Μαργαριτάρια απ’ το συρτάρι

Σκαλίζοντας ένα συρτάρι αφημένο στην ησυχία του πάρα πολύ καιρό, βρήκα ένα διαφημιστικό φυλλάδιο αντιπροσωπείας στερεοφωνικών που στην πίσω όψη του είχα σημειώσει μεταφραστικά μαργαριτάρια από την τηλεόραση (φυσικά). Η αρχαία και ανυπολόγιστης αξίας περγαμηνή χρονολογείται στο σωτήριον έτος 2001.

Εκείνη την εποχή έβλεπα κατά κόρον Star Trek: The Next Generation. Κατανοώ τις δυσκολίες που μπορεί να αντιμετώπιζε ο καταφανώς άσχετος με την επιστημονική φαντασία μεταφραστής, αλλά δεν κατανοώ πώς το «Deflection point minus 4» έγινε «Σημείο ανίχνευσης μείον 4», ούτε πώς η παρόμοια μετέπειτα φράση «Deflection point minus 7» μετατράπηκε σε «Το ελαττωματικό σημείο μεγαλώνει».

Λίγο αργότερα, στο ίδιο επεισόδιο, ο κυβερνήτης δίνει την εντολή «Magnification factor 12» για να μεγαλώσει ο συντελεστής μεγέθυνσης της οθόνης, και ο μεταφραστής γράφει «Παράγων [ΟΚ] μεγένθυσης [sic] 12». Πταίσμα, θα μου πείτε, αλλά είναι μια καλή ευκαιρία να υπενθυμίσω ότι ο καλός μεταφραστής οφείλει να ξέρει καλά πάνω απ’ όλα τη δική του γλώσσα.

Σε άλλο σημείο, κάποιος αναρωτιέται «What are the odds?» — μιλώντας για το πόσο απίθανο ήταν να συμβεί κάτι — και ο μεταφραστής αναρωτιέται «Ποια είναι τα πλεονεκτήματα;» Έλα ντε…

Σε άλλο επεισόδιο, γεμάτο ακατανόητες μεταφραστικές επιλογές, κάποιος χαρακτήρας δίνει σε κάποιον άλλο να πιει αλκοόλ που το έχει αποστάξει μόνος του, λέγοντάς του «It’s good stuff, I distill it myself», το οποίο στα ελληνικά έγινε «Είναι καλό, πίνω κι εγώ».

Λίγο πιο κάτω, βρίσκουμε μια αναφορά στην τεχνική ηλεκτρονικής επικοινωνίας γνωστή με το όνομα Amplitude Modulation. Αυτά είναι τα γνωστά μας από το ραδιόφωνο «μεσαία» (ΑΜ). Ο μεταφραστής, για άγνωστους λόγους, τα μετέτρεψε σε «Βραχέα». Ίσως έλπιζε έτσι να έχει καλύτερη λήψη…

Τα ακατανόητα φαινόμενα συνεχίζονται: Κάποιος χαρακτήρας, χρησιμοποιώντας αργκό, λέει «He can’t have a date with a broad» — δηλαδή κάτι σαν «δεν μπορεί να βγάλει γκόμενα» [συγγνώμη, κυρίες μου]. Το πώς αυτό έγινε «Δεν μπορεί να εκπέμψει», ακόμα δεν το έχω καταλάβει.

Μετά από λίγο, συνεχίζοντας το μάγκικο ύφος, ο ίδιος χαρακτήρας λέει, απαντώντας στις αντιρρήσεις που υπάρχουν στο σχέδιό του: «What do you care, as long as you’re cut in?» — με άλλα λόγια, «τι σε νοιάζει, αφού θα πάρεις κι εσύ μερτικό;» Και το μαγικό χέρι του μεταφραστή έγραψε: «Τι σε νοιάζει, αφού δε δέχεσαι;»

Σε άλλο επεισόδιο, κάποιος εξωγήινος λέει «My planet is surrounded by screens». Δεν είμαι σίγουρος αν θυμάμαι καλά το οπτικό μέρος του πράγματος (νομίζω πως ήταν κάποιο δικτυωτό πλέγμα), αλλά σίγουρα ο πλανήτης του δεν ήταν «περικυκλωμένος από οθόνες», όπως ήθελε ο μεταφραστής — αν και αυτό αποτελεί ευσεβή πόθο για πολλούς γκατζετάκηδες της σήμερον…

Και, για να τελειώνουμε με το Σταρ Τρεκ, όταν κάποιος λέει «On that day, I shall mourn», σίγουρα δεν εννοεί «Εκείνη τη μέρα, θα ξαναγεννηθώ»…

Σε άλλη σειρά, που σχετιζόταν με κωμικές καταστάσεις σε κάποιο περιοδικό μόδας, υπήρχε ο τίτλος «Short skirts for fall», δηλαδή «κοντές φούστες για το φθινόπωρο». Ο μεταφραστής, θέλοντας ίσως να συνεισφέρει στο κωμικόν του πράγματος, έγραψε «Κοντές φούστες για πέσιμο».

Αλλού (δεν θυμάμαι πού), υπήρχαν δυο ωραίες συντάξεις — δυστυχώς ούτε καν του ΙΚΑ: «Το Πόρσε του ομιλών» και «Εμπόριο λευκού σαρκός».

Ποτέ μου δεν έχω χρησιμοποιήσει «Shower caps», αλλά ακόμα και χωρίς να προστρέξω στο λεξικό μπορώ να φανταστώ τι είναι, και σίγουρα δεν είναι «Αφρόλουτρα».

Αντίθετα, έχω φορέσει γαλότσες, και μου κάνει τεράστια εντύπωση που υπάρχουν άνθρωποι που δεν ξέρουν τι είναι. Κάνοντας σαφή αναφορά στη μαφία, ένας χαρακτήρας λέει «You’ll be wearing concrete galoshes», πράγμα που φέρνει στο νου τη γνωστή εικόνα με το τσιμέντο στα πόδια του θύματος και το ρίξιμο στη θάλασσα. Ο μεταφραστής τα αγνόησε όλα αυτά, και απέδωσε τη φράση με το εντελώς ακατανόητο: «Θα κατακτήσεις το γκαλόσις»!!!

Αλλού, κάποιος φωνάζει σε μια κοντινή παρέα που κάνει πολύ θόρυβο: «Wanna keep it down over there?» Και ο μεταφραστής λέει: «Θέλετε να μείνετε εδώ;» Όχι, αν είναι να μεταφράζεις έτσι, λέω να αλλάξω κανάλι…

Σε συνέντευξη κάποιας σταρ, υπάρχει μια ασάφεια ως προς την ημερομηνία γέννησής της, και η δημοσιογράφος διευκρινίζει «The one in your bio», δηλαδή «η ημερομηνία που υπάρχει στο βιογραφικό σου». Σύμφωνα με το μεταφραστή, όμως, «bio» δεν είναι το βιογραφικό, αλλά οι βιορυθμοί. Έλεγα κι εγώ, γιατί νιώθω πεσμένος σήμερα…

Αν συναντήσετε κάπου τη φράση «You would have made a fair psychologist», σίγουρα θα προβληματιστείτε για το πώς θα αποδώσετε καλύτερα τη λέξη «fair», καθώς οι πιθανότητες είναι πολλές. Αλλά τι στο καλό σημαίνει «Θα ήσουν δίκαιος ψυχολόγος»;

Τέλος, σε κάποια από τις εξήντα οκτώ (ούτε που ξέρω πόσες είναι) ταινίες της «Μεγάλης των Μπάτσων Σχολής», κάποιος λέει «I’m housebroken», με την (μεταφορική, φυσικά) έννοια ότι είναι υπάκουος και εκπαιδευμένος όπως τα σκυλιά που έχουν μάθει να μην κάνουν την ανάγκη τους μέσα στο σπίτι αλλά να βγαίνουν έξω στη βεράντα ή την αυλή. Και ο (προφανώς άστεγος) μεταφραστής θυμάται τον προσωπικό του πόνο και γράφει: «Δεν έχω σπίτι».

Ούτε κι εγώ έχω σπίτι — το γκρέμισα χτυπώντας το κεφάλι μου στον τοίχο…