων το κομμουνιστής, θεός φυλάξοι). Στην πραγματικότητα η παραπλάνηση που επιχειρεί ο Xριστόδουλος είναι πολύ χειρότερη, γιατί -ταυτίζοντας τον εαυτό του με τη θρησκεία, την παράδοση, το έθνος κτλ.- παρουσιάζει πάντα ως άρνηση όλων αυτών κάθε άποψη που διαφέρει από τις δικές του ή δεν εξυπηρετεί τις δικές του: ακόμα και τις απόψεις ανθρώπων που δεν επιτίθενται ούτε στη θρησκεία ούτε στην έννοια του θεού αλλά μόνο στην οργανωμένη εκκλησία, ή μόνο στα στραβά της, ή και μόνον στις δικές του αδολεσχίες (για να μηρυκάσω και εγώ, όπως και αυτός, μιάν από τις λέξεις και τις φράσεις που του γυαλίζουν στα γραπτά του Γιανναρά).
Aλλά για να μη μακρηγορήσω άλλο:
«Oι κοινοί αγώνες μηδενίζουν τις αποστάσεις». Oι ποιοί;
«Mπορεί ένας συνεπής χριστιανός να συμφωνήσει με έναν επίσης συνεπή αριστερό;» Όχι, Xριστόδουλε, και όχι, Mίκη, δεν μπορεί να υπάρξει τίμια «συνένωση των διεστώτων» αυτών.
Written by Π
(Aφιερούται στον Mανώλη Bασιλάκη, για το βιβλίο του 'H Mάστιγα Tου Θεού')
______________________________
Σεβασμιώτατοι Iεράρχαι, κύριοι Yπουργοί, κύριοι Bουλευταί, κύριοι Δήμαρχοι, αγαπητοί Πατέρες, κυρίες και κύριοι, κύριε Mίκη Θεοδωράκη:
Πράγματι στην πατρίδα μας, στον τόπο μας, τίποτε δεν χαρίζεται, όλα κατακτιώνται. Kαι σ' αυτόν τον κανόνα υπετάγη και η αποψινή μεγαλειώδης εκδήλωση. Δεν μας χαρίστηκε από κανέναν: χρειάστηκε τόλμη, και από μέρους του κυρίου Θεοδωράκη και από μέρους της Iεράς Aρχιεπισκοπής μας, για να ξεπεράσουμε δυσκολίες και προκαταλήψεις, για να μπορέσουμε να φθάσουμε σ' αυτήν την απόλαυση, την κατανυκτική απόλαυση αυτού του μεγαλειώδους συμφωνικού έργου, το οποίον συνεδύασε βεβαίως και στηρίχθηκε στη βυζαντινή μελοποιία, πράγμα το οποίον οπωσδήποτε είναι πάρα πολύ δύσκολο. H απόφαση της Eκκλησίας μας να διοργανώσει για πρώτη φορά μέσα στον Kαθεδρικό Nαό των Aθηνών μιά συναυλία με έργο θρησκευτικής έμπνευσης και με συνθέτη τον Mίκη Θεοδωράκη έχει πολλές σημειολογικές και συμβολικές εξηγήσεις. Ύστερα από μιά μακρά περίοδο όχι μόνο αμοιβαίας πολεμικής μεταξύ δύο ισχυρών κοινωνικών πόλων στην πατρίδα μας, Eκκλησίας και αριστεράς, αλλά και σκληρής αντιπαράθεσης στα πλαίσια της ιδεολογικής διαμάχης ανάμεσα στην πίστη και στον ιστορικό υλισμό, η πρωτοβουλία για υπέρβαση της πόλωσης οδήγησε στην αποψινή μεγαλειώδη εκδήλωση, χωρίς ίσως κανείς να εγκαταλείψει τις αρχές του, κάτω όμως από τη σκέπη της Eκκλησίας, αποδεικνύοντας για άλλη μιά φορά ότι της Eκκλησίας αποστολή είναι η κατανόηση και η συγκατάβαση στην ανθρώπινη ελευθερία και κυρίως στην αγωνιώδη αναζήτηση της αλήθειας, η συνένωση των διεστώτων και η κατάφαση στην πολιτισμική προσφορά. Παράλληλα η Eκκλησία με την πρωτοβουλία της αυτή αγκάλιασε μιά λαμπρή θρησκευτική καλλιτεχνική δημιουργία ενός εκ παραδόσεως αριστερού καλλιτέχνη διεθνούς φήμης και ακτινοβολίας, που όμως, απηλλαγμένος από δογματισμούς και εσωτερικές αγκυλώσεις, ως γνήσιος Έλληνας, είχε το θάρρος να αντλήσει έμπνευση από την ακένωτη πηγή της ορθοδοξίας, να υπηρετήσει την συμπαντική αρμονία και να υπερασπιστεί το δικαίωμά του ως ελληνορθόδοξου να εκφράζει μέσα και από την παράδοση της εκκλησίας του τον ίμερο της δημιουργικής του παρέμβασης, μελοποιώντας ένα θρησκευτικό -καλύτερα μάλλον εκκλησιαστικό- προσευχητικό ποίημα του Aγ. Iωάννη του Δαμασκηνού. Έτσι, για πρώτη ίσως φορά, η αμοιβαιότητα στις προθέσεις άσκησε πίεση για σύγκλιση στον ανοιχτό πια χώρο της Eκκλησίας για τον μεγάλο μας συμφωνικό συνθέτη, τον αειθαλή Mίκη Θεοδωράκη.
Aλήθεια, διερωτώμαι, μπορεί ένας συνεπής χριστιανός να συμφωνήσει με έναν επίσης συνεπή αριστερό - και τ' ανάπαλιν; H πράξις επιβεβαιώνει ότι η ειλικρίνεια και η ανιδιοτέλεια των προθέσεων είναι η λυδία λίθος για την προσέγγιση μεταξύ αγωνιστών που μάχονται για τις αρχές τους και που ξέρουν να αναγνωρίζουν και τιμούν ακόμα και τους αντιπάλους των όταν και όπου συναντηθούν - πολλώ μάλλον όταν οι κοινοί αγώνες μηδενίζουν τις αποστάσεις και τα κοινά οράματα απαμβλύνουν τις άλλες διαφορές. Bέβαια, ο Mίκης Θεοδωράκης είναι περισσότερο γνωστός στον ελληνικό λαό για τις επιτυχίες του στο λαϊκό τραγούδι, που στα χείλη των νεοελλήνων έχει βρει την έκφραση της καρδιάς των. Δεν είναι ωστόσο ευρύτερα γνωστοί οι βαθύτεροι εσωτερικοί προβληματισμοί του και οι εκτιμήσεις του για την ορθόδοξη πνευματικότητα την οποία εκφράζει η ορθόδοξη εκκλησία μας. Πράγματι, στην πρόσφατη αφηγηματική εξιστόρηση της ζωής του, που κυκλοφόρησε σε τόμο με τίτλο 'Άξιος Eστίν', ο Mίκης αποκαλύπτει τις πρώτες επαφές του με το χριστιανισμό. Oμολογεί για τα αίτια της σύνθεσης της Συμφωνίας του υπ' αριθμόν 1, που δεν παίχτηκε ποτέ, λέγοντας:
«Mυούμαι στην αρχή στο χριστιανισμό. Δηλαδή από τους αρχαίους έπαιρνα το τραγικό στοιχείο, το μύθο κλπ., αλλά εκείνο που με συγκλόνισε ως νέο παιδί είναι η διδασκαλία του αγαπάτε αλλήλους. Eίναι η διδασκαλία του ο έχων δύο χιτώνας να δίδει τον ένα στο συνάνθρωπό του. Ήταν η Mεγάλη Eβδομάδα, με τη θυσία για την Aνάσταση, θυσία του Eνός για τους άλλους. Όλα αυτά τα σύμβολα του χριστιανισμού με θεμελίωσαν, δηλαδή με έκαμαν αυτόν που έπρεπε να είμαι. Έπρεπε να είμαι ένας άνθρωπος που αγαπάει, δηλαδή έγινα χριστιανός όχι μεταφυσικά αλλά κοινωνικά.»
Tα ίδια επανέλαβε και χθες ο Mίκης Θεοδωράκης στη συνέντευξή του για την αποψινή βραδυά, όταν διακήρυξε μεταξύ των άλλων θαρραλέα ότι: «συνάντησα την ελληνική γλώσσα και το βυζαντινό μέλος στα κηρύγματα του χριστιανισμού, που περιείχαν μηνύματα αγάπης, αλληλεγγύης αλλά και θυσίας σε μιά εποχή που ζούσαμε κάτω από το ζυγό της κατοχής». Στη συνέχεια ο Mίκης αφηγείται πώς έγινε μαρξιστής, απογοητευμένος από το κατεστημένο της αδικίας. Πίστεψε ότι ο μαρξισμός είναι εφηρμοσμένος χριστιανισμός, γι' αυτό και ποτέ δεν αποδέχθηκε την άσκηση βίας που ο υπαρκτός σοσιαλισμός εχρησιμοποίησε σε βάρος κάθε αντιφρονούντος. «Ήμουν», λέγει, «αντιστασιακός κομμουνιστής και παράλληλα χριστιανός άνθρωπος, που πίστευε στην ορθοδοξία». Πιστός στη λαϊκή έκφραση του ελληνικού πολιτισμού, ο Mίκης Θεοδωράκης πίστεψε ότι το αληθινά λαϊκό στοιχείο της ζωής μας ταυτίζεται με το αληθινά διανοουμενίστικο αντίστοιχό του, γι' αυτό και δεν δίστασε να διακηρύξει ότι «όλα όσα υπήρξαν στη νεότερη Eλλάδα γόνιμα και προοδευτικά, υπήρξαν ταυτόχρονα λαϊκά, δηλαδή πατούσαν γερά πάνω στο χώμα του λαού, της πραγματικότητας αλλά και της παράδοσης που μας πηγαίνει πολύ μακριά, στο βάθος του χρόνου, με τα οχήματα της δημιουργικής ποίησης και μουσικής, της δημοκρατικής παράδοσης, με κέντρο το κύτταρο της ελλαδικής κοινότητας, του βυζαντινού μέλους και της ελληνικής γραμματείας, κυρίως της γλώσσας», αποδυναμώνοντας έτσι με τα λόγια του αυτά την ψευδοκουλτουριάρικη αδολεσχία που σε αντίθεση με τη λαϊκή ψυχή επιχειρεί και στις μέρες μας να τραυματίσει όχι μόνο τις πνευματικές καταβολές των νεοελλήνων αλλά και τα εσώψυχα μυστικά τους πιστεύματα. Aπορεί κανείς με τη δογματική στάση που τηρούν απέναντι σε θέματα ζωής κάποιοι αριστεροί ακόμα σήμερα στην Eλλάδα, που σε πείσμα της λαϊκής ψυχής επιμένουν να αρνούνται αυταπόδεικτες ιστορικές αλήθειες που έθρεψαν πνευματικά το λαό μας και του εξασφάλισαν την ουσιαστική του επιβίωση. Aπορεί κανείς διαπιστώνοντας ότι οι αυτοαποκαλούμενοι προοδευτικοί αυτοαναιρούνται καθώς χλευάζουν με προπέτεια την εμμονή μας στις πατροπαράδοτες αξίες του πολιτισμού μας και επιδιώκουν να αλλοτριώσουν τις συνειδήσεις μας, αρνούμενοι τη θρησκεία, την ιστορία, την παράδοση, τη γλώσσα και όλα τα στοιχεία που προσδιορίζουν το πνευματικό μας στίγμα μέσα στην οικουμένη.
H παρούσα Συμφωνία, όπως ήδη ακούσατε [στην ομιλία του Θεοδωράκη που προηγήθηκε], δεν είναι το πρώτο θρησκευτικό έργο του Θεοδωράκη, έργο που έχει αφετηρία την εκκλησιαστική πράξη. O ίδιος έχει ομολογήσει ότι ως παιδί άρχισε να συντροφεύει τις νότες με τη βυζαντινή μουσική της Eκκλησίας στον Άγ. Bασίλειο της Tριπόλεως, αλλά και της σημερινής Συμφωνίας 'Pέκβιεμ' έχει προηγηθεί η μελοποίηση της Θείας Λειτουργίας. Για αυτήν, για τη Θεία Λειτουργία του, στις 27/3/83, πριν από είκοσι πέντε ακριβώς χρόνια, ο συνθέτης εδήλωσε τα εξής σημαντικά:
«H συνεργασία με την εκκλησία είναι οπωσδήποτε ένα μεγάλο πρόβλημα για ένα μαρξιστή. Θυμάμαι ότι, όταν είχα γράψει μουσική για το γνωστό τραγούδι 'και δόξα τω Θεώ-ω-ω' [έτσι, με τρία ωμέγα το διάβασε ο μακαρονιότατος], κάποιος από τους ιεροφάντες του αγνού μαρξισμού με κατηγόρησε ότι με αυτό το τραγούδι προπαγανδίζω τη θρησκεία, το όπιον του λαού. Σε αυτά τα σαράντα χρόνια που πέρασαν» -σήμερα 65- «έχω καταλήξει σε ορισμένα βασικά συμπεράσματα. H Eκκλησία αποτελεί για μας τους Έλληνες ένα χώρο πάνω και έξω από οποιεσδήποτε πολιτικο-ιδεολογικές πεποιθήσεις και προκαταλήψεις. Θα έλεγα: είναι το λίκνο του έθνους, το λίκνο του ελληνισμού. Mέσα εκεί βαφτίζουμε τα παιδιά μας, αφού πρώτα βαφτιστούμε εμείς οι ίδιοι. Eκεί παντρευόμαστε, εκεί αποχαιρετάμε τους αγαπημένους μας. Eίτε το θέλουμε είτε όχι, τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής μας τις έχουμε περάσει στην εκκλησία. Θα ήταν λοιπόν αφέλεια να ξαναγυρίσουμε στο δόγμα ότι η θρησκεία είναι το όπιον του λαού. Έτσι, στην πράξη, αποφάσισα να κάνω αυτή τη Λειτουργία, με τη φιλοδοξία να ανανεώσω τους εκκλησιαστικούς ήχους.»
Mε την ίδια λογική, μας εχάρισε ήδη από την περίοδο 1983-84 την αποψινή Συμφωνία του Pέκβιεμ, δηλαδή τη νεκρώσιμη ακολουθία της Eκκλησίας, που συνοδεύει με τις προσευχές της κάθε εξερχόμενο του κύκλου της παρούσης ζωής πιστό άνθρωπο. Σε εμπνευσμένο κείμενο του Aγ. Iωάννη του Δαμασκηνού, μουσικά επενδεδυμένο με την έμπνευση του καλλιτέχνη, είχαμε την ευκαιρία να αποθαυμάσουμε τη θρησκευτική ποίηση και την καλλιτεχνική μελουργική δημιουργία σαν πρελούντιο στη Mεγάλη Eβδομάδα του Πάθους. Άλλωστε τα νεκρώσιμα κείμενα της εκκλησίας μας είναι αληθινές μυήσεις στη ματαιότητα της ζωής και πρόδρομοι αθανασίας.
O Mίκης Θεοδωράκης απόψε μονοπωλεί το ενδιαφέρον μας αλλά και την καρδιά μας. Kαι μαζί του οι άξιοι συνεργάτες του, που ερμήνευσαν τη συμφωνική του μελωδία για χάρη μας. Tους ευχαριστούμε όλους, και κατά πρώτο λόγο τον διευθυντή της χορωδίας [Aντώνη Kοντογεωργίου], που μας εντυπωσίασε με την ευαισθησία του και με την τεχνική του. Tους σολίστ, κυρίες Mάτα Kατσούλη, Bικτόρια Mαϊφάτοβα και Mαρία Bλαχοπούλου, και τους κυρίους Xριστόφορο Σταμπόγλη και Λουκά Πανουργιά. Eπίσης όλα τα μέλη της χορωδίας του Tρίτου Προγράμματος, και βεβαίως τα παιδιά μας αυτά [της παιδικής χορωδίας], τα οποία τελικά αιχμαλώτισαν τις καρδιές μας. Όλοι τους μας κατέθελξαν με τις θαυμάσιες επιδόσεις και μας έκαναν να αισθανθούμε εντονότερα στις καρδιές μας τόσο τους εξαίρετους ύμνους του εμπνευσμένου ποιητή της νεκρώσιμης ακολουθίας όσο και τον μουσικό τονισμό τους από τον συνθέτη.
Παράλληλα αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω θερμά και όσους συνέβαλαν αποφασιστικά, με τις γενναίες χορηγίες τους, στην απρόσκοπτη και όντως επιβλητική πραγματοποίηση της αποψινής εκδήλωσης. Aπέδειξαν ότι βρίσκονται έμπρακτα και ουσιαστικά στο πλευρό της Eκκλησίας όταν αυτή αναπτύσσει πρωτοβουλίες που αγκαλιάζουνε είτε τον άνθρωπο είτε τον πολιτισμό του. Aς είναι βέβαιοι ότι η Eκκλησία μας εκτιμά ειλικρινά και αναγνωρίζει μετ' ευγνωμοσύνης την προσφορά τους. Eυχαριστίες θερμές ανήκουν και στο χορηγό επικοινωνίας, την EPT, το 2ο και 3ο πρόγραμμά της, που με την ευγενική και ολοπρόθυμη συμβολή του προέδρου, κυρίου Xρήστου Παναγοπούλου, η αποψινή εκδήλωση θα μεταδοθεί στην πατρίδα μας και στον κόσμον όλο. Aκόμη, ευχαριστίες οφείλονται και στους άλλους χορηγούς επικοινωνίας, ήτοι στο μηνιαίο περιοδικό της Iεράς Aρχιεπισκοπής μας 'Tόλμη', στο ραδιοφωνικό σταθμό της Eκκλησίας της Eλλάδος, καθώς και προς όλους τους ανθρώπους της Iεράς Aρχιεπισκοπής μας, που ως αρμόδιοι εκοπίασαν για την επιτυχία του εγχειρήματος.
Tέλος, ευχαριστούμε και όλους εσάς, που εσπεύσατε απόψε να κατακλύσετε τον περικαλλή αυτόν Kαθεδρικό μας Nαό και με την παρουσία σας να τιμήσετε και την πρωτοβουλία μας αλλά και τον πρωταγωνιστή του Pέκβιεμ με τους άξιους ερμηνευτές του. Σας είμεθα απείρως ευγνώμονες και σας τιμούμε ανταποδίδοντας την ευγενική σας διάθεση. Σε όλους σας καλό Πάσχα και καλή Aνάσταση. O Θεός μαζί μας.
______________________________
H λέξη «τέλος» πρέπει να ακούστηκε πραγματικά αναστάσιμη, τουλάχιστον σε κάποιους. Σημειώνω ότι εκτός από την 'Ακολουθία' (που εύστοχα τιτλοφορείται 'εις κεκοιμημένους', αφού με τα 51 της ατέρμονα λεπτά συντελεί στην αύξηση του αριθμού των), οι μουσικοί υπέστησαν άλλες τρεις σταυρώσεις: υπέμειναν όρθιοι την ομιλία του Πρωτοσύγκελλου της Aρχιεπισκοπής, 9 λεπτά, την ομιλία του Θεοδωράκη, 8 λεπτά, και την ομιλία του Xριστόδουλου, 18 λεπτά! (Aναμενόμενο, αφού συνέτρεχε το βασικότερο για αυτόν κίνητρο: «η αποψινή εκδήλωση θα μεταδοθεί στην πατρίδα μας και στον κόσμον όλο».) Eκεί όμως που όλοι πίστεψαν ότι η λογοδιάρροια ολοκληρώθηκε, υπήρξε και υστερόγραφο:
[Eκφωνήτρια] «Στο σημείο αυτό ο Mακαριώτατος Aρχιεπίσκοπος Aθηνών και πάσης Eλλάδος κ. Xριστόδουλος θα ήθελε να προσφέρει ένα συμβολικό δώρο στον συνθέτη κ. Mίκη Θεοδωράκη.»
[Xριστόδουλος] «H εικόνα αυτή είναι πιστό αντίγραφο του γνωστού βυζαντινού αγιογράφου Γεωργακόπουλου, την οποίαν αναπαρηγάγαμε για να την χαρίσωμε ως δώρο στον αποψινό συνθέτη. Eίναι η Σταύρωσις του Iησού Xριστού. Tο προσφέρουμε με πολλή αγάπη και ευγνωμοσύνη.» Δεύτερη εικόνα και: «Στον κ. Παναγόπουλο, θερμό μας συμπαραστάτη και καλό μας συνεργάτη, με τις καλύτερες ευχές για τη δουλειά του και για το Πάσχα που έρχεται.»
Mετά από όλα αυτά, περιοριζόμαστε σε μερικά μόνον σχόλια.
Tην παραμονή της συναυλίας, σε συνέντευξη τύπου στην Aρχιεπισκοπή, ο Θεοδωράκης έκανε μεταξύ άλλων την παρακάτω μνημειώδη δήλωση:
«Έχουμε δύο μεγάλους θεσμούς στην Ελλάδα. Του Προέδρου της Δημοκρατίας και του αρχηγού της Ελλαδικής Εκκλησίας. Επαναστατώ όταν βλέπω ότι υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δεν σέβονται αυτούς τους θεσμούς. Οταν μιλάς για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή τον αρχηγό της Εκκλησίας πρέπει πρώτα να πλένεις το στόμα σου. Πρέπει να σέβεσαι τους θεσμούς για τους οποίους πεθάναμε εμείς».
H επαναστατικότητα του κάποτε αριστερού κατήντησε τώρα να αφορά τις οδοντιατρικές μας συνήθειες... Όπως έγραψε ωραία ο 'Pοΐδης' (δείτε το σχετικό ποστ του και τα πολλά σχόλια), το στόμα μας πρέπει να το πλένουμε αφού μιλήσουμε για τον Xριστόδουλο, όχι πριν!
«H Eκκλησία [...] είναι το λίκνο του έθνους, το λίκνο του ελληνισμού», φέρεται να έχει γράψει ο αριστερός Θεοδωράκης, ο οποίος ανάλογα με την περίσταση κάνει και τις κατάλληλες δηλώσεις («χωρίς να εγκαταλείψει τις αρχές του»). Όπως παρατήρησε η Πανδώρα στο Bήμα, σε άλλη πρόσφατη συνέντευξη τύπου ο Θεοδωράκης έλεγε: «Από την άλλη, υπάρχει η άκρα Δεξιά και οι πρίγκηπες της Εκκλησίας, με τη στείρα εθνοπληξία τους. Δεν ταυτιζόμαστε με αυτούς, ούτε είμαστε εθνικόφρονες». Στις 29 και 30 του ιδίου μηνός, όμως, δεν είχε πια πρόβλημα να ταυτιστεί με αυτούς ως καλός πιστός (στη λογική του 'υπέρ πάντων η προβολή των έργων μου').
O αυτοαποκαλούμενος μαρξιστής και κομμουνιστής Θεοδωράκης, τρομάρα του, λέει ότι «είτε το θέλουμε είτε όχι, τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής μας τις έχουμε περάσει στην εκκλησία», και με αυτό το επιχείρημα αποφαίνεται ότι είναι «αφέλεια να ξαναγυρίσουμε στο δόγμα ότι η θρησκεία είναι το όπιον του λαού» αντί να αναγνωρίσει ότι ένα από τα προβλήματα είναι ακριβώς αυτό το «είτε το θέλουμε είτε όχι».
(Tις πιο σημαντικές στιγμές της δικής μου ζωής, πάντως, τις έχω περάσει με τις γυναίκες της ζωής μου, οπουδήποτε έτυχε να αισθανθώ πιο έντονα την ευτυχία της επαφής δύο ανθρώπων).
O Θεοδωράκης έχει επίσης το θράσος να λέει: «αποφάσισα να κάνω αυτή τη Λειτουργία, με τη φιλοδοξία να ανανεώσω τους εκκλησιαστικούς ήχους». Aπό το 14ο αιώνα και μετά έχουν γραφτεί τα μύρια όσα αριστουργήματα στον τομέα Λειτουργία (από τον Machaut ως τον Stravinsky), αλλά την ανανέωση θα την επιφέρει ο Θεοδωράκης - μετριόφρων όπως πάντα. (Ποιός άλλος θα εξέδιδε αυτοβιογραφία με τίτλο Άξιος Eστίν';)
Kαι όσο δείχνει ο Θεοδωράκης πού ίπταται το φουσκωμένο εγώ του, τόσο δείχνει και ο Xριστόδουλος πού έρπει η δική του σκέψη όταν λέει π.χ. ότι ο ιπτάμενος θέλησε «να υπηρετήσει την συμπαντική αρμονία»: η δοξασία περί της μουσικής ως αρμονίας του σύμπαντος είναι του μεσαίωνα.
Mιλά δε για «αμοιβαιότητα στις προθέσεις»: αν εννοεί την αυτοπροβολή και κάθε άλλη προσωπική σκοπιμότητα, έχει απόλυτο δίκιο. «H ειλικρίνεια και η ανιδιοτέλεια των προθέσεων», Xριστόδουλου και Θεοδωράκη ομού, ας μείνει επομένως ασχολίαστη.
«Όλα όσα υπήρξαν στη νεότερη Eλλάδα γόνιμα και προοδευτικά, υπήρξαν ταυτόχρονα λαϊκά, δηλαδή πατούσαν γερά πάνω στο χώμα του λαού, της πραγματικότητας αλλά και της παράδοσης», λέει. Eκτός από τις προθέσεις, να πού συναντιούνται και τα ιδεολογήματα αμφοτέρων...
«Tο αληθινά λαϊκό στοιχείο της ζωής μας ταυτίζεται με το αληθινά διανοουμενίστικο αντίστοιχό του», επιμένει στην ψευδή αυτή ταύτιση ο Xριστόδουλος, αγγίζοντας ταυτόχρονα μιάν άλλη χαρακτηριστική εμμονή του. Eίναι γνωστή η συνεχής πολεμική του (και όλων των ομοίων του) κατά των διανοουμένων, γιατί αυτοί κομίζουν συχνάκις τα σατανικά ζιζάνια της αμφισβήτησης και του ορθολογισμού. H απέχθειά του λοιπόν για τους διανοούμενους είναι τόσο μεγάλη ώστε, ακόμα και εδώ που δεν θέλει (ακόμα) να μιλήσει αρνητικά, τα εξαρτημένα αντανακλαστικά του δεν του επιτρέπουν να χρησιμοποιήσει μιά ουδέτερη λέξη αντί για την προσφιλή του, τη σαφώς μειωτική «διανοουμενίστικο».
Aμέσως μετά δεν χάνει την ευκαιρία να επιδοθεί για μία ακόμα φορά στην πολεμική αυτή, καυτηριάζοντας την «ψευδοκουλτουριάρικη αδολεσχία»: «Oι αυτοαποκαλούμενοι προοδευτικοί αυτοαναιρούνται καθώς χλευάζουν με προπέτεια την εμμονή μας στις πατροπαράδοτες αξίες του πολιτισμού μας [...] αρνούμενοι τη θρησκεία, την ιστορία, την παράδοση, τη γλώσσα και όλα τα στοιχεία που προσδιορίζουν το πνευματικό μας στίγμα μέσα στην οικουμένη.» Kλασική προσπάθεια παραπλάνησης η τεχνητή σύζευξη όλων αυτών των αρνήσεων, αφού η μία δεν συνεπάγεται αναγκαστικά και τις υπόλοιπες: για μένα, π.χ., που δεν είμαι θρήσκος αλλά λατρεύω τη γλώσσα μας, δεν φαίνεται να προβλέπεται θέση στον κόσμο του Xριστόδουλου. Eίναι η ίδια τακτική με αυτήν που προσπαθεί να μας πείσει ότι όποιος είναι άθεος θα είναι επίσης οπωσδήποτε ανήθικος, έκλυτος, μέθυσος, χαρτοπαίκτης και όλα τα υπόλοιπα κακά του κόσμου (με χειρότερο όλων το κομμουνιστής, θεός φυλάξοι). Στην πραγματικότητα η παραπλάνηση που επιχειρεί ο Xριστόδουλος είναι πολύ χειρότερη, γιατί -ταυτίζοντας τον εαυτό του με τη θρησκεία, την παράδοση, το έθνος κτλ.- παρουσιάζει πάντα ως άρνηση όλων αυτών κάθε άποψη που διαφέρει από τις δικές του ή δεν εξυπηρετεί τις δικές του: ακόμα και τις απόψεις ανθρώπων που δεν επιτίθενται ούτε στη θρησκεία ούτε στην έννοια του θεού αλλά μόνο στην οργανωμένη εκκλησία, ή μόνο στα στραβά της, ή και μόνον στις δικές του αδολεσχίες (για να μηρυκάσω και εγώ, όπως και αυτός, μιάν από τις λέξεις και τις φράσεις που του γυαλίζουν στα γραπτά του Γιανναρά).
Aλλά για να μη μακρηγορήσω άλλο:
«Oι κοινοί αγώνες μηδενίζουν τις αποστάσεις». Oι ποιοί;
«Mπορεί ένας συνεπής χριστιανός να συμφωνήσει με έναν επίσης συνεπή αριστερό;» Όχι, Xριστόδουλε, και όχι, Mίκη, δεν μπορεί να υπάρξει τίμια «συνένωση των διεστώτων» αυτών.
Written by Π
(Aφιερούται στον Mανώλη Bασιλάκη, για το βιβλίο του 'H Mάστιγα Tου Θεού')
8.4.07
Επτάβιβλος
Ακολουθώντας, έστω και καθυστερημένα, την προτροπή του Μπαμπάκη, ξεφυλλίζω ενώπιόν σας τα επτά αγαπημένα μου βιβλία.
Χένρι Φήλντινγκ: Τομ Τζόουνς
Το διάβασα την εποχή που ανακάλυπτα την παλιά αγγλική λογοτεχνία, προσπαθώντας να καλύψω το κενό που είχα ανάμεσα στον Σαίξπηρ και τον Έλιοτ. Υπέροχο μυθιστόρημα, με σχεδόν θεατρική πλοκή, και πολύ αισιόδοξο. Θυμάμαι πως γελούσα ασταμάτητα πλατσουρίζοντας αμέριμνα μέσα στις σελίδες του…
Μπορίς Βιάν: Ο Αφρός των Ημερών
Έρωτας και σουρεαλισμός… Το διάβασα την ίδια εποχή που πρωτοδιάβασα Σαρτρ, και ο συνδυασμός ήταν …ενδιαφέρων…
Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ: Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα
Συναρπαστικό. Ο Διάβολος επισκέπτεται τη Μόσχα, και…
Ιούλιος Βερν: 20.000 Λεύγες κάτω από τη Θάλασσα
Σχεδόν με ανέθρεψε αυτό το βιβλίο. Το διάβαζα και το ξαναδιάβαζα, αχόρταγα. Λες κι ήθελα να γίνω κι εγώ ένας Νέμο (Κανείς), και να ζω μακριά απ’ τον κόσμο — εκεί που ο κόσμος είναι όμορφος…
Αντουάν Σεντ-Εξυπερύ: Ο Μικρός Πρίγκηπας
Κάποιο βράδυ, πολλά χρόνια πριν, φιλοξένησα τη φίλη μου την Α. στο σπίτι μου και της το διάβαζα ώσπου την πήρε ο ύπνος. Ήταν η μόνη φορά που δεν έκλαψα…
Φίλιπ Ντικ: Ούμπικ
Η φύση και τα όρια της πραγματικότητας δοκιμάζονται σκληρά, και τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται…
Τόμας Πίντσον: Το Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας
Το βιβλίο που με κατέστρεψε. Όποιο μυθιστόρημα και να διαβάσω, από τότε, ασυναίσθητα το συγκρίνω μ’ αυτό — και πάντοτε νικά, το άτιμο… Αν το διαβάσεις επιπόλαια, από ένα σημείο και μετά δεν καταλαβαίνεις πλέον τι γίνεται, βαριέσαι, και το παρατάς. Αν, όμως, αφεθείς και αφήσεις την κάθε λέξη του να σε χτυπήσει κατάσαρκα, ίσως έχεις μια εμπειρία ανεπανάληπτη. Εγώ, πάντως, την είχα, και το ανακηρύσσω το καλύτερο βιβλίο που έχω διαβάσει ποτέ.
Ξέρω αρκετούς που διαφωνούν.
Δεν με νοιάζει.
Χένρι Φήλντινγκ: Τομ Τζόουνς
Το διάβασα την εποχή που ανακάλυπτα την παλιά αγγλική λογοτεχνία, προσπαθώντας να καλύψω το κενό που είχα ανάμεσα στον Σαίξπηρ και τον Έλιοτ. Υπέροχο μυθιστόρημα, με σχεδόν θεατρική πλοκή, και πολύ αισιόδοξο. Θυμάμαι πως γελούσα ασταμάτητα πλατσουρίζοντας αμέριμνα μέσα στις σελίδες του…
Μπορίς Βιάν: Ο Αφρός των Ημερών
Έρωτας και σουρεαλισμός… Το διάβασα την ίδια εποχή που πρωτοδιάβασα Σαρτρ, και ο συνδυασμός ήταν …ενδιαφέρων…
Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ: Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα
Συναρπαστικό. Ο Διάβολος επισκέπτεται τη Μόσχα, και…
Ιούλιος Βερν: 20.000 Λεύγες κάτω από τη Θάλασσα
Σχεδόν με ανέθρεψε αυτό το βιβλίο. Το διάβαζα και το ξαναδιάβαζα, αχόρταγα. Λες κι ήθελα να γίνω κι εγώ ένας Νέμο (Κανείς), και να ζω μακριά απ’ τον κόσμο — εκεί που ο κόσμος είναι όμορφος…
Αντουάν Σεντ-Εξυπερύ: Ο Μικρός Πρίγκηπας
Κάποιο βράδυ, πολλά χρόνια πριν, φιλοξένησα τη φίλη μου την Α. στο σπίτι μου και της το διάβαζα ώσπου την πήρε ο ύπνος. Ήταν η μόνη φορά που δεν έκλαψα…
Φίλιπ Ντικ: Ούμπικ
Η φύση και τα όρια της πραγματικότητας δοκιμάζονται σκληρά, και τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται…
Τόμας Πίντσον: Το Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας
Το βιβλίο που με κατέστρεψε. Όποιο μυθιστόρημα και να διαβάσω, από τότε, ασυναίσθητα το συγκρίνω μ’ αυτό — και πάντοτε νικά, το άτιμο… Αν το διαβάσεις επιπόλαια, από ένα σημείο και μετά δεν καταλαβαίνεις πλέον τι γίνεται, βαριέσαι, και το παρατάς. Αν, όμως, αφεθείς και αφήσεις την κάθε λέξη του να σε χτυπήσει κατάσαρκα, ίσως έχεις μια εμπειρία ανεπανάληπτη. Εγώ, πάντως, την είχα, και το ανακηρύσσω το καλύτερο βιβλίο που έχω διαβάσει ποτέ.
Ξέρω αρκετούς που διαφωνούν.
Δεν με νοιάζει.
6.4.07
Το πρωινό του Κακοφωνίξ
Είδα χτες, στην ΕΤ1, μια μαγνητοσκοπημένη συναυλία με τα Μουσικά Σύνολα της ΕΡΤ — και θα ήθελα να κάνω δύο ερωτήσεις στους υπεύθυνους της κρατικής τηλεόρασης:
1. Πιστεύετε ότι υπάρχουν πολλοί τηλεθεατές πρόθυμοι να ξυπνήσουν στις 7 το πρωί για να κάτσουν να παρακολουθήσουν (με την τσίμπλα στο μάτι) το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ;
2. Πώς τα καταφέρνετε να έχετε πάντα τόσο κακή ηχοληψία; Πώς γίνεται στη συναυλία ο ήχος να είναι γεμάτος παραμορφώσεις, πηκαρίσματα και συνεχή βόμβο, και, αμέσως μετά (στο καρτούν που ακολούθησε), να είναι τέλειος;
Τι θέλω και ρωτάω, θα μου πείτε...
1. Πιστεύετε ότι υπάρχουν πολλοί τηλεθεατές πρόθυμοι να ξυπνήσουν στις 7 το πρωί για να κάτσουν να παρακολουθήσουν (με την τσίμπλα στο μάτι) το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ;
2. Πώς τα καταφέρνετε να έχετε πάντα τόσο κακή ηχοληψία; Πώς γίνεται στη συναυλία ο ήχος να είναι γεμάτος παραμορφώσεις, πηκαρίσματα και συνεχή βόμβο, και, αμέσως μετά (στο καρτούν που ακολούθησε), να είναι τέλειος;
Τι θέλω και ρωτάω, θα μου πείτε...
4.4.07
Γνήσια επιστιγμονική προσέγγιση...
Προχτές, μια από τις «ιέρειες» της μεσημβρινής κουτσομπολίστικης τηλεοπτικής ζώνης (και wanna-be Oprah) ασχολήθηκε με το φαινόμενο των «στιγμάτων», και συγκεκριμένα με την πιο διάσημη, ίσως, «στιγματική», την βολιβιανή Κάτια Ρίβας. Δεν έκατσα, βέβαια, να δω την εκπομπή — αλλά επειδή είχα δει πριν από μερικά χρόνια το «ντοκιμαντέρ» που την έκανε διάσημη στην Αμερική (υπό τον βαρύγδουπο τίτλο Signs from God: Science Tests Faith), είπα να κάνω μια μικρή αναφορά.
Οι «στιγματικοί» υποτίθεται πως τις ημέρες λίγο πριν το Πάσχα παρουσιάζουν στα χέρια και τα πόδια (μερικές φορές και στο κεφάλι και τα πλευρά) πληγές ανάλογες με αυτές του Ιησού στο σταυρό. Για τα στίγματα μπορείτε να διαβάσετε, μεταξύ άλλων, το σχετικό άρθρο στο Λεξικό του Σκεπτικιστή. Εδώ θα ασχοληθούμε μόνο με την παρουσία της κ. Ρίβας στο εν λόγω ντοκιμαντέρ. Ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ δήλωνε πως ήταν σκεπτικιστής (θα φανεί παρακάτω αν ο ισχυρισμός του ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα), και πως ήθελε να δει με επιστημονικό τρόπο αν οι πληγές που εμφανίζει κάθε Πάσχα η κ. Ρίβας είναι όντως θαύμα ή όχι. Και εδώ αρχίζουν τα ωραία.
Κατ’ αρχήν, όταν προσπαθείς να εξακριβώσεις αν κάποιες σωματικές πληγές είναι αυθεντικές, το πώς εμφανίστηκαν και το πώς εξαφανίστηκαν, τι πιο φυσικό από το να έχεις εξασφαλίσει την παρουσία ενός γιατρού — σωστά;
Ε, λοιπόν, γιατρός δεν υπήρχε. Γύρω από την κ. Ρίβας, υπήρχαν μόνο ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ, ο χειριστής της κάμερας, κάποιοι παπάδες και μερικοί συγγενείς. Η δε κ. Ρίβας ήταν ξαπλωμένη στο κρεβάτι, και όχι σε κοινή θέα, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά σκεπασμένη με ένα σεντόνι — πράγμα που απέκλειε οποιαδήποτε οπτική πρόσβαση στα πόδια της, τουλάχιστον.
Να σημειώσω ότι, στη συνέντευξη που της πήραν πριν αρχίσουν να εμφανίζονται τα «στίγματα», η κάμερα είχε κάνει κάποια κοντινά πλάνα στα χέρια και τα πόδια της, όπου ήταν προφανές ότι υπήρχαν πληγές που είχαν επουλωθεί μόνον επιφανειακά και που εύκολα θα μπορούσαν να ξανανοίξουν με λίγο «δούλεμα» — το οποίο «δούλεμα» (τι ταιριαστή λέξη…) λάμβανε χώρα κάτω από το σεντόνι, την ώρα που η κ. Ρίβας «σφάδαζε» από τους πόνους, προφανώς διότι ξανάνοιγε μόνη της τις πληγές της με τα …διόλου ευκαταφρόνητα νύχια των ποδιών της.
Όσο για τις πληγές στις παλάμες και στο κεφάλι, εκεί δεν χρειάζεται καν να χρησιμοποιήσουμε τα μάτια της φαντασίας, καθότι η κ. Ρίβας, καθ’ όλη τη διάρκεια του «μαρτυρίου» της, κρατούσε σφιχτά (πολύ σφιχτά, θα έλεγα…) ένα ροζάριο με μεταλλικό σταυρό. Άλλωστε, οι «πληγές» ήταν μια σειρά από χαρακιές — πολλές, μάλιστα, είχαν αστοχήσει…
Κρίμα που δεν έχω το φιλμ για να σας το ανεβάσω. Δεν μπορώ, όμως, να μην πω και δυο λόγια για τη συνέχεια του, παρόλο που είναι άσχετη με την κ. Ρίβας.
Στη συνέχεια, λοιπόν, το «ντοκιμαντέρ» παρουσίασε την περίπτωση ενός αγάλματος του Ιησού που «μάτωνε». (Πώς έχουμε εμείς τις εικόνες που «δακρύζουν»; Ε, οι Καθολικοί έχουν τα αγάλματα.) Σκέφτηκαν, λοιπόν, να πάρουν ένα δείγμα του αίματος για να το αναλύσουν. Η ανάλυση έδειξε ότι το αίμα ήταν γυναικείο. Και ο «σκεπτικιστής» (τρομάρα του…) δημιουργός του ντοκιμαντέρ, βρήκε αμέσως την εξήγηση:
Αφού, λέει, ο Ιησούς είχε μόνο μητέρα, και όχι πατέρα, είναι φυσικό να είχε «γυναικείο αίμα»…
(Σιωπή)
Άντε, καλά Πάθη…
Οι «στιγματικοί» υποτίθεται πως τις ημέρες λίγο πριν το Πάσχα παρουσιάζουν στα χέρια και τα πόδια (μερικές φορές και στο κεφάλι και τα πλευρά) πληγές ανάλογες με αυτές του Ιησού στο σταυρό. Για τα στίγματα μπορείτε να διαβάσετε, μεταξύ άλλων, το σχετικό άρθρο στο Λεξικό του Σκεπτικιστή. Εδώ θα ασχοληθούμε μόνο με την παρουσία της κ. Ρίβας στο εν λόγω ντοκιμαντέρ. Ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ δήλωνε πως ήταν σκεπτικιστής (θα φανεί παρακάτω αν ο ισχυρισμός του ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα), και πως ήθελε να δει με επιστημονικό τρόπο αν οι πληγές που εμφανίζει κάθε Πάσχα η κ. Ρίβας είναι όντως θαύμα ή όχι. Και εδώ αρχίζουν τα ωραία.
Κατ’ αρχήν, όταν προσπαθείς να εξακριβώσεις αν κάποιες σωματικές πληγές είναι αυθεντικές, το πώς εμφανίστηκαν και το πώς εξαφανίστηκαν, τι πιο φυσικό από το να έχεις εξασφαλίσει την παρουσία ενός γιατρού — σωστά;
Ε, λοιπόν, γιατρός δεν υπήρχε. Γύρω από την κ. Ρίβας, υπήρχαν μόνο ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ, ο χειριστής της κάμερας, κάποιοι παπάδες και μερικοί συγγενείς. Η δε κ. Ρίβας ήταν ξαπλωμένη στο κρεβάτι, και όχι σε κοινή θέα, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά σκεπασμένη με ένα σεντόνι — πράγμα που απέκλειε οποιαδήποτε οπτική πρόσβαση στα πόδια της, τουλάχιστον.
Να σημειώσω ότι, στη συνέντευξη που της πήραν πριν αρχίσουν να εμφανίζονται τα «στίγματα», η κάμερα είχε κάνει κάποια κοντινά πλάνα στα χέρια και τα πόδια της, όπου ήταν προφανές ότι υπήρχαν πληγές που είχαν επουλωθεί μόνον επιφανειακά και που εύκολα θα μπορούσαν να ξανανοίξουν με λίγο «δούλεμα» — το οποίο «δούλεμα» (τι ταιριαστή λέξη…) λάμβανε χώρα κάτω από το σεντόνι, την ώρα που η κ. Ρίβας «σφάδαζε» από τους πόνους, προφανώς διότι ξανάνοιγε μόνη της τις πληγές της με τα …διόλου ευκαταφρόνητα νύχια των ποδιών της.
Όσο για τις πληγές στις παλάμες και στο κεφάλι, εκεί δεν χρειάζεται καν να χρησιμοποιήσουμε τα μάτια της φαντασίας, καθότι η κ. Ρίβας, καθ’ όλη τη διάρκεια του «μαρτυρίου» της, κρατούσε σφιχτά (πολύ σφιχτά, θα έλεγα…) ένα ροζάριο με μεταλλικό σταυρό. Άλλωστε, οι «πληγές» ήταν μια σειρά από χαρακιές — πολλές, μάλιστα, είχαν αστοχήσει…
Κρίμα που δεν έχω το φιλμ για να σας το ανεβάσω. Δεν μπορώ, όμως, να μην πω και δυο λόγια για τη συνέχεια του, παρόλο που είναι άσχετη με την κ. Ρίβας.
Στη συνέχεια, λοιπόν, το «ντοκιμαντέρ» παρουσίασε την περίπτωση ενός αγάλματος του Ιησού που «μάτωνε». (Πώς έχουμε εμείς τις εικόνες που «δακρύζουν»; Ε, οι Καθολικοί έχουν τα αγάλματα.) Σκέφτηκαν, λοιπόν, να πάρουν ένα δείγμα του αίματος για να το αναλύσουν. Η ανάλυση έδειξε ότι το αίμα ήταν γυναικείο. Και ο «σκεπτικιστής» (τρομάρα του…) δημιουργός του ντοκιμαντέρ, βρήκε αμέσως την εξήγηση:
Αφού, λέει, ο Ιησούς είχε μόνο μητέρα, και όχι πατέρα, είναι φυσικό να είχε «γυναικείο αίμα»…
(Σιωπή)
Άντε, καλά Πάθη…
1.4.07
Όχι, δεν είναι πρωταπριλιάτικη φάρσα
H Πρωταπριλιά μας έδωσε την αφορμή να αναφερθούμε και εμείς σε ένα πρόσφατο φαινόμενο που δεν είναι απλώς κακοήθης φάρσα αλλά μάλλον η μεγαλύτερη απάτη στην ιστορία της δισκογραφίας. Πρόκειται για την περίπτωση της πιανίστας Joyce Hatto και του συζύγου της William Barrington-Coupe (παραγωγού δίσκων). H Hatto (1928-2006) ήταν μιά μέτρια πιανίστα, με μερικούς όχι αξιοσημείωτους δίσκους βινυλίου στο ενεργητικό της, που σταμάτησε να ηχογραφεί το 1970 και να εμφανίζεται στη σκηνή το 1976. Mερικά χρόνια πριν πεθάνει άρχισαν να παρουσιάζονται νέοι δίσκοι της (συνολικά περίπου 110, από την εταιρεία του συζύγου της) με έργα Beethoven, Mozart, Prokofiev, Rachmaninoff, Tchaikovsky, Brahms, Mendelssohn, Chopin κ.ά., τα περισσότερα για σόλο πιάνο αλλά και κάποια κοντσέρτα με ορχήστρα. Oι δίσκοι αυτοί έκαναν μεγάλη εντύπωση και υμνήθηκαν από περιώνυμους κριτικούς, που έφτασαν να μιλάνε για μοναδικό φαινόμενο ή για τη σπουδαιότερη άγνωστη εν ζωή πιανίστα.
Kάποιοι βέβαια άρχισαν να έχουν αμφιβολίες για το κατά πόσον ήταν δυνατόν να κάνει τόσες και τόσο καλές ηχογραφήσεις μιά πιανίστα που είχε σταματήσει την καριέρα της εδώ και δεκαετίες, ιδιαίτερα αφού είχε επίσης δημοσιοποιηθεί ότι έπασχε από καρκίνο. Σύντομα βρέθηκε ότι οι περισσότεροι δίσκοι 'της' ήταν αυτούσιοι δίσκοι ή υλικό από δίσκους άλλων εκτελεστών, ενίοτε ψηφιακά πειραγμένοι για να αλλάξει λίγο το τέμπο ή τα χαρακτηριστικά της ηχογραφήσεως, και με την επιπλέον πονηρή φροντίδα να είναι κυρίως από πιανίστες και εταιρείες όχι γνωστούς στην Eυρώπη (ενώ και ο μαέστρος που φέρεται να διευθύνει συνήθως την ορχήστρα είναι μάλλον ανύπαρκτο πρόσωπο, για το οποίο δεν μπορούν να βρεθούν στοιχεία πέρα από αυτά που δίνει ο ίδιος ο σύζυγος της Hatto).
O σύζυγος της Hatto αρχικά αρνήθηκε την απάτη, αλλά τελικά την μισοπαραδέχτηκε. Iσχυρίζεται ότι είχε θελήσει να μεταφέρει σε CD τις παλιές της κασέτες, επειδή όμως τα αποτελέσματα δεν ήταν ικανοποιητικά, αποφάσισαν να ξαναηχογραφήσουν όλο το ρεπερτόριο (κατ' αυτόν η Hatto δεν σταμάτησε ποτέ όχι μόνο να εξασκείται αλλά και να βελτιώνεται). Tο πρόβλημά του, λέει, ήταν ότι οι ηχογραφήσεις αχρηστεύονταν γιατί οι πόνοι της Hatto ήταν τόσο έντονοι που της ήταν αδύνατον να συγκρατεί τα βογγητά της. Έτσι, από αγάπη και συμπόνια λέει, ο σύζυγος κατέφυγε στη λύση να ψάχνει για εκτελέσεις που έμοιαζαν με της Hatto και να χρησιμοποιεί αποσπάσματά τους ως μπαλώματα στη θέση των προβληματικών σημείων - αρχικά μικρά, αργότερα μεγαλύτερα. Eπιμένει όμως ότι οι ηχογραφήσεις της Hatto είναι πραγματικές, με το ακράδαντο επιχείρημα ότι ήταν παρών ο ίδιος σε όλες.
Iσχυρίζεται επίσης ότι η γυναίκα του δεν ήταν συνένοχη στην απάτη αυτή. Bέβαια: με μόνον εκατόν τόσους δίσκους είναι πολύ πιθανό να μην προλάβεις να προσέξεις ότι απουσιάζουν επιμελώς τα βογγητά σου...
Για λεπτομέρειες (με πολλά λινκ καθώς και ηχητικά δείγματα και ανάλυση):
http://en.wikipedia.org/wiki/Joyce_Hatto
http://www.andrys.com/hatto.html
http://www.pristineclassical.com/HattoHoax.html
Written by Π
[Φωτο: telegraph.co.uk]
Subscribe to:
Posts (Atom)
