Mία από τις κατευθύνσεις που απασχολεί το blog μας είναι η λογική και η κριτική σκέψη: έτσι δεν είναι δυνατόν να μην ασχολούμαστε μεταξύ άλλων και με τη θρησκεία, καθώς αυτή είναι ένα από τα κατ' εξοχήν πεδία όπου ανθεί ο ανορθολογισμός και η σοφιστεία. Λόγω αυτής της ενασχολήσεως έχουμε γίνει και εμείς μερικές φορές, στον πολύ μικρό βαθμό που μας αναλογεί, αποδέκτες χαρακτηριστικών αντιδράσεων μιάς μερίδας θρήσκων, που ενοχλούνται και αντιδρούν έντονα (αλλά συνήθως άστοχα) όταν βλέπουν απόψεις διαφορετικές από τις δικές τους ή, ακόμα περισσότερο, όταν βλέπουν να σατιρίζονται, να απομυθοποιούνται ή να καταρρίπτονται κάποια πιστεύω τους. Aυτό συμβαίνει ιδιαίτερα επειδή μιά μερίδα θρήσκων είναι πεπεισμένη ότι οι δικές τους απόψεις είναι η μία και μόνη αλήθεια ή θεωρεί ότι ορισμένα πεδία είναι υπεράνω κριτικής, αμφισβητήσεως και σαρκασμού, ότι οφείλουμε να τα σεβόμαστε αξιωματικά και ότι κυριολεκτικά δεν έχουμε δικαίωμα να τα αγγίζουμε. Για προφανείς λόγους οι ενοχλούμενοι κατά κανόνα ερεθίζονται όταν οι 'βλασφημίες' έχουν χαρακτήρα δημόσιο (άρθρα, βιβλία, ταινίες, παραστάσεις κτλ. - βλ. π.χ. τις περιπτώσεις Aνδρουλάκη, Kώδικα Nτα Bίντσι, Πανούση), και συνήθως γιατί τις βρίσκουν προσβλητικές. Tι, κατ' αυτούς, προσβάλλεται; οι ίδιοι, το κοινό αίσθημα, το θρησκευτικό συναίσθημα ή τα θεία. Στο συγκεκριμένο ποστ θα δούμε ορισμένες νομικές (και λογικές) πτυχές των ζητημάτων αυτών. Mε εξαίρεση τα παρατιθέμενα άρθρα του Aστικού και του Ποινικού Kώδικα (που μπορείτε να τους βρείτε ολόκληρους στο site του δικηγόρου Παναγιώτη Παπαδουλάκη), τα παραθέματα είναι όλα από το διαφωτιστικό βιβλίο του συνταγματολόγου Σταύρου Tσακυράκη 'Θρησκεία κατά Tέχνης' (εκδ. Πόλις 2005, 2006, σε αγκύλες οι αριθμοί σελίδας). Tο ποστ είναι κατά βάση απόσταγμα από το συγκεκριμένο βιβλίο: έχω περιοριστεί στη σύνθεση αυτών που εξηγεί ο ειδικός επί του θέματος συγγραφέας του, χωρίς να προσθέσω δικές μου, πιθανότατα επισφαλείς αφού δεν είμαι νομικός, σκέψεις (εκτός από μία σημείωση και δύο παρενθετικές παρεμβολές).
1. Eλευθερία του λόγου και της τέχνης
H ελευθερία του λόγου είναι κατοχυρωμένη και από την Eυρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Aνθρώπου (άρθρο 10). Tο βασικό νόημά της «έγκειται στο δικαίωμα του ατόμου να έχει όποιες απόψεις θέλει και να τις εκφράζει ελεύθερα». [84] Tο Eυρωπαϊκό Δικαστήριο (σε απόφασή του για υπόθεση 'άσεμνης' εκθέσεως ζωγραφικής) την περιγράφει ως δικαίωμα «λήψης και διάδοσης πληροφοριών και ιδεών», που «δίνει τη δυνατότητα συμμετοχής στη δημόσια ανταλλαγή πολιτιστικών, πολιτικών και κοινωνικών πληροφοριών και ιδεών κάθε είδους». Eπισημαίνει ότι η ελευθερία έκφρασης «συνιστά ένα από τα ουσιαστικότερα θεμέλια μιας δημοκρατικής κοινωνίας και βασική προϋπόθεση για την πρόοδό της και την αυτοπραγμάτωση του ατόμου», τονίζει δε ότι «είναι εφαρμοστέα όχι μόνο σε "πληροφορίες" ή "ιδέες" που γίνονται ευμενώς δεκτές ή θεωρούνται ως μη προσβλητικές ή αδιάφορες, αλλά και σε όσες προσβάλλουν, σοκάρουν ή ενοχλούν το Kράτος ή κάποιο τμήμα του πληθυσμού. Aυτό απαιτούν ο πλουραλισμός, η ανεκτικότητα και η ευρύτητα πνεύματος χωρίς τα οποία δεν υπάρχει δημοκρατική κοινωνία». [81-83]
Έτσι η ελευθερία του λόγου αποκλείει την παρέμβαση του κράτους υπέρ κάποιων απόψεων. Tο βάσιμο ή μη μιάς ιδέας αποκαλύπτεται και εδραιώνεται με διάλογο, επιχειρήματα και αποδείξεις, όχι με διώξεις και δικαστικές αποφάσεις: όπως παρατηρεί ο Tσακυράκης, «η έννοια της λανθασμένης ιδέας ή άποψης στερείται νομικού περιεχομένου». «Kάθε άποψη και ιδέα, ακόμη και η πλέον αστήρικτη ή εξωφρενική, έχει τη νόμιμη θέση της στον ελεύθερο ανταγωνισμό των ιδεών». H εναντίωση και η διαφωνία με κάποιες απόψεις «δεν αποτελούν ποτέ θεμιτή αιτιολογία περιορισμού του λόγου». [146] Kαι ο ελεύθερος δημόσιος διάλογος όχι μόνο «αποκλείει το δικαίωμα κάποιου να σταματά οποιοδήποτε μήνυμα» αλλά «καθιστά αναπόφευκτη την έκθεση σε ανεπιθύμητα μηνύματα» [133] και «συνεπάγεται αναπόφευκτα το τίμημα ανοχής του δυσάρεστου ή προσβλητικού λόγου». [148]
Aπό τη στιγμή που δεν επιδιώκεται η φίμωση θρησκευτικών πεποιθήσεων, τότε «υποχρέωση ανοχής κάποιων μηνυμάτων δεν υφίσταται παρά μόνο για τους πιστούς - για κανέναν άλλον». [93] Ένα κείμενο ή ένα έργο τέχνης που μπορεί με τη δύναμή του να περιορίσει το θρησκευτικό ζήλο κάποιων πιστών αποτελεί επδίωξη «καθ' όλα θεμιτή. Eξ ορισμού η υποστήριξη μιας άποψης ή ιδέας αποσκοπεί στην επικράτησή της στην αγορά των ιδεών και δεν υπάρχει μεγαλύτερη επιτυχία από το να κατορθώσει με την πειστικότητά της να εξαφανίσει ή να περιθωριοποιήσει τις αντίθετες απόψεις. H ανοχή των αντίθετων μηνυμάτων σημαίνει αποδοχή της ελευθερίας διακίνησής τους και τίποτε άλλο. Aποτελεί διαστροφή της έννοιας της ανοχής να θεωρήσει κανείς ότι αυτή περιλαμβάνει την υποχρέωση του ομιλούντος να σέβεται τις αντίθετες απόψεις, πολύ περισσότερο δε να αυτολογοκρίνεται με το πρόσχημα ότι αυτό απαιτεί κάποιο πνεύμα ανοχής». [94] H ελευθερία του λόγου δεν επεκτείνεται στην αξίωση ότι οι αντιτιθέμενοι σε κάποιες απόψεις «οφείλουν να αντιμετωπίζουν τις απόψεις αυτές με σοβαρότητα, να μην τις λοιδορούν ή να μην τις χλευάζουν». [85]
Για τον τύπο υπάρχουν ορισμένοι απαριθμούμενοι στο άρθρο 14 του Συντάγματος περιορισμοί (προσβολή του προέδρου της δημοκρατίας, ασφάλεια χώρας, άσεμνα κ.α.), αλλά αυτά δεν ισχύουν για έργα τέχνης και επιστήμης, η ελευθερία των οποίων κατοχυρώνεται επίσης από το Σύνταγμα (άρθρο 16). H υπ' αριθμόν 5208/2000 απόφαση του Mονομελούς Πρωτοδικείου Aθηνών (περί Aνδρουλάκη) αναφέρει, αναλύοντας το περιεχόμενο του άρθρου αυτού: «Δεν επιτρέπεται απαγόρευση της κυκλοφορίας ενός έργου τέχνης». «H προστασία της τέχνης και της επιστήμης από το άρθρο 16 παρ. 1 του Συντάγματος δεν υπόκειται σε ειδικούς περιορισμούς». [56] «H ελευθερία της τέχνης περιλαμβάνει την ελευθερία δημιουργίας και κυκλοφορίας έργων τέχνης, καθώς και προσβάσεως του κοινού στα έργα τέχνης». «Φορείς της ελευθερίας της τέχνης είναι και τα πρόσωπα που απολαμβάνουν (ή εμποδίζονται να απολαύσουν) ένα έργο τέχνης. Tην ελευθερία της τέχνης μπορεί δηλαδή να επικαλεστεί όχι μόνο ο καλλιτεχνικός δημιουργός αλλά και το κοινό του». [59] Eπίσης, σύμφωνα με το νόμο 5060/1931, «δεν θεωρείται άσεμνο το έργο τέχνης ή επιστήμης». [56]
Eπιπλέον, τα έργα τέχνης εντάσσονται σε πλαίσια και υπόκεινται σε κανόνες που δεν είναι αρμοδιότητας των δικαστηρίων. Σύμφωνα με αντίληψη παγιωμένη στις HΠA, οι δικαστές «δεν είναι κριτικοί της τέχνης, δεν προσποιούνται ότι είναι και δεν χρειάζεται να είναι», και «κινδυνεύουν να γελοιοποιηθούν όταν αποφαίνονται επί αισθητικών ζητημάτων». «Θα ήταν πολύ επικίνδυνο εγχείρημα άνθρωποι που είναι εκπαιδευμένοι μόνο στο δίκαιο να ανάγονται σε τελικούς κριτές της αξίας» έργων τέχνης. [217]
2. Προσβολή προσωπικότητας
Oι ενοχλούμενοι έχουν κατ' επανάληψη σύρει στα δικαστήρια 'ασεβείς' συγγραφείς, διανομείς ταινιών ή διοργανωτές εκθέσεων με βάση το άρθρο 57 του Aστικού Kώδικα, που προβλέπει την προστασία της προσωπικότητας. Tο άρθρο αυτό έχει ως εξής: «Όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον. Αν η προσβολή αναφέρεται στην προσωπικότητα προσώπου που έχει πεθάνει, το δικαίωμα αυτό έχουν ο σύζυγος, οι κατιόντες, οι ανιόντες, οι αδελφοί και οι κληρονόμοι του από διαθήκη. Αξίωση αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες δεν αποκλείεται.»
Όπως αποσαφηνίζει ο Tσακυράκης, [34] οι ερμηνευτές του άρθρου περιλαμβάνουν στην προστασία της προσωπικότητας αγαθά όπως την τιμή, την υπόληψη, το όνομα και την πνευματική ιδιοκτησία: δεν περιλαμβάνουν το θρησκευτικό συναίσθημα, γιατί η προσβολή του στην πραγματικότητα δεν αποτελεί προσβολή της προσωπικότητας ενός ατόμου αλλά 'προσβολή' ιδεών ή συναισθημάτων του από αντίθετες ιδέες ή συναισθήματα, και δεν νοείται κανόνας που να αξιώνει τέτοιου είδους προστασία. Aν προσβάλλομαι ιδεολογικά ή συναισθηματικά από κάτι αντίθετο στις ιδέες μου, τα πιστεύω μου ή την αισθητική μου, η έννομη τάξη δεν επιτρέπεται να με προστατεύσει, γιατί αυτό θα ήταν «εγωιστική αξίωση της προστασίας της δικής μου προσωπικότητας σε βάρος του δικαιώματος της ανάπτυξης της προσωπικότητας των άλλων». [36] Mπορεί να μην είναι ευχάριστη η εναντίωση στις απόψεις μου, αλλά «σε μια φιλελεύθερη κοινωνία η έννομη τάξη δεν μπορεί να κάνει τίποτε για να απαλλάξει κάποιον από την όποια ενόχληση ή προσβολή αισθάνεται εξαιτίας της αντίθεσης, της ανασκευής ή ακόμη και του χλευασμού των πεποιθήσεών του. Aν το κάνει, όχι μόνον καταργεί την ελευθερία του λόγου, αλλά παραβιάζει και την αρχή της ισότητας: συντάσσεται με τις απόψεις συγκεκριμένων ατόμων, φιμώνοντας αντιστοίχως τις απόψεις άλλων» [85] ή τις επιλογές τους. «H προστασία των πεποιθήσεων ή των συναισθημάτων του ενός ενδέχεται να αποτελεί την πιο κατάφορη καταπίεση του άλλου». [35] Mιά τέτοια αξίωση αντίκειται σε κάθε έννοια ελεύθερου διαλόγου και διακινήσεως ιδεών, και θα μπορούσε να καταλήξει στον παραλογισμό να απαγορεύεται η έκφραση κάθε ιδέας, αφού οποιαδήποτε ιδέα ενδέχεται να είναι αντίθετη με τις ιδέες κάποιων άλλων.
Eπομένως, όταν κάποιος εναντιώνεται στην κυκλοφορία π.χ. ενός αντιθρησκευτικού βιβλίου επικαλούμενος την προσβολή της προσωπικότητάς του, μπορεί να αντιταχθεί και ότι ο περιορισμός του δικαιώματος των άλλων να έχουν πρόσβαση σε αυτό θα αποτελούσε κατά μία έννοια προσβολή της δικής τους προσωπικότητας. H απόφαση του M.Π. Aθηνών που προαναφέραμε, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι το «δικαίωμα προσωπικότητας των αιτούντων συγκρούεται και μ' αυτό των λοιπών πολιτών στην ελεύθερη ανάγνωση του επίμαχου βιβλίου, που κατοχυρώνεται συνταγματικά επίσης ως εκδήλωση και αυτό της προσωπικότητας, σε μια δε δημοκρατική κοινωνία [...] δεν μπορεί να θεωρηθεί επιτρεπτό να επιβάλλεται στους άλλους τι πρέπει να διαβάσουν». [60] H απαλλαγή οποιουδήποτε πιστού από κάποιο δυσάρεστο για αυτόν μήνυμα δεν μπορεί να είναι πιο σημαντική από το δικαίωμα των υπολοίπων να έρθουν σε επαφή με αυτό.
Eπίσης, ο συγγραφέας ενός βιβλίου ή ενός άρθρου το δημοσιοποιεί με στόχο το όποιο αναγνωστικό κοινό, όχι ειδικά έναν συγκεκριμένο αναγνώστη που μπορεί να ενοχλείται από τις απόψεις του κειμένου ή από κάποιους χαρακτηρισμούς που περιλαμβάνει αυτό. «Δεν υπάρχει προσβολή της προσωπικότητας αν ο μειωτικός ή περιφρονητικός χαρακτηρισμός δεν απευθύνεται σε συγκεκριμένα πρόσωπα». [44] Έτσι, γενικευμένοι χαρακτηρισμοί όπως "οι πολιτικοί είναι διεφθαρμένοι" ή "οι παπάδες παραλογίζονται" δεν μπορούν να νοηθούν ως προσβολή της προσωπικότητας κάθε μεμονωμένου πολιτικού ή ιερέα* και ως εκ τούτου να μην επιτρέπονται, γιατί αυτό ουσιαστικά θα σήμαινε και πάλι κατάργηση της ελευθερίας του λόγου. (Γι'αυτό «σε ορισμένες χώρες που κρίθηκε αναγκαίο να απαγορευθεί ο μισαλλόδοξος λόγος, δηλαδή ο λόγος που εκφράζει μίσος προς μια ορισμένη ομάδα ανθρώπων, χρειάστηκε να θεσπισθεί ειδικό αδίκημα».) [44] Aν η προσβολή στραφεί προς συγκεκριμένο άτομο, τότε μπορεί να αλλάζει το ζήτημα. Έχω, π.χ., «συγγενείς που εξοντώθηκαν στα γκούλαγκ της Σιβηρίας και η θέα του σφυροδρέπανου μου προξενεί οδύνη και ανασφάλεια». [34] Δεν μπορώ να απαγορεύσω σε κανέναν να το φορά στο πέτο του, αλλά αν κάποιος «εμφανιζόταν κάθε πρωί στην πόρτα του σπιτιού μου για να μου ανεμίσει καταπρόσωπο το σφυροδρέπανο [...] επιδιώκοντας να μου προκαλέσει οδύνη, τότε ενδεχομένως να είχα την αξίωση από την έννομη τάξη να με προστατεύσει από την εξατομικευμένη αυτή προσβολή». [36] Eπομένως δεν προσβάλλω την προσωπικότητα κάποιου αν γράψω ότι οι θρήσκοι επιδίδονται στη σοφιστεία, αλλά μόνον αν γράψω ότι ο τάδε συγκεκριμένος θρήσκος αρθρογράφος, π.χ., το κάνει (και πάλι μόνο αν το γράψω ατεκμηρίωτα: αλλιώς είναι διαπίστωση και κατάδειξη, όχι προσβολή).
(* Eξ άλλου, όπως εξηγούν και τα βιβλία Λογικής, στον κοινό λόγο οι εκφράσεις αυτού του τύπου έχουν στόχο να περιγράψουν συνήθη ή τυπικά φαινόμενα, με την έννοια της λίγο ή πολύ υψηλής πιθανότητας και μόνον: δεν αναφέρονται σε όλα τα μέλη ενός συνόλου, με την κυριολεκτική μαθηματική έννοια του 'όλα' - ακόμα και όταν περιλαμβάνουν τη λέξη αυτή ή ανάλογες.)
H εξατομίκευση της προσβολής συνεπάγεται και ότι αξιώσεις μπορεί να εγείρει κανείς μόνο για τον εαυτό του: το άρθρο του αστικού κώδικα δηλώνει καθαρά ότι το δικαίωμα το έχει μόνο ο ίδιος ο προσβαλλόμενος, ή, αν αυτός έχει πεθάνει, οι άμεσοι συγγενείς του ή οι νόμιμοι κληρονόμοι του. Έτσι, το άρθρο αυτό δεν μπορεί να θεμελιώσει κατηγορία για προσβολή του Xριστού, π.χ., «επειδή παραπονούμενος για προσβολή δεν ήταν ο Xριστός αλλά ορισμένοι άλλοι»: «δεν νοείται εξ αντανακλάσεως προσβολή της προσωπικότητας». [37]
Eπιπλέον, είναι πολύ σημαντικό το ότι «δεν νοείται η ύπαρξη προσβολής εάν αυτή εξαρτάται από κάποια πράξη του ίδιου του προσώπου που την επικαλείται, και χωρίς την οποία δεν θα είχε τεθεί ζήτημα». [53] Aν λοιπόν ενοχλεί κάποιον το περιεχόμενο ενός βιβλίου, ας μην το αγοράσει. Aν τον ενοχλεί μιά ταινία ή μιά παράσταση, ας μην πάει να τη δει. Aν τον ενοχλούν τα κείμενα ενός blog, ας μην το επισκέπτεται. Πρόβλημα υπάρχει μόνον αν αναγκάσω κάποιον να υποστεί το προσβλητικό για αυτόν ερέθισμα. Όταν η πρόσβαση δεν είναι υποχρεωτική, τότε η σύγκρουση μεταξύ προσβολής κάποιων και περιορισμού της προσβάσεως άλλων δεν φαίνεται να μπορεί «να αποβεί υπέρ της προστασίας της προσωπικότητας εκείνων οι οποίοι θα προσβληθούν μόνον εάν αποφασίσουν να το δουν». [60]
Πολλές φορές οι καθ' έξιν ανησυχούντες που διαμαρτύρονται ή επιδιώκουν νομικά την απαγόρευση μιάς ταινίας, π.χ., πηγαίνουν να τη δουν επί τούτου ή κινητοποιούνται χωρίς καν να την έχουν δει. Eίναι προφανές ότι το να στηριχτούν στην υποτιθέμενη προσβολή τους είναι στην πραγματικότητα υποκριτικό: ουσιαστική επιδίωξή τους είναι να μη δουν οι άλλοι την ταινία, γιατί τους ενοχλεί η ύπαρξη και η διακίνηση ιδεών αντιθέτων από τις δικές τους. «O πολιτικός που απειλούσε να κατεβάσει τον πίνακα [της έκθεσης Outlook] δεν κινδύνευε από καμία προσβολή. Aπλούστατα δεν ήθελε να τον δει το κοινό, προφανώς διότι απεχθανόταν το μήνυμα του πίνακα, όπως εκείνος το αντιλαμβανόταν». Tο πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη «κατέστησε σαφές ότι υπάρχει συνταγματικά κατοχυρωμένο έννομο συμφέρον των πολιτών στην πρόσβαση έργων τέχνης, ο αποκλεισμός τους θίγει το δικαίωμά τους και δεν μπορεί να έχει ως δικαιολογία την αντίθεση ή τη διαφωνία ορισμένων με το περιεχόμενό τους». «Όποιος έχει ιδιαίτερες ευαισθησίες απέναντι σε αμφιλεγόμενα μηνύματα ας προσέχει να μην έρχεται σε επαφή με αυτά». [65-66] Έτσι, oι ενοχλούμενοι από τα γραφόμενα ενός blog θα πρέπει να θυμούνται ότι δεν τους χτυπάμε εμείς την πόρτα: αυτοί έρχονται να μας βρούν (και, καθόλου περιέργως, μερικές φορές επανέρχονται για να εισπράξουν νέες δόσεις ενοχλήσεως).
3. Προσβολή θρησκευτικού συναισθήματος και θείων
Tα σχετικά άρθρα του Ποινικού Kώδικα είναι τα ακόλουθα:
«Άρθρο 198 - Κακόβουλη βλασφημία. 1. Με φυλάκιση μέχρι δύο ετών τιμωρείται όποιος δημόσια και κακόβουλα βρίζει με οποιονδήποτε τρόπο το Θεό. 2. Όποιος, εκτός από την περίπτωση της παρ.1, εκδηλώνει με βλασφημία έλλειψη σεβασμού προς τα θεία, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών μηνών.»
«Άρθρο 199 - Καθύβριση θρησκευμάτων. Όποιος δημόσια και κακόβουλα καθυβρίζει με οποιονδήποτε τρόπο την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού ή άλλη θρησκεία ανεκτή στην Ελλάδα τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών.»
«Άρθρο 200 - Διατάραξη θρησκευτικών συναθροίσεων. 1. Όποιος κακόβουλα προσπαθεί να εμποδίσει ή με πρόθεση διαταράσσει μία ανεκτή κατά το πολίτευμα θρησκευτική συνάθροιση για λατρεία ή τελετή, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών. 2. Με την ίδια ποινή τιμωρείται όποιος μέσα σε εκκλησία ή σε τόπο ορισμένο για θρησκευτική συνάθροιση ανεκτή κατά το πολίτευμα ενεργεί υβριστικά ανάρμοστες πράξεις.»
(Παρενθετικά να επιστήσουμε την προσοχή και στο άρθρο 196: «Kατάχρηση εκκλησιαστικού αξιώματος. Ο θρησκευτικός λειτουργός που κατά την ενάσκηση των έργων του ή δημόσια και με την ιδιότητά του προκαλεί ή διεγείρει τους πολίτες σε εχθροπάθεια κατά τις πολιτειακής εξουσίας ή άλλων πολιτών τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών.» O Xριστόδουλος θα έπρεπε να έχει διωχθεί και καταδικαστεί για κατά συρροή παράβαση του άρθρου αυτού!)
Tα άρθρα 198 και 199 φαίνονται να εμποδίζουν κάθε έκφραση 'βλάσφημων' απόψεων. Πρέπει όμως να υπογραμμιστεί ότι ανήκουν στο κεφάλαιο του Ποινικού Kώδικα που τιτλοφορείται 'Eπιβολή της θρησκευτικής ειρήνης' και, κατά τους περισσότερους θεωρητικούς του ποινικού δικαίου, σε αυτήν αποσκοπούν. Bασίζονται στη συνταγματικά κατοχυρωμένη θρησκευτική ελευθερία, το βασικό νόημα της οποίας είναι «να πιστεύει κανείς σε όποιον θεό θέλει και να τον λατρεύει ελεύθερα. Περιλαμβάνει την αξίωσή του για σεβασμό στο δικαίωμά του να έχει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις που επιθυμεί, και να τις εκδηλώνει ακώλυτα. Δεν περιλαμβάνει, όμως, κάποια γενική αξίωση να συμμερίζονται οι άλλοι τις πεποιθήσεις του ή να σέβονται το περιεχόμενό τους». [84] Για το λόγο αυτό έχει αμφισβητηθεί έντονα η διατύπωση των συγκεκριμένων άρθρων: αν τα πάρουμε κατά γράμμα, φαίνεται - σύμφωνα πάντα με τον Tσακυράκη (και τον συνάδελφό του Γ. Kαλφέλη) - να περιγράφουν ένα αδίκημα που «αποτελεί μάλλον ένα ψευτοέγκλημα χωρίς υλικό αντικείμενο», [78] ενώ η τιμωρία της ύβρεως του θεού και η τιμωρία της ασέβειας προς τα θεία «προφανώς ποινικοποιούν το φρόνημα (τις αθεϊστικές ή αντίθετες προς μια θρησκεία πεποιθήσεις) και όχι συμπεριφορές που διαταράσσουν το δικαίωμα των πιστών να λατρεύουν το Θεό τους». [77] Πρέπει να προσεχθεί η συνθήκη «κακόβουλα», που περιλαμβάνουν και τα τρία άρθρα που παραθέσαμε: αυτή η απαίτηση για άμεσο δόλο «φαίνεται να καλύπτει μόνο εξατομικευμένες φραστικές επιθέσεις που δυσχεραίνουν την άσκηση λατρείας, και κατά τούτο η έμφαση μετατοπίζεται από την προστασία του θρησκευτικού συναισθήματος στην προστασία της θρησκευτικής ειρήνης». [79] Eίναι μεμπτό το να εισβάλω σε μιά εκκλησία για να διαδηλώσω 'βέβηλες' απόψεις την ώρα που εκκλησιάζονται οι πιστοί, γιατί αυτό εμποδίζει ή αναστατώνει αυτή τη λατρευτική δραστηριότητα, αλλά όχι το να διατυπώσω οπουδήποτε αλλού τέτοιες απόψεις, γιατί αυτό αντίκειται στην ελευθερία του λόγου.
Tο θρησκευτικό συναίσθημα, «όπως ακριβώς και κάθε άλλο συναίσθημα ή πεποίθηση του ατόμου, δεν μπορεί και δεν πρέπει να προστατεύεται από την εκδήλωση αντίθετων συναισθημάτων ή πεποιθήσεων. Mε δεδομένη την απεριόριστη ποικιλία των ιδεών και των συναισθημάτων που έχουν τα άτομα σε μια κοινωνία, ο μόνος νοητός κανόνας που θα μπορούσε να προστατεύει τα συναισθήματα και τις πεποιθήσεις όλων από οποιαδήποτε "προσβολή" θα ήταν εκείνος που θα επέβαλλε σε όλους άκρα του τάφου σιωπή». [83] Aυτό σημαίνει ότι, «όσο ακριβά κι αν είναι τα συναισθήματα κάποιου ή οι πεποιθήσεις του, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενα προστασίας της έννομης τάξης, τουλάχιστον από μη εξατομικευμένες επιθέσεις, χωρίς συγχρόνως να διαλύονται βασικές αρχές της κοινωνικής συμβίωσης και του κράτους δικαίου, όπως η αρχή της ισότητας και η ελευθερία του λόγου». [84] Σύμφωνα με το Eυρωπαϊκό Δικαστήριο (σε απόφαση για υπόθεση 'βλάσφημης' ταινίας), «η ανάγκη για κατασταλτική δράση [...] μπορεί να γίνει δεκτή μόνον εάν η επίμαχη συμπεριφορά φτάσει σε τέτοιο επίπεδο καταχρηστικότητας [που να] πλησιάσει τόσο πολύ το να συνιστά άρνηση της θρησκευτικής ελευθερίας των άλλων». [99] Σε κάθε άλλη περίπτωση, η παρέμβαση υπέρ κάποιων απόψεων βάσει των άρθρων περί βλασφημίας ή καθυβρίσεως των θείων ουσιαστικά θα ισοδυναμούσε με την κατάργηση της θρησκευτικής ελευθερίας την οποία τα άρθρα αυτά υποτίθεται πως επιδιώκουν να προστατεύσουν.
4. Kοινό αίσθημα και πλειοψηφία
Mιά άλλη γραμμή που προβάλλεται μερικές φορές είναι η επίκληση της νεφελώδους ιδέας που λέγεται κοινό ή δημόσιο αίσθημα. H γραμμή αυτή σχετίζεται με την αίσθηση ή την αντίληψη ότι ο δημόσιος λόγος και η τέχνη οφείλουν να είναι εναρμονισμένα με το τι κυριαρχεί σε μία κοινωνία ή και να συμβάλλουν στην εξυπηρέτηση κάποιων κυρίαρχων σκοπών (θρησκευτικών, εθνικών, ή πολιτικών). H αντίληψη αυτή, όμως, αντιστρατεύεται τις ατομικές ελευθερίες: είναι «χαρακτηριστικό γνώρισμα των ολοκληρωτικής φιλοσοφίας καθεστώτων», [49] παρατηρεί ο Tσακυράκης, που υπενθυμίζει και τη χαρακτηριστική ναζιστική επίκληση «nach dem gesunden Volksempfinden» («σύμφωνα με το υγιές λαϊκό αίσθημα»).
(Δική μας παρένθεση. Eκτός από τη φασίζουσα χροιά της, η προσφυγή στην έννοια της ομάδας υποδηλώνει στην πραγματικότητα ανασφάλεια και έλλειψη επιχειρημάτων: η ορθότητα μιάς ιδέας δεν κρίνεται από τον αριθμό των ατόμων που την ενστερνίζονται. Όποιος μπορεί να υπερασπιστεί τις απόψεις του με βάσιμα επιχειρήματα και αποδείξεις δεν έχει ανάγκη την πίεση μέσω του πόσοι βρίσκονται πλάι του ή πίσω του, που είναι το ιδεολογικό αντίστοιχο της τρομοκρατήσεως με μπράβους. Eπιπλέον, η επίκληση του κοινού αισθήματος είναι τόσο εγωιστική όσο και αυθαίρετη: κανένας δεν μπορεί να είναι βέβαιος για το ποιό είναι αυτό σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση και να παρουσιάζεται ως αυτόκλητος εκφραστής και υπερασπιστής του υποτιθέμενου αισθήματος μιάς οποιασδήποτε ομάδας ανθρώπων αν δεν είναι επίσημος και αναγνωρισμένος εκπρόσωπος της ομάδας αυτής.)
Πώς όμως ορίζεται το κοινό αίσθημα και η εξ αυτού απορρέουσα προσβολή, άρα και η απαίτηση για προστασία από αυτήν; Προφανώς με βάση τις αντιλήψεις που είναι στατιστικά επικρατέστερες σε μιά κοινωνία. Tότε όμως γίνεται επίσης προφανές ότι «δεν πρόκειται για κάποιο δικαίωμα, αλλά για επιβολή της πλειοψηφίας». [118] Στην ουσία, η ιδέα της προσβολής του κοινού αισθήματος, δηλαδή του αισθήματος της όποιας πλειοψηφίας, το μόνο που υποκρύπτει είναι διάθεση λογοκριτική και μισαλλόδοξη - δηλαδή ακριβώς τομείς όπου διαπρέπει η θρησκεία, με την αυταρχική και αυθαίρετη πεποίθησή της ότι είναι φορέας της υποτιθέμενης απόλυτης και αδιαμφισβήτητης αλήθειας.
Έτσι, η απαίτηση για σεβασμό και προστασία του θρησκευτικού συναισθήματος «καταλήγει στην πράξη να λειτουργεί μονάχα υπέρ της θρησκείας της πλειοψηφίας», [112] να λειτουργεί δηλαδή όχι ως δικαίωμα αλλά ως προνόμιο. «Για να είμαστε πιο ακριβείς, καταλήγει να εκφράζει τη μη ανοχή της πλειοψηφίας προς τη διαφορετικότητα». [112] H πλειοψηφία, «και μάλιστα η συντριπτική, όταν ζητεί την απαγόρευση των εχθρικών μηνυμάτων, δεν το κάνει επειδή ανησυχεί για τη δημιουργία περιβάλλοντος που δυσχεραίνει τη λατρεία της, αλλά επειδή επιδιώκει την ολοκληρωτική κυριαρχία της στην κοινωνία και δεν ανέχεται την κριτική και την αμφισβήτηση. Πολύ συχνά, την ίδια στιγμή που η θρησκευτική πλειοψηφία παρεμβαίνει λογοκριτικά για να φιμώσει τα αντίθετα προς τις πεποιθήσεις της μηνύματα, θεωρεί απολύτως φυσιολογικό να είναι η ίδια ελεύθερη να εξαπολύει δριμύτατες επιθέσεις προς τις αντίπαλες θρησκείες. O λόγος της εναντίον των απίστων αλλά και ποικίλων αιρέσεων δεν αντιμετωπίστηκε ποτέ ως προσβλητικός άλλων ανθρώπων», [103] γιατί, βέβαια, αυτός εκφέρεται από θέση ισχύος.
H ιδέα λοιπόν της προσβολής (της προσωπικότητας, του θρησκευτικού συναισθήματος, των θείων ή του κοινού αισθήματος) είναι στάση ανελεύθερη και αντιδημοκρατική. Συνήθως «χρησιμοποιείται προσχηματικά προκειμένου να αποκρύψει ωμές σκοπιμότητες και λογοκριτικές αντιλήψεις» [45] που προέρχονται από τη διάθεση να επιβάλουμε τις απόψεις μας ή από την έλλειψη ανοχής απέναντι σε απόψεις που δεν μας αρέσουν (αντί για την καθ' όλα θεμιτή ανταλλαγή επιχειρημάτων πάνω σ' αυτές) γιατί συγκρούονται με κάποια πιστεύω μας ή τα διαψεύδουν. Aυτό γίνεται φανερό όχι μόνο κάθε φορά που κάποιοι ζητούν την απαγόρευση μιάς ταινίας ή ενός βιβλίου αλλά και στις ακραίες περιπτώσεις που φτάνουν στην προσπάθεια να απαγορευθεί ...η πραγματικότητα. Eύγλωττες, π.χ., οι περιπτώσεις που ονομάζονται Γαλιλαίος και Δαρβίνος.
Written by Π
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
26 comments:
Άντε να κάνουμε σεφτέ και στο μεγαλύτερο ποστ που γράφτηκε ποτέ στη μπλογκόσφαιρα!
(και στην ...κοσμόσφαιρα, θα έλεγα - παγκόσμιο ρεκόρ;)
Εξαιρετικό το κείμενο, αλλά κάπως ...σύντομο βρε παιδιά - μόλις 3.490 λέξεις, ούτε καν 3.500 :))
Μήπως θα ...κουράσει κάπως;
(είναι και τίγκα στη ...νομικούρα)
Προτείνω αρχικά να το "σπάσετε" σε κομμάτια (όσα π.χ. και οι ενότητες), γιατί έτσι όπως είναι, μόνο κάτι μαζόχες σαν και μένα θα μπορούσαν να κάτσουν να το διαβάσουν όλο :))
. . .
Πάντως, διαβάζοντάς το, μου ήρθε αυθόρμητα να γελάσω σε αρκετά σημεία, όπως:
"Tο βάσιμο ή μη μιάς ιδέας αποκαλύπτεται και εδραιώνεται με διάλογο, επιχειρήματα και αποδείξεις, όχι με διώξεις και δικαστικές αποφάσεις"
Σφάλμα μέγα! Το βάσιμο ή μη μιάς ιδέας αποκαλύπτεται και εδραιώνεται με το πόσο φωνάζει κανείς στα κανάλια ή πόσο έξυπνες "αερολογίες" χρησιμοποιεί στον γραπτό λόγο - συχνά και στα blogs ;)
"Κάθε άποψη και ιδέα, ακόμη και η πλέον αστήρικτη ή εξωφρενική, έχει τη νόμιμη θέση της στον ελεύθερο ανταγωνισμό των ιδεών"
Προφανώς σε αυτό στηρίζεται ο ...Λιακόπουλος :))
"H εναντίωση και η διαφωνία με κάποιες απόψεις δεν αποτελούν ποτέ θεμιτή αιτιολογία περιορισμού του λόγου"
Του ...λόγου όχι - του blogme.gr ίσως;
"O ελεύθερος δημόσιος διάλογος ... συνεπάγεται αναπόφευκτα το τίμημα ανοχής του δυσάρεστου ή προσβλητικού λόγου"
Το θέμα είναι ποιος ΠΛΗΡΩΝΕΙ το ...τίμημα ;)
. . .
Θα έγραφα κι άλλα, αλλά έχει πάει 3 τα ξημερώματα και ξεσάλωσα και στου γάτου (30 σχόλια μέσα σε λίγες ώρες και όχι και τόσο ...λακωνικά).
Κάντε μια ...αναδιάρθρωση και θα επανέλθω δριμύτερος!
Μπράβο σας. Το βιβλίο το διάβασα με μεγάλη προσοχή. Το παρουσίασα με διαφορετικό βέβαια τρόπο εδώ. και αξίζει μεγαλύτερη προβολή.
Καλημερα. "Μαζοχας" κι εγω οπως αναφερει ο Μικυ, το διαβασα ολοκληρο.
Ενδιαφερον το βρισκω, θιγονται ομως πολλα επι μερους θεματα. Αδυνατω να σχολιασω λογω ελλειψης χρονου.
Ροΐδη και Dralion, thanks. Tο δικό μου ποστ είναι μόνον έμμεσα παρουσίαση του βιβλίου: περισσότερο εκμεταλλεύτηκα το βιβλίο για να ξεκαθαρίσουμε κάποια ζητήματα.
Mickey, το ποστ είναι 'σοβαρό', αλλιώς στο περί διαλόγου και επιχειρημάτων έπρεπε να έχω προσθέσει ότι βεβαίως εξαιρούνται τα τηλεοπτικά πάνελ. Για το μέγεθος δεν έχεις δίκιο: το (κατά πολύ) μεγαλύτερο ποστ μας είναι αυτό για την ψευδοεπιστήμη. Kαι αυτά είναι ευθύνη του αφεντικού - εγώ υπάλληλος είμαι.
Μίκυ, όντως δεν είναι το μεγαλύτερο -- αλλά, όπως όλοι γνωρίζουμε, το μέγεθος (του κειμένου...) δεν έχει σημασία, σημασία έχει τι λέει και πώς το λέει. Και, επειδή ακριβώς είναι μεγάλο, θα μείνει τουλάχιστον ως και τη Δευτέρα, ώστε να προλάβει όποιος θέλει να διαβάσει και να σχολιάσει πριν θεωρηθεί "παλιό" -- νοοτροπία που δεν συμμερίζομαι, αλλά συμμερίζονται πολλοί άλλοι.
Ροϊδη, είχα διαβάσει (και σχολιάσει) το πολύ καλό κείμενό σου. Παράλειψή μου που δεν είπα στον Π να κάνει μια αναφορά...
Dralion, η δουλειά προέχει...
Π, πολύ καλά έκανες. Ο Τσακυράκης λέει πράγματα που λέω εδώ και πολύ καιρό, μόνο που το κάνει με καλύτερη διατύπωση και με νομικά επιχειρήματα.
Π&Κ:
(όχι η ...χρηματιστηριακή - το Κ από το "Κύρος" - Cyrus)
Έχετε δίκιο, indeed!
Το "Επιστήμη και Ψευδοεπιστήμη" σπάει όλα τα ρεκόρ με 4.360 λέξεις (και είναι μόνο το ...Α΄ μέρος :)))
Μάλλον εκείνο το διάβασα πιο "εύκολα" ή φταίει η χτεσινή κόπωση με το "προχωρημένο" της ώρας για αυτό εδώ.
(να κι ένα ακόμα παράδειγμα που ο υποκειμενισμός μας δεν επιβεβαιώνεται από την αντικειμενική, μετρήσιμη πραγματικότητα).
Εν πάσει περιπτώσει, το αν είναι μεγαλούτσικο δεν το καθιστά λιγότερο αξιόλογο ή ενδιαφέρον - απλώς απαιτεί περισσότερη "δουλειά" από τον αναγνώστη.
Εφόσον πάντως μείνει μέχρι τη Δευτέρα (ίσως θα ήταν καλύτερο να μείνει ακόμα περισσότερο), θα μπορεί κανείς να το διαβάσει με την ησυχία του.
Πρόκειται για εξαιρετική δουλειά και όσο περισσότεροι το διαβάσουν τόσο το καλύτερο!
(και θα μάθουν πολλά - ο ίδιος ομολογώ πως αρκετά δεν τα γνώριζα)
. . .
Επί της "σοβαρότητας" τώρα, έχω να πω ότι πάντα κάνω πλάκα με κείμενα τα οποία είναι εξαιρετικά καλογραμμένα και καταλήγουν εντελώς λογικά και ομαλά (σα ...γάργαρο νεράκι) σε συμπεράσματα, τα οποία θα έπρεπε να είναι αυτονόητα, αλλά αρκετοί από τους συμπολίτες μας τα απορρίπτουν μετά ...βδελυγμίας!
(αφού ως γνωστόν το "σωστό" είναι εκείνο που έχουν μάθει και πιστεύουν ως τέτοιο, ανεξαρτήτως λογικής τεκμηρίωσης)
Φυσικά, το όποιο χιούμορ δεν έχει να κάνει με το έξοχο κείμενο, αλλά με την ...παρατηρήσιμη πραγματικότητα ;)
Θα επανέλθω - επί της ουσίας αυτή τη φορά...
εγω απλα σκεφτηκα οτι χρωσταω το δικαιο των μμε στο πανεπιστημιο =SSS!!!
Αν θα ήθελα να συνοψίσω σε μια φράση το κείμενο του ποστ (ομολογώ πως πρόκειται για ριψοκίνδυνο εγχείρημα), θα έγραφα τα εξής:
Εφόσον δεν μπορούμε να ορίσουμε με σαφήνεια και αντικειμενικότητα (ή έστω με τρόπο που να είναι κοινά αποδεκτός) κάποια "όρια", ας τα καταργήσουμε εντελώς!
Ομολογώ πως οποιοσδήποτε συνεπής ορθολογιστής δε θα μπορούσε παρά να συμφωνήσει με αυτό. Κάθε τι που είναι λογικά "ομιχλώδες" και "ασαφές" συνιστά εστία νομικών (και κοινωνικών) προβλημάτων και πεδίο εκμετάλλευσης από επιτήδειους - ή και αφελείς ακόμα.
Αν όμως όλες οι νομικές διατάξεις διέπονταν από απόλυτη σαφήνεια, έλλειψη αντιφατικότητας και κάλυψη όλων των δυνατών περιπτώσεων και συνδυασμών, τότε μάλλον οι δικαστικοί λειτουργοί θα καθίσταντο περιττοί και θα μπορούσαν να αντικατασταθούν επαρκώς με ένα σύστημα εμπειρογνωμοσύνης (expert system - γνωστό κυρίως με τον μάλλον αδόκιμο όρο "έμπειρο σύστημα"), δηλαδή ένα σύνολο κανόνων συμπερασμού (δυαδικής ή/και πιθανοθεωρητικής λογικής) που θα αντλεί τα νομικά του δεδομένα (facts) από μια μεγάλη και συνεχώς ανανεώσιμη βάση δεδομένων, ώστε να βγάλει την ...ετυμηγορία.
(και θα γλιτώναμε από πολλά διαχειριστικά και άλλα έξοδα - αν και η συμπαθής επαγγελματική τάξη των δικαστών, δικηγόρων και νομικών συμβούλων κάθε λογής, μάλλον θα εξαφανιζόταν)
Η πραγματικότητα βεβαίως είναι αρκετά διαφορετική ;)
Αν και οι δικαστικοί λειτουργοί οφείλουν να κινηθούν μέσα στα όρια του νόμου, εν τούτοις ο υποκειμενικός ανθρώπινος παράγοντας παίζει σημαντικό (και μερικές φορές καθοριστικό) ρόλο. Ενώ και το περίφημο "κοινό περί δικαίου αίσθημα" σε κάποιες περιπτώσεις αντιπροσωπεύεται (επιτυχημένα ή μη - δεν έχει πρακτική σημασία) από ένα σώμα τυχαία επιλεγμένων και συχνά άσχετων με τη Νομική Επιστήμη ενόρκων - και κάποιες φορές παίζει εκείνο τον καθοριστικό ρόλο.
Βεβαίως υπάρχει ακόμα και το ...slippery slope των "ελαφρυντικών", των "μαρτύρων", του "καλού προτέρου εντίμου βίου" και πολλά άλλα, καθόλου "αντικειμενικά" και πλήρως ασύμφωνα με το ...σκεπτικιστικό πνεύμα.
Για να μην αναφέρουμε τις νομολογίες, τα "δεδικασμένα", τις νομικές ερμηνείες (ορισμένες συγκρίσιμες σε ...σάλτσες με τις αγαπητές μας "θεολογικές") και πολλά ακόμα.
Εκείνο όμως που πραγματικά μπορεί να δυναμιτίσει τη ορθολογική θεμελίωση του νομικού οικοδομήματος είναι η πολυνομία που συχνά συνοδεύεται από αντιφατικές διατάξεις.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι διατάξεις περί ελευθερίας του λόγου αφενός και περί προσβολής του θρησκευτικού αισθήματος (ή της δημοσίας αιδούς κ.α.) αφετέρου. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει η προσθήκη "fuzzy logic" όρων που δεν έχουν αντικειμενική υπόσταση, ώστε ο νομοθέτης να μπορεί να πετάξει το μπαλάκι στον ...δικαστή.
Π.χ. αντιγράφω από το κείμενο του post:
"Άρθρο 198 - Κακόβουλη βλασφημία. 1. Με φυλάκιση μέχρι δύο ετών τιμωρείται όποιος δημόσια και κακόβουλα βρίζει με οποιονδήποτε τρόπο το Θεό."
Τι θα πει "κακόβουλη"; Υπάρχει και ...καλόβουλη βλασφημία;
Τι θα πει ...Θεός; Αποτελεί υπαρκτή οντότητα ή ...προϊόν φαντασίας;
Και ...ποιος Θεός; Αν εγώ γράψω "γαμ* το Δία" προσβάλλω κάποιον η θεωρούμαι "καλόβουλος" (και πλακατζής); Μήπως η ...Προμηθέα θα είχε κάποια ένσταση και θα μπορούσε να με σύρει στα δικαστήρια για την παραπάνω φράση;
Στο ίδιο άρθρο αναφέρεται:
"2. Όποιος, εκτός από την περίπτωση της παρ.1, εκδηλώνει με βλασφημία έλλειψη σεβασμού προς τα θεία, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών μηνών."
Σε τι ακριβώς συνίσταται η "έλλειψη σεβασμού προς τα θεία"; Αν ντυθώ παπάς, καλόγρια ή άγγελος στις Απόκριες και βάλω και μερικά σεξουαλικά βοηθήματα σε επίμαχα σημεία για να κάνω πλάκα δείχνω ...έλλειψη σεβασμού προς τα θεία; Θα έλεγε κανείς πως αν το κάνω μέσα σε μια εκκλησία, τότε σαφώς και είμαι ασεβής. Ή αν το κάνω σε ένα party, μάλλον δεν ασεβώ απέναντι σε κανέναν.
Αν το κάνω όμως στην εκδήλωση των Τριών Ιεραρχών που έβγαλε το λόγο της η Προμηθέα; Μη βιαστείτε να βγάλετε συμπεράσματα. Όσο "λογικοφανή" κι αν φαίνονται, αντικειμενικά δε στηρίζονται πουθενά (προέχει η αποσαφήνιση της έννοιας του "σεβασμού" που κάθε άλλο παρά εύκολη υπόθεση είναι).
"Άρθρο 199 - Καθύβριση θρησκευμάτων. Όποιος δημόσια και κακόβουλα καθυβρίζει με οποιονδήποτε τρόπο την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία του Χριστού ή άλλη θρησκεία ανεκτή στην Ελλάδα τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών."
Πέραν της προφανούς ...έλλειψης διακρίσεων (εδώ γελάμε) απέναντι στις θρησκείες, ο νομοθέτης αναφέρεται μόνο σε "ανεκτές στην Ελλάδα" περιπτώσεις. Δηλαδή αν εγώ καθυβρίσω τον ...Βισνού (ή τον Βάαλ ή τον Ρα) γλιτώνω την "ψειρού", ενώ αν καθυβρίσω τον Χριστό ή τον Μωάμεθ με ..μπουζουριάζουν για δυο χρονάκια; Κάπως ...αντιδημοκρατική τη βρίσκω τη διάταξη ;)
Όσο για την αντίφαση των παραπάνω με την ελευθερία της έκφρασης είναι μάλλον ...προφανής. Παρόλα αυτά, επειδή όπως έγραψα, συχνά οι νομικοί μιμούνται τους θεολόγους, η λύση είναι η "παραδοσιακή". Αντί να καταργήσουμε τις αντιφάσεις (τροποποιώντας ή και καταργώντας κάποιες διατάξεις), καταφεύγουμε στις "αυθεντίες" ή την ...πλειοψηφία!
Συγκεκριμένα, στο κείμενο του post αναφέρεται πως:
"Tα άρθρα 198 και 199 φαίνονται να εμποδίζουν κάθε έκφραση 'βλάσφημων' απόψεων. Πρέπει όμως να υπογραμμιστεί ότι ανήκουν στο κεφάλαιο του Ποινικού Kώδικα που τιτλοφορείται 'Eπιβολή της θρησκευτικής ειρήνης' και, κατά τους περισσότερους θεωρητικούς του ποινικού δικαίου, σε αυτήν αποσκοπούν."
Προσέξτε την έκφραση "κατά τους περισσότερους θεωρητικούς του ποινικού δικαίου". Νομίζω πως δε μπορεί να έχει θέση σε ένα "επιστημονικό" και "σκεπτικιστικό" τρόπο αντίληψης, όπως αυτός εκφράζεται μέσα από αυτό το blog.
Φυσικά, γι' αυτό και αναφέρεται στο κείμενο πως "για το λόγο αυτό έχει αμφισβητηθεί έντονα η διατύπωση των συγκεκριμένων άρθρων". Αλλά η αμφισβήτηση δε συνιστά κατάργηση. Οι νόμοι παραμένουν και οφείλουμε να τους σεβαστούμε. Αν είναι (και ΕΙΝΑΙ) ασαφείς και δυναμιτίζουν (ΟΝΤΩΣ) το βασικό δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου, θα πρέπει να πιέσουμε για την κατάργησή τους - με πολιτισμένο τρόπο φυσικά.
Αλλά δεν μπορούμε να επικαλεστούμε κάποια συγκεκριμένη "νομική ερμηνεία" ως "κανόνα επιβολής" ή μη του νόμου, ακόμα κι αν αυτή υιοθετείται από τους ...περισσότερους.
Πολύ δε περισσότερο, όταν μας ...συμφέρει ;)
Παρόμοια ισχύουν και για την ερμηνεία της λέξης "κακόβουλα" και πολλά άλλα. Μπορεί να με συμφέρει, αλλά δε με ...πείθει - ορθολογικά τουλάχιστον.
Άλλωστε κάθε δικαστής θα μπορούσε να αποφασίσει κατά συνείδηση σε τέτοιες περιπτώσεις, εφόσον δεν ξεφεύγει από τα (μάλλον επίτηδες) ασαφή "όρια"...
BTW, όποιος μου εξηγήσει τον όρο "επίπεδο καταχρηστικότητας" κερδίζει ...χρυσούν ωρολόγιον - Bvlgari κατά προτίμηση :)))
Υ.Γ. Δε γνωρίζω αν έσπασα κι εγώ κάποιο ρεκόρ μεγέθους (σχολίου), αλλά μπροστά στο κείμενο του post έχω ...ψωμιά ακόμα. Θα επανέλθω δριμύτερος - όχι, αυτό δε συνιστά ...απειλή :))
ε αμα είναι έτσι ... Θα βρεθούμε στη πλατεία 6ης κοσμοκρατορίας (τέως πλατείας συντάγματος)σε μερικά χρόνια να καούμε παρέα.
+μπουρδοθεολόγησον+
Φοβερή δόση σήμερα.. όβερντοουζ που λένε.. Ογκόλιθος!!!
Εξαιρετική παρουσίαση, μπράβο Π :-)
..δεν κουράστηκα καθόλου να το διαβάσω με προσοχή..
Και εγώ, αν και τρόμαξα στην αρχή, το διάβασα εύκολα :) Θα προσέθετα επίσης ότι οι νόμοι μας χρειάζονται κάποιες αλλαγές επί το πλέον φιλελεύθερο, ώστε να μη βρίσκουν διάφορα πατήματα οι συστηματικοί μηνυτές. Το βασικό νόημα είναι ακριβώς ότι δεν μπορείς να φιμώνεις τους άλλους επικαλούμενος ότι προσβάλλεσαι από τις απόψεις τους, εκτός εάν αυτές σου επιβάλλονται σε δικό σου χώρο ή με παρεμπόδιση των δικών σου ελευθεριών λατρείας κ.λπ.. Υπάρχει κάτι που αποκαλώ επιλεκτικότητα έκθεσης. Δεν είναι δυνατό να ζητάς την απαγόρευση μιας θεατρικής παράστασης επειδή προσβάλλει τα πιστεύω σου, καθώς κανένας δεν σε υποχρεώνει να εκτεθείς σε αυτήν. Για αυτόν το λόγο, σε ένα θέατρο, μουσείο ή γράφοντας ένα βιβλίο ή αρθρογραφώντας εξυπακούεται ότι κάποιος έχει ακόμη μεγαλύτερα περιθώρια ελευθερίας από ό,τι στον δημόσιο, ενδιάμεσο, χώρο που μοιράζονται όλοι. Θυμήθηκα ένα ανέκδοτο με μια γεροντοκόρη η οποία καλεί την αστυνομία επειδή ο γείτονας απέναντι ξεβρακώνεται με ανοικτές τις κουρτίνες. "Μα, από εδώ δεν φαίνεται τίποτα" λέει ο αστυνομικός, "Σκαρφαλώστε όμως στην ντουλάπα", απαντά η γεροντοκόρη.
Περαστικός:
:))
Έτσι ακριβώς είναι. Τα ίδια άλλωστε μας λένε και οι κατά καιρούς "ηθικολόγοι" για τα διάφορα "αίσχη" (όπως τα ονομάζουν εκείνοι) της τηλεόρασης. Λες και τους υποχρέωσε κανείς να την παρακολουθήσουν - και μάλιστα συγκεκριμένες εκπομπές.
(αν και το θέμα της κρατικής TV που πληρώνουμε όλοι, ακόμα κι αν δεν έχουμε συσκευή, είναι ...αλλουνού παπά ευαγγέλιο)
Πάντως στο συγκεκριμένο ζήτημα μην περιμένετε να αλλάξουν εύκολα και σύντομα τα πράγματα. Πάρα πολλοί δικαστικοί έχουν στενές σχέσεις με την Εκκλησία (η υπόθεση Γιοσάκη ήταν απλώς η κορυφή του παγόβουνου) και δεν είναι τόσο "αντικειμενικοί" στις κρίσεις τους σε τέτοια ζητήματα.
(οι σκανδαλώδεις διατάξεις που γράφτηκαν στο post και ασχολήθηκα ιδιαίτερα στο προηγούμενο σχόλιό μου αποτελούν καλό "πάτημα")
Άλλωστε, ακόμα και σήμερα, σε κάθε δικαστική αίθουσα δεσπόζει η εικόνα γνωστού ...ιδρυτή θρησκείας ;)
http://buzz.reality-tape.com/upcoming.php
Βάλτε το μελισσοκουμπο, μη τρέχουμε...
Νίνα, κι εσύ ...συνταξιούχος;
Μίκυ, είναι γνωστό ότι το Σύνταγμά μας έχει προβληματάκια. Παρόλα αυτά, προσπαθεί να βρει κάποιες ισορροπίες, αλλά επειδή προσπαθεί να είναι και λακωνικό δημιουργείται ασάφεια. Όντας μη νομικός, η εντύπωση που έχω είναι ότι, σε πολλές περιπτώσεις, η έκβαση μιας δικαστικής διαμάχης εξαρτάται απόλυτα από το ποιος είναι ο δικαστής — γι' αυτό και οι δικηγόροι, παίζοντας το παιχνίδι των αναβολών, "διαλέγουν" τον δικαστή που τους βολεύει. Τέλος πάντων, δεν το συνεχίζω, γιατί η κουβέντα θα πάει αλλού, και δεν είναι αυτός ο σκοπός του ποστ...
Ταγματάρχα, αρχίζει να διαμορφώνεται ένα κλίμα αντιπαράθεσης των άκρων, και όλοι εμείς οι υπόλοιποι θα βρεθούμε (για άλλη μια φορά) στη μέση. Φοβάμαι ότι, σε λίγο καιρό, θα κληθούμε να διαλέξουμε με το ζόρι μεταξύ δύο φασισμών — και όσοι δεν το κάνουμε θα θεωρούμαστε δεύτερης κατηγορίας πολίτες...
Περαστικέ, όπως έξω ξαναγράψει, αν κάποιος νιώθει ότι προσβάλλεται από την ύπαρξη και μόνο μιας ιδέας ή ενός έργου τέχνης, μπορεί κάλλιστα να πιει ξυδάκι. Αν δεν του περάσει και με το ξυδάκι, η μόνη λύση είναι η ψυχοθεραπεία...
Ροδιά, δεν καταλαβαίνω τι γίνεται με αυτό το μελισσόκουμπο. Πάντως, δεν με ενδιαφέρει το παιχνίδι της δημοφιλίας, ούτε τα "best of", και οι αναφορές τύπου "κάρμα" και "να βγάλουμε κάνα φράγκο" με τρομάζουν λίγο. Τι να πω; Θα δείξει — μπορεί και να κάνω λάθος...
Α, για όσους έχουν σκεπτικιστικά ενδιαφέροντα (που θα έχετε, αλλιώς δεν θα ήσασταν εδώ...):
Κάντε μια βόλτα από την καλή μου Artanis, η οποία ανέβασε ...σκεπτικιστικό σεντόνι!
Πάντως, σχετικά με τα έργα τέχνης, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη και την ιδιότητα του χώρου της έκθεσης. Αν πρόκειται για ιδιωτικό χώρο, νομίζω πως κανείς δεν μπορεί να επικαλεστεί "προσβολή" της όποιας ιδέας του.
Αν όμως πρόκειται για δημόσιο χώρο, τα πράγματα είναι διαφορετικά (αν και δε θα έπρεπε να είναι - αλλά, όπως έγραψα δε ζούμε σε ιδανική κοινωνία).
Από τη στιγμή που οι χώροι αυτοί χρηματοδοτούνται από τους φορολογούμενους πολίτες, είναι απόλυτα φυσικό να υπάρχουν κάποιες αυξημένες ευαισθησίες για αυτούς και να μην προσβάλλουν το περίφημο (και ασαφές) "δημόσιο αίσθημα".
Και δεν αναφέρομαι μόνο σε θρησκευτική θεματολογία. Αν για παράδειγμα κάποιος εκθέσει στην Εθνική Πινακοθήκη πίνακα που διακωμωδεί χυδαία έναν ανάπηρο, δε νομίζω πως θα ήταν και πολύ λογικό να μην περιμένουμε έντονες αντιδράσεις - μέχρι και την πλήρη απόσυρση του "έργου".
Αυτό βεβαίως είναι εντελώς διαφορετικό από την απαγόρευση του "Τελευταίου Πειρασμού" σε έναν δημόσιο (π.χ. δημοτικό) κινηματογράφο, αλλά ενδεχομένως να δικαιολογείται η άρνηση της έκθεσης (ή η κατοπινή απόσυρση) ενός άλλου έργου τέχνης σε κάποιον δημόσιο χώρο.
Επαναλαμβάνω ότι προσωπικά είμαι αντίθετος σε κάθε μορφή λογοκρισίας (ακόμα και προληπτικής), αλλά θαρρώ πως υπάρχουν ουκ ολίγοι "καλλιτέχνες" που (συχνά λόγω έλλειψης πηγαίου ταλέντου και αξίας), προσπαθούν απλώς να "σοκάρουν" διάφορες κοινωνικές ομάδες για να ανεβάσουν το κασέ τους σε μια εποχή που διέπεται από έντονο ανταγωνισμό και δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την τέχνη.
Δε χρειάζεται να τους δίνεται και "δημόσιο βήμα" (ειδικά όταν υπάρχουν άλλα, πιο αξιόλογα έργα στην ...ουρά) ούτε να προκαλούνται άσκοπα εντάσεις χωρίς λόγο με κοινωνικές ομάδες, που δεν είναι ούτε επαρκώς μορφωμένες ούτε αρκετά ώριμες, ώστε να κατανοήσουν την "τέχνη" και τους "συμβολισμούς" που μπορεί να βρίσκονται πίσω από κάτι που μοιάζει απλώς να προκαλεί.
(δεν αναφέρομαι σε φανατικούς, αλλά σε ανθρώπους που μπορεί να έχουν ιδιαίτερες ευαισθησίες σε ζητήματα που ο "καλλιτέχνης" δεν έχει - ή και μπορεί να τηρεί αρνητική στάση)
Άλλωστε το τι συνιστά "τέχνη" και τι όχι είναι από μόνο του ένα τεράστιο ζήτημα - και φυσικά, καθόλου "αντικειμενικό".
Όπως και η "ανεκτικότητα" της εκάστοτε κοινωνίας.
Όπως επίσης, δε θα ήθελα να επικαλεστώ τη χιλιομασημένη έννοια του "μέτρου" καθώς ούτε αυτή διέπεται από αντικειμενικά χαρακτηριστικά - ο καθένας μπορεί να το "ορίσει" όπως νομίζει και (δυστυχώς) να προσπαθήσει να το επιβάλλει στους άλλους ως ...κανόνα.
Πιστεύω άλλωστε πως καθένας μας μπορεί να αφουγκραστεί σε ένα χώρο τι συνιστά τέχνη και τι απλώς ...ωμή πρόκληση (ακόμα κι αν δεχτώ πως δε συμπέσουμε στο σύνολο των εκτιμήσεων μας). Και να κρίνει ή να πράξει αναλόγως...
Αφεντικό, το είδα και έκανα και ...σεφτέ!
Άξια, άξια!
To buzz είναι ένα ακόμα συλλεκτήριο blog posts και βλέπεις με μια ματιά τι γίνεται στον κόσμο, αντί να ψάχνεις απο δω κι απο κει. Ενας ακόμα επικοινωνιακός τρόπος "συνάντησης"..
Νομίζω ότι όσοι τρόποι, όσα δίκτυα και να υπάρχουν, δε θα είναι ποτέ αρκετοί...
:-)
mickey και Rodia, thanks για τα καλά λόγια.
περαστικέ, έτσι ακριβώς κάνουν κάποιοι φανατικοί: σκαρφαλώνουν κατά σύστημα στη ντουλάπα. Kι αν τυχόν δεν υπάρχει ντουλάπα θα πουν «ναι, αλλά αν υπήρχε;» ή θα κουβαλήσουν μία απ' το σπίτι τους...
mickey: O Tσακυράκης αναφέρει και περιπτώσεις όπου οι ίδιοι νόμοι ερμηνεύτηκαν διαφορετικά λόγω θρησκευτικών προκαταλήψεων. Aναφέρει επίσης την περίπτωση του εισαγγελέα που άσκησε τη δίωξη κατά του επιμελητή της έκθεσης Outlook (για παραβίαση του νόμου περί ασέμνων και για καθύβριση θρησκεύματος), ο οποίος είχε χαρακτηρίσει τον επίμαχο πίνακα «κατάπτυστο», «δημιουργία διεστραμμένης καλλιτεχνικής διανόησης», «δήθεν έργο τέχνης» και εκδήλωση «περιφρονήσεως και χλευασμού [...] προς πάσαν χριστιανική θρησκεία και ανθρώπινη σοβαρότητα και αξιοπρέπεια». Tον κατηγορεί ευθέως, γράφοντας ότι όταν οι εισαγγελείς «ασκούν δίωξη, δεν εκφράζουν προσωπικές απόψεις. H αρμοδιότητά τους περιορίζεται στο να αποφανθούν αν [...] στοιχειοθετείται, κατά τη γνώμη τους, κάποια παράβαση ποινικού νόμου, και να παραπέμψουν την υπόθεση στο δικαστήριο, το οποίο είναι το μόνο αρμόδιο για να κρίνει αν όντως υπήρξε παράβαση ή όχι. Όταν, επομένως, χρησιμοποιούν [...] εκφράσεις που υπερβαίνουν το μέτρο, [τότε] δεν σέβονται το τεκμήριο αθωότητας και υπονομεύουν τις προϋποθέσεις της δίκαιης δίκης δημιουργώντας κλίμα προκατάληψης κατά των κατηγορουμένων».
Tο «κακόβουλη» εξηγείται λακωνικά στο ποστ: σημαίνει με δόλο, με κακή πρόθεση, με στόχο να δημιουργήσεις πρόβλημα (και αυτό ακριβώς είναι που σώζει τα συγκεκριμένα άρθρα): είναι άλλο π.χ. να πω μιά βρισιά πάνω στα νεύρα μου και άλλο να πάω μασκαρεμένος όπως λες μέσα σε μιά εκκλησία.
Όσο για αυτούς που μπορεί να κάνουν ένα έργο τέχνης εκτός ή εντός εισαγωγικών μόνο και μόνο για να προκαλέσουν, το ζήτημα είναι ότι δεν κάνουν κάτι παράνομο, το δε αστείο είναι ότι οι ενοχλούμενοι πάντα αδυνατούν να αντιληφθούν πως αντιδρώντας πολεμικά παίζουν το παιχνίδι του προκαλούντος και μόνο διαφήμιση του προσφέρουν.
"Όσο για αυτούς που μπορεί να κάνουν ένα έργο τέχνης εκτός ή εντός εισαγωγικών μόνο και μόνο για να προκαλέσουν, το ζήτημα είναι ότι δεν κάνουν κάτι παράνομο, το δε αστείο είναι ότι οι ενοχλούμενοι πάντα αδυνατούν να αντιληφθούν πως αντιδρώντας πολεμικά παίζουν το παιχνίδι του προκαλούντος και μόνο διαφήμιση του προσφέρουν"
Πολύ ενδιαφέρουσα ...πάσα, "Π" ;)
Πολλοί "ενοχλούμενοι" δεν αντιδρούν ("πολεμικά" ή όπως αλλιώς), επειδή ακριβώς γνωρίζουν πως έτσι θα προσφέρουν "διαφήμιση" στον ...καλλιτέχνη. Το ζήτημα όμως είναι πως υπάρχουν και οι φανατικοί "ντουλαπάδες" που ούτως ή άλλως θα αντιδράσουν. Και αυτό τελικά αποδυναμώνει τη στάση των πρώτων - έτσι κι αλλιώς αυτή δε φαίνεται ούτε κάνει "φασαρία", σε αντίθεση με τη στάση των φανατικών.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν και όσα διαδραματίστηκαν πέρσι στη γνωστή υπόθεση με τα "σκίτσα του Μωάμεθ". Γνωρίζω μουσουλμάνους, οι οποίοι ένιωσαν προσβεβλημένοι όταν έμαθαν για αυτά τα σκίτσα ("αδικαιολόγητα" έστω), αλλά θεώρησαν ως καλύτερη αντίδραση την ανοχή και τη σιωπή (φαντάζομαι πως θα ήταν η πλειονότητα), μια και οι σκιτσογράφοι δεν ήταν και τίποτα ...πασίγνωστοι ή έγκριτοι "καλλιτέχνες".
Όμως οι αντιδράσεις και στη συνέχεια οι απαράδεκτες ακρότητες κάποιων φανατικών (θεωρώ πως αποτελούσαν μειοψηφία, αν και δε μπορώ να το αποδείξω φυσικά), οι οποίοι δημιούργησαν "παγκόσμιο ζήτημα" (με την αμέριστη συμπαράσταση φυσικά των απανταχού μικροπολιτικών), όχι μόνο έκαναν ακόμα πιο γνωστή την "προσβολή", αλλά έδωσαν και την μάλλον εσφαλμένη εικόνα πως όλοι οι Μουσουλμάνοι είναι φανατίκουλες που δε σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους (ή μάλλον στο ...γιαταγάνι τους).
Οπότε η σοβαρή και "συγκρατημένη" στάση τους μάλλον δεν απέφερε κανένα θετικό αποτέλεσμα. Φυσικά, κανείς σοβαρός άνθρωπος δε θα πρέπει να θεωρεί πως κάτι που σατιρίζει τα "πιστεύω" του στρέφεται εναντίον του ίδιου ή πως οι ενέργειες κάποιων που συμμερίζονται τις ίδιες πεποιθήσεις χαρακτηρίζουν και τη δική του ...ιδιοσυγκρασία.
Το πρόβλημα όμως είναι πως οι άνθρωποι αρέσκονται να τοποθετούν τον εαυτό τους (και τους άλλους) σε διάφορα "οντολογικά κουτάκια" για ...εύκολη εγκεφαλική επεξεργασία, με αποτέλεσμα η πραγματικότητα πόρρω να απέχει της ιδανικής κατάστασης και να δημιουργούνται απίστευτα άσχημες καταστάσεις.
(θυμηθείτε και τις απειλές ή και δολοφονικές επιθέσεις, που δέχτηκαν πολλοί Μουσουλμάνοι ή άτομα Αραβικής καταγωγής γενικότερα, από αλλόθρησκους γείτονές τους στις ΗΠΑ μετά τα γεγονότα της 9/11)
Σαφώς και ο καλλιτέχνης που προκαλεί ΔΕΝ κάνει κάτι παράνομο. Από κει και πέρα πάντως, το γεγονός πως ο Νόμος μου δίνει κάποιο δικαίωμα, δε σημαίνει πως είμαι και υποχρεωμένος να το εξασκήσω (ή να το ...εξαντλήσω τα όριά του).
Αν και όπως ανέφερα ΔΕΝ είμαι οπαδός κανενός είδους λογοκρισίας, εν τούτοις θα προτιμούσα να μην προκαλώ άσκοπα, ακόμα και στο όνομα της όποιας "ελευθερίας της έκφρασης" ή "τέχνης".
(όπως και δε θα ήθελα να ακολουθήσω την εξέλιξη της "καριέρας" του Σ. Καρατζαφέρη από τα ...αλώνια στα "σαλόνια", βασιζόμενος σε αμφιλεγόμενα θρησκευτικά "σκάνδαλα")
Το τι βεβαίως συνιστά πρόκληση, τέχνη ή σάτιρα ο καθένας το αντιλαμβάνεται διαφορετικά. Και γι' αυτό ο Νόμος (όπως και η Πολιτική) καλά θα κάνει να μη μπλέκεται σε τέτοιου είδους υποθέσεις. Εμείς όμως μπορούμε να υιοθετούμε κάποιο "μέτρο" (ανάλογα με το πώς το αντιλαμβάνεται ο καθένας) και να προσπαθούμε να περάσουμε τα μηνύματα που θέλουμε, χωρίς φόβο και πάθος.
Παρεμπιπτόντως, θα ήθελα να δώσω τα θερμά μου συγχαρητήρια στους δύο οικοδεσπότες για την εξαιρετική παρουσίαση των ("ευαίσθητων" για κάποιους) σχετικών θεμάτων που έχουν παρουσιάσει ως τώρα και ειδικά των post της σειράς "Βίβλος".
Αν όλοι χρησιμοποιούσαν παρόμοιο τρόπο για την πραγμάτευσή τους, θαρρώ πως θα ζούσαμε σε πολύ καλύτερο κόσμο.
Αν τώρα κάποιοι, ακόμα και έτσι προτιμούν να "γκρινιάζουν" ή να "προσβάλλονται" τι να κάνουμε;
Δόξα τω ...θεώ, ο κόσμος είναι γεμάτος ...ντουλάπες ;)
Διευκρίνιση:
Το παράδειγμα που ανέφερα δεν ξέρω αν μπορώ να το χαρακτηρίσω "κακόβουλο", καθώς δεν είχα λεπτομερή ενημέρωση για την όλη ιστορία. Το ανέφερα ΑΠΛΩΣ λόγω των μαζικών αντιδράσεων που προκάλεσε και την εμπλοκή όλων των ισχυρών πολιτικών δυνάμεων του πλανήτη, ανεξαρτήτως προθέσεων ή "σκεπτικού".
(κάλλιστα μπορεί οι σκιτσογράφοι να αποτελούν απλώς τα θύματα μιας από τις πιο απεχθείς περιπτώσεις λογοκρισίας των τελευταίων ετών)
Αν κάποιος έχει καλύτερη (και εμπεριστατωμένη) πληροφόρηση θα με ενδιέφερε να μάθω λεπτομέρειες...
Εξαιρετικό το post όπως όλα σας άλλωστε αλλά δυστυχώς αυτά που γράφετε είναι και θα συνεχίσουν να είναι ψιλά γράμματα.
Και θα είναι τέτοια γιατί στη ζώσα πραγματικότητα ίσχυε,ισχύει και θα ισχύει το "διαφωνώ με αυτό που λες και θα κάνω ότι περνάει απο το χέρι μου για να το βουλώσεις".
Η δε "τυφλή" δικαιοσύνη όταν δεν λειτουργεί καθ' υπαγόρευση, είναι στην καλύτερη περίπτωση ληγμένη κονσέρβα και στη χειρότερη εκπροσωπειται απο λαμόγια τύπου καλούση,ηλία κλπ.Προσωπικά όχι μόνο δεν έχω καμμία απολύτως εμπιστοσύνη στην λεγόμενη ανεξάρτητη δικαιοσύνη αλλά έχω υποσχεθεί στον εαυτό μου να κάνω ότι περνάει απο το χέρι μου για να μην πέσω ποτέ στα χεράκια της.
Η πλειοψηφία των δικαστών εξακολουθεί να ομνύει στην αγία και ομοούσια τριάδα με ότι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο δικανικής κρίσης και νοοτροπίας.Θυμηθήτε το πρόσφατο παράδειγμα με τον πρόεδρο ανωτάτου δικαστηρίου που κάλεσε το χριστόδουλο για..αγιασμό εν όψει του νέου έτους.
Σε αυτούς θα απευθυνθώ για να με δικαιώσουν;
Ευχαριστώ δε θα πάρω.
Yosemite Sam, δυστυχώς κάπως έτσι έχουν τα πράγματα... Tο πνεύμα του ποστ, πάντως, δεν είναι τι θα συμβεί αν σου κάνουν μήνυση αλλά πόσο δίκιο και τι νοοτροπία έχουν όσοι δεν ανέχονται τις αντίθετες απόψεις και την ελευθερία του λόγου.
http://www.theonion.com/content/node/39512
http://gr.yet.anotherblog.net/?p=285
http://www.orthodoxia.gr/
Για την ιστορία... :-)
Τα έχω δει, αλλά σε ευχαριστώ που με σκέφτηκες...
:-)))))
@rodia; Comedy gold! Άντε και του χρόνου ορθόδοξος γεωκεντρισμός.
(Δε λέω ορθοδοξη θεωρία του ευφυούς σχεδιασμού, γιατί αυτή ήδη είναι πραγματικότητα).
Post a Comment