Πώς τον θέλετε το φασισμό σας; Σκέτο, ή με ολίγη;

Όπως διαβάζω στου McManus (ο οποίος παραθέτει και σχολιάζει το άρθρο του Μανώλη Πιμπλή στα Νέα), κάτι φαιδρά άτομα κατάφεραν να ματαιωθεί σε πολλά βιβλιοπωλεία η μεσονύχτια έναρξη πώλησης του τελευταίου (και με τις δυο έννοιες) βιβλίου του Χάρι Πότερ, σε κάποιες περιπτώσεις με απειλές και χρήση βίας. Και δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο.

Οι ορισμοί, τη σήμερον ημέρα, είναι δύσκολο πράγμα, και κάπως θολό. Για παράδειγμα, δεν έχω ιδέα τι σημαίνει, εν έτει 2007, η λέξη «αριστερός» — όποιος μου την εξηγήσει με σαφή και πειστικό τρόπο, έχει κέρασμα. Η λέξη που μου έρχεται στο μυαλό, όμως, όταν διαβάζω ειδήσεις όπως η παραπάνω, δεν είναι η λέξη «αριστερός». Είναι η λέξη «φασίστας».

Ιστορικά, θα μπορούσε να πεις κανείς πως ο φασισμός ήταν ένα συγκεκριμένο πολιτικό ρεύμα που άνθισε σε συγκεκριμένη πολιτική περίοδο και σε συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο — την Ευρώπη. Τι σημαίνει σήμερα, όμως;

Αφενός, ο φασισμός παραμένει μια ιδεολογία με σαφή χαρακτηριστικά τα οποία υπάρχουν και σήμερα — τα οποία, βέβαια, μεμονωμένα, δεν διαθέτει κατ’ αποκλειστικότητα. Ο (υπερ)εθνικισμός είναι ένα απ’ αυτά, όπως και η λατρεία της παράδοσης, η απέχθεια προς το σύγχρονο πολιτισμό (και ιδίως την τέχνη), η πίστη στην ανωτερότητα της φυλής (βλ. ρατσισμός), η ξενοφοβία, η εμμονή με τους ήρωες (ιδίως τους πολεμικούς) του «ενδόξου» παρελθόντος, κ.τ.λ.. Θεωρώ φασίστα, λοιπόν, όποιον έχει αυτό το «σετ» απόψεων, και αυτό, όπως έχω ξαναπεί, είναι πολιτικός χαρακτηρισμός, και όχι βρισιά.

Μπορεί, όμως, να είναι φασίστας κάποιος που δεν έχει αυτές τις απόψεις; Μπορεί — γιατί ο φασισμός έχει δύο πρόσωπα. Και το δεύτερο είναι ένα βασικό χαρακτηριστικό που αφορά στην πρακτική του: η βία.

Κατά τη γνώμη μου (με την οποία αρκετοί διαφωνούν, αλλά εδώ μέσα, εν πάση περιπτώσει, τη δική μου γνώμη εκφράζω), η χρήση βίας σε καιρό δημοκρατίας, όταν δηλαδή μπορείς να πεις ελεύθερα αυτό που θες και ίσως να προσπαθήσεις με το λόγο να πείσεις τους άλλους για την ορθότητα των απόψεών σου, αποτελεί φασισμό. Κάθε φορά που προσπαθείς να επιβάλεις την άποψή σου με τη χρήση βίας, γίνεσαι φασίστας. Κάθε φορά που προσπαθείς με τη βία να φιμώσεις μια άποψη με την οποία δεν συμφωνείς, γίνεσαι φασίστας. Κι αυτό σημαίνει πως μπορεί στην πρώτη περίπτωση (του «ιδεολογικού» φασισμού) ο φασίστας να είναι κυρίως ακροδεξιών πεποιθήσεων (κι αυτό ορισμό θέλει, αλλά τέλος πάντων…), αλλά στη δεύτερη περίπτωση (του «πρακτικού» φασισμού) δεν υπάρχει δεξιός και αριστερός φασισμός — υπάρχει σκέτος φασισμός.

Όταν ματαιώνεις με την απειλή της βίας μια παρουσίαση ενός βιβλίου, είσαι φασίστας. Όταν δέρνεις έναν μετανάστη γιατί σου φάνηκε πιο «σκούρο» το δέρμα του, είσαι φασίστας. Όταν ματαιώνεις διά της βίας μια συναυλία γιατί ο καλλιτέχνης που θα εμφανιζόταν είχε παίξει πριν λίγο καιρό για τους αμερικανούς φαντάρους (λες κι αυτοί δεν είναι άνθρωποι), είσαι φασίστας. Όταν διακόπτεις με φωνές και απειλές ένα επιστημονικό συνέδριο γιατί ακούγονταν πράγματα τα οποία δεν συμφωνούν με τις ιδεοληψίες σου, είσαι φασίστας. Όταν καταλαμβάνεις την αίθουσα συνεδρίων ενός πανεπιστημιακού ιδρύματος και κρατάς τους καθηγητές ομήρους έως ότου βγάλουν την απόφαση που θες εσύ, είσαι φασίστας. Όταν κατεβάζεις με το ζόρι ένα έργο τέχνης από μια έκθεση και κάνεις και μήνυση για δήθεν προσβολή θρησκείας, είσαι φασίστας. Όταν σπας ένα βιβλιοπωλείο γιατί δεν γουστάρεις τις ιδέες που εκφράζονται σε κάποια από τα βιβλία που πωλούνται εκεί, είσαι φασίστας. Όταν βάζεις φωτιά σ’ ένα κατάστημα ρούχων γιατί ο ιδιοκτήτης του τυχαίνει να είναι μαύρος, είσαι φασίστας. Όταν σαπίζεις στο ξύλο κάποιον με το αιτιολογικό ότι έχει εκφράσει «αντιδραστικές» θέσεις, είσαι φασίστας. Όταν καις βιβλία γιατί δεν σου αρέσει το περιεχόμενό τους είσαι φασίστας. Όταν σέρνεις στα δικαστήρια ανθρώπους μόνο και μόνο γιατί εκφράζουν απόψεις αντίθετες με τις δικές σου, καταργώντας έτσι το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης, είσαι φασίστας.

Θα μπορούσα να συνεχίσω επ’ άπειρον, αλλά θα μείνω στην ερώτηση του τίτλου, στην οποία μόνο μία απάντηση υπάρχει:

Ευχαριστώ, δεν θα πάρω...