Υψηλή ευπιστία

Όταν ήμουν μικρός, είχα απύθμενο θράσος. Με τον κολλητό μου τον Α. παίρναμε σβάρνα τα στερεοφωνικάδικα, τις αντιπροσωπείες, τις εκθέσεις, άλλοτε με δίσκους (βινυλίου) παραμάσχαλα, άλλοτε όχι, και «ακούγαμε» μηχανήματα. Δεν ξέρω τι ακούγαμε στην πραγματικότητα, αλλά σίγουρα ήταν όμορφα — και αυτή η εκτίμηση δεν οφείλεται αποκλειστικά στο φίλτρο της νοσταλγίας που αφαιρεί τη λεπτομέρεια από τις αναμνήσεις όπως το φότοσοπ από τις φωτογραφίες. Ήρθα σε (ακουστική) επαφή με ωραία μηχανήματα και ωραίες μουσικές. (Ακόμα θυμάμαι την πρώτη φορά που άκουσα το Spanish Galleon των Lucifer’s Friend, σε κάποια επίδειξη των θρυλικών 901 της Bose). Αλλά ήρθα σε επαφή και με πολλούς μύθους, που χρειάστηκε να μεγαλώσω αρκετά για να μπορέσω να τους αναγνωρίσω.

Ο χώρος του hi-fi (υψηλή πιστότητα) είναι γεμάτος μύθους, και ο χώρος του hi-end («υπερυψηλή πιστότητα») συντηρείται σχεδόν αποκλειστικά από τέτοιους. Ευτυχώς, ακούγονται και φωνές λογικής, αλλά είναι λίγες και συνήθως πνίγονται μέσα στους ωκεανούς ανοησίας και υποκειμενισμού που κυριαρχούν παντού. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που δεν πηγαίνω πια στις εκθέσεις hi-end που γίνονται εδώ και αρκετά χρόνια σε ξενοδοχεία της πρωτεύουσας. Ο δεύτερος είναι ότι ένα (κατά κανόνα μικρό) δωμάτιο ξενοδοχείου είναι εντελώς ακατάλληλο για ακρόαση τεράστιων (και πανάκριβων) ηχείων. Κι ένας τρίτος είναι ότι πολλές φορές οι άνθρωποι που έχουν στήσει τα μηχανήματα και βάζουν τη μουσική είναι άσχετοι: πώς να εκτιμήσεις την απόδοση ενός στερεοφωνικού ακούγοντας μια ηχογράφηση big band της δεκαετίας του 1940; Η έλλειψη συχνοτήτων και η παραμόρφωση που υπάρχουν ήδη εγγενώς στην ηχογράφηση καθιστούν άκυρη κάθε προσπάθεια κρίσης. Και ας μην ανοίξω το στόμα μου για περιπτώσεις όπου μπαίνεις στο δωμάτιο και ο ήχος (συνδυασμός κακής ηχογράφησης σε βινύλιο, αδύναμου λαμπάτου ενισχυτή και κακής τοποθέτησης ηχείων) είναι τόσο αντικειμενικά κακός που σε κάνει να φεύγεις τρέχοντας.

Μίλησα για υποκειμενισμό κάπως φευγαλέα, αλλά αυτή είναι η ουσία του προβλήματος. Μια ακουστική συγκριτική δοκιμή δεν είναι ποτέ αξιόπιστη αν δεν είναι «τυφλή» (αν, δηλαδή, δεν έχεις πλήρη άγνοια για το τι ακούς κάθε φορά), αν δεν είναι στην ίδια ακριβώς ένταση, και αν η εναλλαγή ανάμεσα στα συγκρινόμενα μηχανήματα δεν είναι άμεση. Το αυτί συνηθίζει πολύ γρήγορα, και «ξεχνάει» πολύ γρήγορα (μια σιωπή 30 δευτερολέπτων αρκεί). Τέτοιου είδους δοκιμές είναι πολύ σπάνιες — καθόλου περίεργο, μια που τα αποτελέσματά τους συνήθως διαλύουν τους ονειρικούς ισχυρισμούς των εταιρειών, οι οποίες συντηρούν στην ουσία τα περιοδικά μέσω των διαφημίσεων.

Από μια άποψη, βέβαια (με την οποία διαφωνώ), δεν φταίνε οι εταιρείες — αυτές απλώς ανταποκρίνονται στους μύθους που κυκλοφορούν κάθε φορά. Οι άνθρωποι λατρεύουν τους μύθους, είτε αυτοί είναι αληθοφανείς είτε εντελώς βλακώδεις. Κάποτε, π.χ., κυκλοφορούσε η φήμη ότι μπορούσες να βελτιώσεις τον ήχο ενός δίσκου CD βάφοντας την περιφέρειά του με πράσινο μαρκαδόρο. Η φήμη είναι εντελώς γελοία, φυσικά, όπως μπορεί να σας διαβεβαιώσει οποιοσδήποτε έχει κάποια σχέση με την ψηφιακή τεχνολογία. Όσοι το έκαναν, ορκίζονταν πως είχαν ακούσει με τα αυτιά τους τη διαφορά. Η αλήθεια είναι πως η διαφορά αυτή βρισκόταν αποκλειστικά στο διάστημα ανάμεσα στα αυτιά τους.

Το ζητούμενο, φυσικά, είναι να ακούς τη μουσική. Γι’ αυτό και η συνήθεια των «χαϊεντάδων» να ακούν τα μηχανήματα, προσπαθώντας, π.χ., να διακρίνουν τη διαφορά στο πώς «παίζουν» δυο σετ καλώδια αξίας πολλών χιλιάδων ευρώ (διαφορά που δεν υφίσταται), δίκαια χαρακτηρίζεται ως ασθένεια. Τη μουσική, φυσικά, μπορείς να την απολαύσεις και με σχετικά φτηνά (όχι φτηνιάρικα — δηλ. κακά σχεδιασμένα και κατασκευασμένα) μηχανήματα. Τα υπόλοιπα είναι για το κοινό που αγοράζει τις Πόρσε Καγιέν…

Μπορείτε να διαβάσετε (και να κατεβάσετε) ενδιαφέροντα πράγματα σχετικά με το θέμα στη σελίδα του ηλεκτρονικού περιοδικού The Audio Critic. Το περιοδικό έχει κι ένα αρχείο pdf με τα 10 μεγαλύτερα ψέματα για το hi-fi. Ενδιαφέρουσα είναι και η σελίδα του Rod Elliott, όπου οι πιο …μερακλήδες θα βρουν και πολλές οδηγίες για να φτιάξουν μόνοι τους μηχανήματα ήχου.

Τελειώνοντας, να σημειώσω μερικά πράγματα που είναι χρήσιμο να έχουμε στο μυαλό μας:

1. Τα ακριβά καλώδια δεν κάνουν τον ήχο καλύτερο. Αυτό ισχύει και για τα καλώδια ρεύματος (ναι, κάποιοι έχουν το θράσος να πουλάνε και τέτοια, και μάλιστα σε εξωφρενικές τιμές).

2. Μην αγοράζετε προϊόντα που υποτίθεται ότι βελτιώνουν τον ήχο με «μαγικό» τρόπο. Οι μαρκαδόροι, οι «απομαγνητιστές» (Κύριε ελέησον!) των CD, τα «τούβλα» που μπαίνουν πάνω στις συσκευές κ.τ.λ. είναι το ανάλογο των «εναλλακτικών θεραπειών»: έχουν πολλούς «ευχαριστημένους πελάτες», αλλά κανένα απολύτως πραγματικό αποτέλεσμα.

3. Οι ενισχυτές με λυχνίες έχουν ιδιαίτερο ήχο που κάποιοι άνθρωποι προτιμούν, γιατί τον βρίσκουν πιο «ζεστό», «γλυκό», «ανθρώπινο», κ.τ.λ.. Η αλήθεια είναι ότι οι λυχνίες, λόγω των ηλεκτρικών χαρακτηριστικών τους, έχουν πολύ μεγαλύτερη αρμονική (αν δεν κάνω λάθος) παραμόρφωση από τα τρανζίστορ. Αυτό είναι ευχάριστο για κάποια αυτιά, αλλά σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει αντικειμενικά καλύτερο ήχο, και είναι αντίθετο στην έννοια της υψηλής πιστότητας, δηλ. στην προσπάθεια να προσεγγίσουμε τον «πρωτότυπο» ηχογραφημένο ήχο.

4. Το μόνο τμήμα της «στερεοφωνικής αλυσίδας» που παίζει πραγματικά μεγάλο ρόλο στον τελικό ήχο (εκτός από το αναλογικό πικάπ, φυσικά) είναι τα ηχεία. Αν σκοπεύετε να δώσετε πολλά χρήματα, δώστε τα εκεί. Και, φυσικά, ακούστε τα πρώτα. Κάθε ηχείο παίζει πολύ διαφορετικά από τα υπόλοιπα (κάτι που δεν ισχύει στον ίδιο βαθμό για τους ενισχυτές και τα CD/DVD), και κάθε ακροατής ακούει πολύ διαφορετικά από τους υπόλοιπους — και μάλιστα ανάλογα με τη διάθεση που έχει τη συγκεκριμένη στιγμή.

Καλές ακροάσεις, με καλές μουσικές…