24.11.09

Εικοσιτριάχρονο Κώμα και Ιδεοκινητική Ψευδοεπιστήμη

Από χτες κάνει το γύρο του κόσμου η είδηση ότι ένας Βέλγος που βρισκόταν σε κώμα εδώ και 23 χρόνια άρχισε να επικοινωνεί με το περιβάλλον του. Η είδηση έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από όλα τα Μ.Μ.Ε. όλου του κόσμου, δίνοντας μια νότα αισιοδοξίας στη μουντή καθημερινότητα και δίνοντας έναυσμα για ένα νέο γύρο συζήτησης σχετικά με την ευθανασία.

Δεν έδωσα και μεγάλη σημασία στην είδηση, κι έτσι δεν ασχολήθηκα παραπάνω. Μόνο όταν είδα την αναφορά του James Randi στο γεγονός άρχισα να καταλαβαίνω τι συνέβαινε...

Οι αναφορές που είδα στις περισσότερες, ελληνικές και ξένες, εφημερίδες και ιστοσελίδες, συνοδεύονταν από φωτογραφίες γενικής χρήσης που έδειχναν κρεβάτια νοσοκομείου, χέρια νοσοκόμων, κ.τ.λ.. Στον Guardian, όμως, υπήρχε και μια πολύ αποκαλυπτική φωτογραφία. Κρατήστε την στο νου σας για τα περαιτέρω.

Δεν αμφιβάλλω ότι μπορεί όντως ο εγκέφαλος του ασθενή να λειτουργούσε «σχεδόν κανονικά», σύμφωνα με τα λεγόμενα του γιατρού του, ο οποίος το βρήκε αυτό κάνοντάς του εξετάσεις με τα τελευταίας τεχνολογίας ιατρικά μηχανήματα. Άλλωστε, υπάρχουν περιπτώσεις ασθενών που ξύπνησαν μετά από κώμα και είπαν πως είχαν επαφή με το περιβάλλον, αλλά δεν μπορούσαν να επικοινωνήσουν.

Δεν αμφιβάλλω, επίσης, ότι μπορεί όντως, όπως είπε η μητέρα του, να κατάφερε κάποια στιγμή να επικοινωνήσει κουνώντας το πόδι του, και επομένως να ήταν σε θέση να απαντήσει σε ερωτήσεις ολικής αγνοίας. (Εδώ βέβαια γεννιέται το ερώτημα προς τι, τότε, οι υπόλοιπες φιοριτούρες...)

Αμφιβάλλω πολύ, όμως, ότι όλες αυτές τις γλαφυρές περιγραφές για το πώς ένιωθε τις αφηγήθηκε ο ίδιος με τη βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή, γράφοντας με το δάχτυλο.

Όπως φαίνεται ξεκάθαρα στο βίντεο του αμερικανικού καναλιού MSNBC, όπου παραπέμπει η σελίδα του Ράντι, αλλά και σε άλλο βίντεο στο CNN, ο βέλγος ασθενής δεν γράφει μόνος του — υπάρχει μια νοσοκόμα που του κινεί το δάχτυλο πάνω σε μια οθόνη αφής. Επιπλέον, το μοντάζ του βίντεο και η γωνίες που παίρνει η κάμερα δίνουν τεχνηέντως την εντύπωση ότι ο ασθενής κοιτάζει την οθόνη. Ο Ράντι το αμφισβητεί αυτό, και νομίζω πως έχει δίκιο. Αντιθέτως, η νοσοκόμα βλέπει κατευθείαν την οθόνη...

Τι έχουμε εδώ, λοιπόν; Μάλλον πρόκειται για τη λεγόμενη Ευοδωτική ή Βοηθούμενη Επικοινωνία, η οποία είναι μια ψευδοεπιστημονική «εναλλακτική θεραπεία» που στηρίζεται στο διαβόητο ιδεοκινητικό φαινόμενο (και στα αγγλικά εδώ) — που βρίσκεται επίσης πίσω από τη ραβδοσκοπία και τον πνευματιστικό πίνακα Ουίτζα, ξέρετε, αυτόν μέσω του οποίου υποτίθεται ότι μπορείς να επικοινωνήσεις με πνεύματα νεκρών, αλλά μην το πάρετε και πολύ τοις μετρητοίς, όπως επίσης καλό είναι να μην παίρνετε και πολύ τοις μετρητοίς ό,τι βλέπετε, ακούτε και διαβάζετε στα Μέσα Μαζικής Εξημέρωσης.

Και κατά τα άλλα, τα μπλογκ είναι αναξιόπιστα...

Ελπίζω κάποια στιγμή να αποσαφηνιστεί όλη αυτή η ιστορία, και να μάθουμε τελικά αν ο γιατρός του είναι διάνοια ή τσαρλατάνος, και και αν όντως ο ασθενής μπορεί να επικοινωνήσει, με αυτόν ή άλλον τρόπο. Φοβάμαι, όμως, ότι αυτό δεν θα το μάθουμε από τα Μ.Μ.Ε....

10 comments:

q&a said...

Και ο Ράντι τα έχει μπερδέψει ελαφρώς. Αυτό δεν είναι αυτισμός. Επίσης, υπάρχει πολύ αλήθεια στο "ιδεοκινητικό φαινόμενο", αν και όχι με την έννοια της επικοινωνίας με νεκρούς. Η βασική ιδέα είναι σωστή, το ζητούμενο είναι η εφαρμογή της στην πράξη. Η "βοηθούμενη" επικοινωνία με τον τρόπο που γίνεται στο βίντεο είναι σίγουρα μία απάτη, η αγγίζει τα όρια της απάτης, αλλά σε άλλους, όπως τον Stephen Hawking, βοήθησε πολύ.

kukuzelis said...

Απάντηση στο σχόλιο από πάνω, δίνει ένας σχολιαστής στο σάιτ του Τζέιμς Ράντι (δες λινκ στο ποστ του cyrus): "Wrong. [Hawking] does not use "real facilitated communication." He uses a DECtalk DTC01 voice synthesizer which he controls with his cheek (if Wikepedia can be believed, praise Eris)".

Στην περίπτωσή μας, το αν "εκείνος-που-διευκολύνει-την-επικοινωνία" είναι απατεώνας ή όχι, νομίζω ότι μπορεί να το ελέγξει κανείς με ένα πολύ απλό τεστ. Ένα τεστ που προτείνει άλλος σχολιαστής στο ίδιο σάιτ:

"1) Have the FC leave the room.

2) Tell something to the patient to remember, a word, something very simple, like "dog"

3) Have the FC come back in and 'help' the patient type the word."

Υποθέτω ότι θα έχει γίνει ήδη αυτό το τέστ ή κάτι ανάλογο. Δεν ξέρω.
*

Anonymous said...

Με το κούνημα του ποδιού, με το σαγόνι, με τη βλεφαρίδα, ή με το αυτί, με την κίνηση του ματιού. Η βασική ιδέα είναι, ότι ο εγκέφαλος λειτουργεί και εντολές δίνονται. Για τον Χόκιν γνωρίζω ότι εντολές στο πληκτρολόγιο του δίνονται με το δακτυλάκι του. Σε λίγο δεν θα μπορεί ούτε αυτό να κινεί και θα επικοινωνεί με τα μάτια.

ο δείμος του πολίτη said...

Η όλη ιστορία ξεκινά από τη διάθεση των ΜΜΕ να εντυπωσιάσουν. Και είναι και λίγα, ελεγχόμενα και αποσκοπούν μόνο στο να πουλούν καταναλωτικό κοινό στους διαφημιστές. Αντίθετα, πίσω από τα ιστολόγια κρύβεται κάθε λογής ερευνητικός νους που κάνει το εξής βασικό: δημιουργεί ερωτήματα (γιατί;) Όλα τα άλλα τα ακούω βερεσέ...

Άσε που δεν υπάρχει κώμα με τον ασθενή να επικοινωεί με κανένα τρόπο. Για΄τι τότε ίσως εκείνος θα μπορου΄σε να δηλώσει αν επιθυμεί ή όχι την ευθανασία.

Q@A said...

@kukuzelis
Η θεωρία πίσω από το «ιδεοκινητικό φαινόμενο» έχει γερή βάση, συνοπτικά τα αναφέρει η wikipedia εδώ, μεταξύ άλλων.

http://en.wikipedia.org/wiki/Ideomotor_effect
http://en.wikipedia.org/wiki/Mirror_neuron
http://en.wikipedia.org/wiki/Common_coding_theory

Το βασικό, ίσως και ανυπέρβλητο, πρόβλημα είναι πώς να το μετατρέψουμε στην κλινική χρήση, χωρίς ο διαμεσολαβητής να αλλοιώνει τα «μηνύματα», όπως στο περιβόητο φαινόμενο http://en.wikipedia.org/wiki/Clever_hans. Επειδή κάποιοι κάνουν κατάχρηση και θέλουν να επικοινωνούν με πνεύματα ή να βρίσκουν πηγές νερού, δεν τα αναιρεί.

BioLogos said...

Οι Penn και Teller με την εκπομπή Bullshit! είχαν στήσει ένα ωραίο πείραμα, που δείχνει το πώς το ιδεοκινητικό φαινόμενο απλά διαιρεί με το μηδέν.Προσωπικά δεν μπορώ να το πάρω στα σοβαρά.

Anonymous said...

πιο παλιά δεν ήταν μια περίπτωση που υποτίθεται ότι μια εταιρία πουλούσε ζωντανά έμβρυα (σαν μικρά ανθρωπάκια έμοιαζαν) ως ζωντανά παιχνίδια; και το οποίο τελικά ήταν από όσο θυμάμαι καλλιτεχνική ακτιβιστική ενέργεια...

by cortlinux

Anonymous said...

Και εμένα μου δημιουργήθηκαν ερωτήματα όταν είδα το βίντεο στις ειδήσεις με τη νοσοκόμα να του καθοδηγεί το χέρι.
Σχετικό άρθρο υπάρχει και εδώ:

http://www.wired.com/wiredscience/2009/11/houben-communication/

penguin_witch said...

Μια ακόμα ανάλυση από εναν νευροβιολόγο εδώ:
http://www.sciencebasedmedicine.org/?p=2838

Αόρατη Μελάνη said...

Μου ανέφεραν σήμερα την είδηση και δυσκολεύτηκα πολύ να την πιστέψω. Επιφυλάχτηκα να διαβάσω πιο λεπτομερώς και συγκεκριμένα τι ακριβώς είχε συμβεί. Και καλά έκανα όπως βλέπω.

Αλλά τι τα θες είναι τόσο πιασιάρικη, που δύσκολα θα της αντισταθεί ο πολύς κόσμος. Ήδη ο αστικός μύθος γεννήθηκε, και όλοι ξέρουμε πόσο δύσκολα πεθαίνουν οι αστικοί μύθοι...