Ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων και η Μεγάλη Άγνοια που μας Δέρνει

Πολλά ακούστηκαν για το CERN και τον LHC (ο οποίος παρουσίασε βλάβη και θα μείνει εκτός λειτουργίας για περίπου δυο μήνες), αλλά το βραβείο το παίρνει σίγουρα ο συνωμοσιολογικός και σχεδόν δεισιδαιμονικός φόβος ότι εκεί μέσα θα δημιουργηθούν μικρές μαύρες τρύπες που θα καταπιούν όλη τη Γη. Πρέπει να πω, όμως, ότι μου άρεσε επίσης και η πανταχού παρούσα συντηρητική άποψη: αυτά είναι πεταμένα λεφτά, και η ματαιοδοξία των επιστημόνων, και η υπεροψία του ανθρώπου που πάει να το παίξει θεός, και ανδρικά μέλη σκούρας γαλαζωπής απόχρωσης.

Επειδή πολλά συζητιούνται, λοιπόν, το BBC ανέβασε ένα FAQ (απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις) για το θέμα, από το οποίο επιλέγω, συντομεύω και μεταφράζω πρόχειρα. Τις απαντήσεις τις δίνει ο φυσικός Μπράιαν Κοξ.

_________________________________________


Ε: Γιατί να κάνουμε αυτό το πείραμα;

Α: Το πείραμα είναι το θεμέλιο της επιστημονικής μεθόδου, χωρίς την οποία δεν θα υπήρχε ο σύγχρονος κόσμος όπως τον ξέρουμε.

Η προσπάθεια να κατανοήσουμε τα ελάχιστα δομικά υλικά της φύσης και τις δυνάμεις που τα συγκρατούν μπορεί να πει κανείς πως ξεκίνησε στην αρχαία Ελλάδα, αλλά μόνο όταν αρχίσαμε να κάνουμε πειράματα καταφέραμε να ανακαλύψουμε το ηλεκτρόνιο (1897), την κβαντομηχανική, τις ακτίνες Χ, τον πυρήνα του ατόμου, τη ραδιενεργή εξασθένιση … ο κατάλογος είναι ατελείωτος.

Χωρίς αυτές τις πειραματικές ανακαλύψεις και την επακόλουθη βαθύτερη κατανόηση του σύμπαντος, δεν θα υπήρχαν ηλεκτρονικές συσκευές, ούτε επεξεργαστές πυριτίου, ούτε ημιαγωγοί, ούτε σταθμοί παραγωγής πυρηνικής ενέργειας, ούτε ακτίνες Χ, ούτε χημειοθεραπείες για τον καρκίνο … και πάλι, ο κατάλογος είναι ατελείωτος.

Αυτό θα πρέπει να μας διδάξει δυο πράγματα. Πρώτον, είναι σχεδόν αδύνατο να κατανοήσουμε βαθύτερα τη φύση χωρίς πειράματα. Δεύτερον, το να κατανοήσουμε τη φύση δεν υπήρξε ποτέ κακή ιδέα — μάλιστα, χωρίς τους πρωτοπόρους του περασμένου αιώνα, ο πολιτισμός μας θα ήταν απείρως φτωχότερος.

Δεν ξέρω πού θα οδηγήσει η συνέχιση αυτής της μακρόχρονης και λαμπρής προσπάθειας, αλλά δεν θα εκπλησσόμουν καθόλου αν κάποιος συγγραφέας του 22ου αιώνα, θέλοντας να υπερασπιστεί την επιστημονική έρευνα, υποδείκνυε τον LHC σαν το θεμέλιο εκατό νέων τεχνολογιών που θα θεωρούνταν τότε απαραίτητες για την ποιότητα της ζωής μας.


Ε: Θα μπορέσει ο Επιταχυντής να αποδείξει πως υπάρχουν κι άλλες διαστάσεις, πέρα από τις δικές μας; Αν ναι, τι επιπτώσεις θα έχει αυτό, και θα μπορούσε να αποτελεί εξήγηση για τις τόσες θεάσεις UFO σε όλο τον κόσμο;

Α: Ο LHC θα μπορούσε όντως να μας δώσει ισχυρές αποδείξεις για την ύπαρξη άλλων διαστάσεων στο σύμπαν. Το γεγονός, όμως, ότι αυτές είναι τόσο δύσκολο να εντοπιστούν (αν υπάρχουν), σημαίνει πως ο κόσμος μας ελάχιστα αλληλεπιδρά με αυτές. Μάλιστα, θεωρούμε πως, αν όντως υπάρχουν, η μόνη δύναμη που μπορεί να τις διαπεράσει είναι η βαρύτητα. Κάτι τέτοιο θα εμπόδιζε κάθε υλικό σώμα να περάσει από το ένα σετ διαστάσεων στο άλλο. Οπότε, όχι – οι οπαδοί των UFO θα πρέπει να ψάξουν αλλού.

Ε: Θα μας βοηθήσει ο LHC να κατανοήσουμε τη «σκοτεινή ύλη» (από την οποία μοιάζει να αποτελείται ως επί το πλείστον το σύμπαν) και τη «σκοτεινή ενέργεια» (που μοιάζει να επιταχύνει την επέκταση του σύμπαντος); Είναι αυτά τα φαινόμενα πραγματικά, ή απλώς αποτέλεσμα της εσφαλμένης ερμηνείας που κάνουμε στις μετρήσεις απόστασης και μάζας των μακρινών αντικειμένων;

Α: Πιθανότατα ναι, τουλάχιστον για την περίπτωση της σκοτεινής ύλης. Μια από τις πιο δημοφιλείς ερμηνείες των στοιχείων που έχουμε και που φαίνεται να συνηγορούν υπέρ της ύπαρξης της σκοτεινής ύλης είναι ότι υπάρχουν καινούργια βαριά σωματίδια στο σύμπαν, τα οποία δεν έχουμε ανακαλύψει ακόμη και τα οποία αλληλεπιδρούν με την κανονική ύλη μόνο μέσω της ασθενούς πυρηνικής δύναμης και της βαρύτητας. Στη σωματιδιακή φυσική, έχουμε μια οικογένεια θεωρητικών υποψηφίων για τέτοιου είδους σωματίδια, τα οποία είναι γνωστά σαν «υπερσυμμετρικά». Αν αυτά υπάρχουν, πολλοί θεωρητικοί φυσικοί αναμένουν να τα δημιουργήσει και να τα ανακαλύψει ο LHC. Η σκοτεινή ενέργεια είναι άλλο θέμα, γιατί αυτή τη στιγμή η θεωρητική μας αντίληψη για αυτό το φαινόμενο είναι ελάχιστη. Είναι πιθανό ότι, αν βρούμε κάποιες ενδείξεις άλλων διαστάσεων στον LHC, αυτές μπορεί να μας οδηγήσουν σε μια βαθύτερη κατανόηση της βαρύτητας (σε μια «κβαντική θεωρία της βαρύτητας», ίσως ανάλογη με τη θεωρία των υπερχορδών).

Και ναι, είναι σωστό ότι αυτά τα φαινόμενα μπορεί να οφείλονται σε δική μας παρανόηση κάποιου πράγματος – ίσως της ίδιας της θεωρίας της βαρύτητας σε πολύ μεγάλες κλίμακες αποστάσεων. Νομίζω, πάντως, πως σήμερα τα πειραματικά δεδομένα δείχνουν ξεκάθαρα ότι η αντίληψή μας γι’ αυτά τα πράγματα είναι ελλιπής, και ότι δεν πρόκειται απλά για κάποιο πειραματικό σφάλμα.


Ε: Τι θα γίνει αν βρεθεί το μποζόνιο Χιγκς;

Α: Το σωματίδιο Χιγκς είναι μια από τις θεωρητικές μας εξηγήσεις για την προέλευση της μάζας στο σύμπαν. Αν λοιπόν το βρούμε, θα καταλάβουμε τι είναι η μάζα. Σε αυτό ακριβώς το σημείο έχουν «κολλήσει» οι θεωρίες μας, και η απάντηση σε αυτή την ερώτηση υποψιαζόμαστε ότι θα μας ανοίξει το δρόμο για μια βαθύτερη κατανόηση του σύμπαντος. Αν η θεωρία του Χιγκς είναι λανθασμένη, και πάλι θα βρούμε τι είναι υπεύθυνο για τη δημιουργία της μάζας – δεν είναι ανάγκη αυτό να είναι το σωματίδιο Χιγκς.

Οι συνέπειες θα είναι μεγάλες, γιατί σε αυτό ακριβώς το σημείο χωλαίνει η προς το παρόν καλύτερη θεωρία για την πραγματικότητα, το Καθιερωμένο Μοντέλο. Έχουμε κολλήσει σ’ αυτό το σημείο εδώ και δεκαετίες, οπότε ο LHC σίγουρα θα είναι ένα τεράστιο άλμα προς τα εμπρός, ό,τι κι αν βρούμε.


Ε: Πού ξέρουμε ότι αυτό το πράγμα δεν θα καταστρέψει τη Γη;

Α: Ο LHC δεν έχει καμιά απολύτως πιθανότητα να καταστρέψει τίποτε μεγαλύτερο από μερικά πρωτόνια, πόσο μάλλον τη Γη. Και αυτό δεν βασίζεται σε θεωρητικές υποθέσεις.

Ο LHC κάνει σωματίδια να συγκρούονται παράγοντας ενέργεια πολύ μικρότερη από αυτήν που εμφανίζεται στην ανώτερη ατμόσφαιρα του πλανήτη μας κάθε δευτερόλεπτο που περνά. Εάν ο LHC μπορεί να παραγάγει μικροσκοπικές μαύρες τρύπες, για παράδειγμα, τότε και η φύση το κάνει αυτή τη στιγμή, βομβαρδίζοντας με τα υπερυψηλής ενέργειας σωματίδια που υπάρχουν στις κοσμικές ακτίνες τη Γη ακριβώς πάνω από τα κεφάλια μας, χωρίς αισθητές συνέπειες. Η εξαιρετικά πιθανότερη εξήγηση για το ότι συνεχίζουμε να υπάρχουμε μπροστά σε μια τέτοια πιθανή τεράστια παραγωγή μαύρων τρυπών είναι ότι αυτές δεν παράγονται καθόλου, είτε γιατί δεν υπάρχουν παραπάνω διαστάσεις στο σύμπαν μας είτε γιατί, αν υπάρχουν, δεν έχουν τέτοια διάταξη ώστε να μπορούμε να τις εντοπίσουμε.

Αν όντως παράγονται μαύρες τρύπες, τότε η επόμενη εξήγηση για τη συνεχιζόμενη ύπαρξή μας είναι η ευρεία θεωρητική συναίνεση ότι οι υποατομικές μαύρες τρύπες θα πρέπει να χάνονται πάλι μέσα στο σύμπαν πολύ γρήγορα, μέσα σε δισεκατομμυριοστά του δευτερολέπτου αφού δημιουργηθούν, μέσω μιας διαδικασίας γνωστής σαν ακτινοβολία Χόκινγκ. Αυτή η διαδικασία, που είναι ίσως η μεγαλύτερη συνεισφορά του Στίβεν Χόκινγκ στη θεωρητική φυσική, στηρίζεται σε πολύ πιο σταθερές θεωρητικές βάσεις απ’ ό,τι οι θεωρίες περί άλλων διαστάσεων που απαιτούνται ώστε να δημιουργηθούν οι μικρές μαύρες τρύπες.

Ακόμη κι αν ο Χόκινγκ κάνει λάθος, οπότε μεγάλο μέρος της αντίληψης που έχουμε για τη σύγχρονη φυσική θα είναι επίσης λάθος, οι μικρές μαύρες τρύπες θα είναι τόσο μικροσκοπικές που δεν θα μπορούσαν να πλησιάσουν αρκετά κάποιο σωματίδιο ύλης στη γη ώστε να το «φάνε» και να μεγαλώσουν.

Και, ακόμη κι αν δεν δέχεστε τίποτε απ’ όλα αυτά, μπορείτε και πάλι να χαλαρώσετε γνωρίζοντας ότι δεν έχουμε καμιά ένδειξη, πουθενά στο σύμπαν, πως μια μικρή μαύρη τρύπα έχει φάει ποτέ οτιδήποτε – όχι μόνο τη Γη, αλλά και τον Ήλιο, και τους πλανήτες και όλα τα άστρα που βλέπουμε στον ουρανό, ανάμεσά τους και τα άπειρης πυκνότητας άστρα νετρονίων και τους λευκούς νάνους, απομεινάρια αρχαίων ήλιων, που υπάρχουν κατά εκατομμύρια στον ουρανό και που, λόγω της πυκνότητάς τους, θα ήταν εξαιρετικό φαγητό για τις μαύρες τρύπες.

Επομένως, το μόνο θεωρητικό θέμα που μένει είναι το αν μπορούμε όντως να δημιουργήσουμε μαύρες τρύπες. Από εκεί και πέρα, η παρατήρηση μας λέει πως αυτές είτε δεν υπάρχουν (η πιο πιθανή εξήγηση), είτε υπάρχουν, αλλά δεν τρώνε άστρα νετρονίων, και επομένως είναι ακίνδυνες, μάλλον γιατί εξαφανίζονται σχεδόν αμέσως.

Μάλιστα, ενοχλούμαι πάρα πολύ από τους συνωμοσιολόγους που διασπείρουν αυτές τις ανοησίες και προσπαθούν να τρομάξουν τον κόσμο. Αυτή η μη είδηση αποτελεί σύμπτωμα μιας ευρύτερης καχυποψίας απέναντι στην επιστήμη, ιδίως στις Η.Π.Α., η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και τον Ευφυή Σχεδιασμό.

Το μόνο σοβαρό θέμα που υπάρχει εδώ είναι το γιατί τόσοι άνθρωποι, που δεν έχουν την ώρα ή τη διάθεση να ανακαλύψουν από μόνοι τους πως όλα αυτά που ακούγονται είναι εντελώς βλακείες, θα πρέπει να εκτίθενται στις απόψεις αυτών των ηλιθίων.