3.12.07

Δ΄ Ιστοσυνάντηση Ποιητικής Μετάφρασης


Ήρθε, επιτέλους, η ώρα για την Δ΄ Ιστοσυνάντηση Ποιητικής Μετάφρασης. Αυτή τη φορά θα ασχοληθούμε αποκλειστικά με έναν, μόνο, από τους αγαπημένους μας ποιητές — τον αμερικανό E. E. Cummings. Η επιλογή των πέντε ποιημάτων έγινε από την Mauve All, τον Π κι εμένα. Αλλά ας πούμε, πρώτα, δυο λόγια για τον Κάμινγκς:

Ο E. E. Cummings γεννήθηκε το 1894 στο Καίμπριτζ της Μασαχουσέτης, και πέθανε το 1962 στο Νιου Χαμπσάιρ. Σπούδασε αγγλική και κλασική φιλολογία στο Χάρβαρντ, και γνώριζε καλά την Αρχαία Ελληνική και τη Λατινική γλώσσα. Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπηρέτησε στη Γαλλία, στα ασθενοφόρα. Επειδή οι ειρηνιστικές του απόψεις δεν ήταν και πολύ δημοφιλείς εν καιρώ πολέμου, συνελήφθη ως ύποπτος για κατασκοπεία, και πέρασε πάνω από τρεις μήνες σε στρατιωτική φυλακή στη Νορμανδία. Όταν αφέθηκε ελεύθερος, επέστρεψε στην Αμερική, όπου στρατολογήθηκε στο πεζικό. Μετά τον πόλεμο, έμεινε στη Νέα Υόρκη, αλλά επισκεπτόταν συχνά το Παρίσι, που είχε αγαπήσει, και έκανε και πολλά άλλα ταξίδια στην Ευρώπη, τη Σοβιετική Ένωση, τη Βόρεια Αφρική και το Μεξικό.

Ο Κάμινγκς έγραψε πάνω από 900 ποιήματα, σε διάφορα στυλ. Του άρεσε πολύ η αβάν-γκαρντ, αλλά πολλά από τα ποιήματά του ήταν μάλλον παραδοσιακού ύφους. Τα θέματά του συνήθως έχουν να κάνουν με τον έρωτα, τη φύση, τη σχέση του ατόμου με τη μάζα και τον κόσμο. Συχνά είναι σατιρικός και σαρκαστικός, και άλλες φορές απίστευτα λυρικός. Επίσης πειραματίζεται πολύ με τη σύνταξη, τα σημεία στίξης, τα λογοπαίγνια και την τυπογραφική εικόνα των ποιημάτων του. Οι επιρροές του είναι κυρίως οι μοντερνιστές, όπως ο Πάουντ και η Στάιν, αλλά επίσης ο εικονισμός και ο σουρεαλισμός.

Για τους σκοπούς αυτής της Ιστοσυνάντησης, θεωρήσαμε σκόπιμο να παραβλέψουμε ποιήματα που έπαιζαν υπερβολικά με τη γλώσσα — πράγμα που τα καθιστούσε μη μεταφράσιμα ή, εν πάση περιπτώσει, πάρα πολύ δύσκολα. Η τελική μας επιλογή, επομένως, δεν μπορεί να θεωρηθεί αντιπροσωπευτική του πολυποίκιλου ύφους του Κάμινγκς· απλώς εστιάσαμε σε πέντε από τα (πολλά…) αγαπημένα μας ποιήματά του, και τα παρουσιάζουμε με χρονολογική σειρά.

Όπως πάντα, δεν μου αρέσουν οι προθεσμίες. Απλώς ανακοινώνω ότι η ανάρτηση του πρώτου ποιήματος μαζί με τις μεταφράσεις του θα γίνει λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα — οπότε καλό θα ήταν να μου έχετε στείλει τις μεταφράσεις σας ως τις 18 Δεκεμβρίου (στη διεύθυνση που υπάρχει στο προφίλ του μπλογκ). Τα επόμενα θα ανέβουν μέσα στον Ιανουάριο.

Καλή ανάγνωση, και καλή μετάφραση!

(Πληροφορίες και φωτό: Wikipedia)




1. the hours rise up putting off stars and it is (1923)


the hours rise up putting off stars and it is
dawn
into the street of the sky light walks scattering poems

on earth a candle is
extinguished____the city
wakes
with a song upon her
mouth having death in her eyes

and it is dawn
the world
goes forth to murder dreams....

i see in the street where strong
men are digging bread
and i see the brutal faces of
people contented hideous hopeless cruel happy

and it is day,

in the mirror
i see a frail
man
dreaming
dreams
dreams in the mirror

and it
is dusk____on earth

a candle is lighted
and it is dark.
the people are in their houses
the frail man is in his bed
the city

sleeps with death upon her mouth having a song in her eye
the hours descend,
putting on stars....

in the street of the sky night walks scattering poems





2. i will wade out till my thighs are steeped in burning flowers (1923)

i will wade out
_________till my thighs are steeped in burning flowers
I will take the sun in my mouth
and leap into the ripe air
______________Alive
_________________with closed eyes
to dash against darkness
______________in the sleeping curves of my body
Shall enter fingers of smooth mastery
with chasteness of sea-girls
________________Will i complete the mystery
________________of my flesh
I will rise
______After a thousand years
lipping
flowers
____And set my teeth in the silver of the moon





3. my sweet old etcetera (1926)


my sweet old etcetera
aunt lucy during the recent

war could and what
is more did tell you just
what everybody was fighting

for,
my sister

isabel created hundreds
(and
hundreds)of socks not to
mention shirts fleaproof earwarmers

etcetera wristers etcetera,my

mother hoped that

i would die etcetera
bravely of course my father used
to become hoarse talking about how it was
a privilege and if only he
could meanwhile my

self etcetera lay quietly
in the deep mud et

cetera
(dreaming,
et
_cetera,of
Your smile
eyes knees and of your Etcetera)




4. if i have made,my lady,intricate (1926)


if i have made,my lady,intricate
imperfect various things chiefly which wrong
your eyes(frailer than most deep dreams are frail)
songs less firm than your body's whitest song
upon my mind---if i have failed to snare
the glance too shy---if through my singing slips
the very skilful strangeness of your smile
the keen primeval silence of your hair

---let the world say "his most wise music stole
nothing from death"---
_____________you only will create
(who are so perfectly alive)my shame:
lady through whose profound and fragile lips
the sweet small clumsy feet of April came

into the ragged meadow of my soul.




5. in time of daffodils(who know (1958)


in time of daffodils(who know
the goal of living is to grow)
forgetting why,remember how

in time of lilacs who proclaim
the aim of waking is to dream,
remember so(forgetting seem)

in time of roses(who amaze
our now and here with paradise)
forgetting if,remember yes

in time of all sweet things beyond
whatever mind may comprehend,
remember seek(forgetting find)

and in a mystery to be
(when time from time shall set us free)
forgetting me,remember me

32 comments:

cyrus said...

Κάποιοι στίχοι άρχιζαν πιο "δεξιά", ή είχαν κενά ανάμεσα σε λέξεις. Στην HTML δεν υπάρχει τρόπος να το αναπαραστήσω αυτό (ή, αν υπάρχει, δεν τον βρήκα), κι έτσι, αντί για κενά, έβαλα κάτω παύλες (underscore).

cyrus said...

Επίσης, η "περίεργη" στίξη (απουσία κενού πριν από κόμματα ή παρενθέσεις) είναι του ίδιου του Κάμινγκς.

Pan said...

Καλησπέρα.

Υπάρχουν οποιεσδήποτε προϋποθέσεις για να λάβω μέρος στην ιστοσυνάντηση;

cyrus said...

Καμία απολύτως. Είναι ανοιχτή για όλους. Σημειώνω πως δεν πρόκειται για διαγωνισμό -- από χόμπι το κάνουμε...

ma.beez said...

Καλε, τι επιμορφωτικό βλογ είναι αυτό;;;!!!!

άντε καλή έμπνευση και είθε ο καινούργιος χρόνος να σας βρει με πολλές μεταφράσεις.
Διατελώ (εν αναμονή) υμέτερη

...η περίεργη στιξη είναι δική μου,

basik-ly said...

Δεν νομίζετε ότι είναι προτιμότερη η γραφή e.e. cummings?

Μαρκησία του Ο. said...

Λατρεύω τον cummings :)

και μιας και το φέρνει η κουβέντα, τη γνώμη έχεις για τη μετάφραση του Βλαβιανού των ποιημάτων του;

Δύσκολη πρόκληση πάντως η μετάφρασή του..σε ιντριγκάρει ;-)

doctor said...
This comment has been removed by the author.
doctor said...

Σας παρακολουθώ διακριτικά από τις πίσω θέσεις, ως άσχετος με το αντικείμενο.

Και σας χειροκροτώ...

doctor

cyrus said...

Καλώς τη mamani -- πού χάθηκες;

Basik, παλιά έτσι το έγραφα, ώσπου με διόρθωσε κάποιος σχολιαστής (ζητώ συγγνώμη, αλλά δεν θυμάμαι ποιος, και δεν μπόρεσα να βρω το σχόλιο). Στην Wikipedia αναφέρεται ότι ο ίδιος ο Κάμινγκς υπέγραφε και με τους δύο τρόπους, αλλά είχε πει στο γάλλο μεταφραστή του ότι το προτιμούσε με κεφαλαία.

Μαρκησία, καλησπέρα. Ελπίζω να το επιχειρήσεις. Οι μεταφράσεις του Βλαβιανού, απ' ό,τι θυμάμαι, ήταν καλές -- σίγουρα καλύτερες από του Σκαρτσή, κατά τη γνώμη μου. Αυτό που μου έκανε εντύπωση, πάντως, ήταν το πόσο διαφορετική αντίληψη έχουμε για τη γλώσσα και τη ροή της.

cyrus said...

Δόκτωρ, τα βίτσια των άλλων δεν τα χειροκροτούν -- τα ανέχονται...

:-ΡΡΡΡΡΡΡΡΡΡΡ

Dormammu said...

Πάντως εγώ έχω διαβάσει ότι προτιμούσε τα μικρά γράμματα.....

Λοιπόν, υπόσχομαι αυτή την φορά ότι θα προσπαθήσω να συμμετάσχω, έστω και με ένα ποίημα!

cyrus said...

Dormammu, δες εδώ κι εδώ.

Χαίρομαι πολύ που θα συμμετάσχεις.

Αλεξία Ηλιάδου (synas) said...

Άντε μπράβο!!

Rodia said...

Ο κωδικας για τις αποστασεις ειναι αυτος: - & - n - b - s - p - ; -
Αφαιρεσε ΟΛΕΣ τις παυλες και κολλησε τα συμβολακια μεταξυ τους. Η καθε ομαδα των συμβολων αυτων αποτελει ΜΙΑ αποσταση. Με μερικες ομαδες απο αυτα, σιαχνεις αναλογα τις αποστασεις που επιθυμεις.
(πατα space αναμεσα σε καθε ομαδα συμβολων. Μη κολλησεις τις ομαδουλες μεταξυ τους)

Rodia said...

Μπορεις να ετοιμασεις μερικες παρεες απο ομαδουλες, να τις εχεις ετοιμες για χρηση, π.χ. των 5, 10, 20 διαστηματων. Ο blogger συχνα τις απορριπτει μετα την επισκοπηση, οποτε καλο ειναι να μη τις κοπιαρεις μετα μια μια!!!

cyrus said...

Ευχαριστώ, Ροδιά! Θα το δοκιμάσω όταν έρθει η ώρα του πρώτου ποστ.

Άσχετο: τα δύο τελευταία σχόλιά σου δεν μου ήρθαν στο μέιλ. Έπαθε πάλι τίποτε ο blogger;

cyrus said...

Synas, ελπίζω να συμμετάσχεις κι εσύ...

Rodia said...

Ουτε σε μενα ηρθαν τα χτεσινα σχολια.. Τωρα δα το ειδα. Τρεχω να κοιταξω τις ρυθμισεις.

Anonymous said...

" [...]Είναι ανοιχτή για όλους". Δδλ. απλώς μεταφράζουμε και (σου) στέλνουμε;

cyrus said...

Αγησίλαε, ναι, αυτό ακριβώς.

aerosol said...

Πω, πω! Τι απίστευτο είναι το "my sweet old etcetera"!

Π said...

Spotted unmistakable traces (or should I say paw-prints?) of mamani...

Μαρκησία του Ο: Κατ' εμέ οι μεταφράσεις του Βλαβιανού είναι κακές (αλλά του Σκαρτσή χειρότερες). Σε παλιότερο σχόλιο είχα αναφέρει αυτό το παράδειγμα:

"nothing which we are to perceive in this world equals the power of your intense fragility"

κατά Βλαβιανό: "τίποτα απ' όσα πρόκειται να αντιληφθούμε σ' αυτό τον κόσμο δεν ισούται με τη δύναμη της έντονης ευθραστότητάς σου"

και έλεγα ότι "αυτό το πράγμα είναι μετάφραση βιβλίου φυσικής, όχι ερωτικού ποιήματος!"

aerosol: Είδες; Όλη η ειρωνεία και η ανθρωπιά σε μιά λέξη: etcetera...

cortlinux said...

καταρχήν ο e.e.cummings είναι έρωτας.

πολύ καλή επιλογή :-)

ερωτική μυσταγωγία κρύβεται πίσω από την ανάγνωση τέτοιων ποιημάτων, που σου ζητούν να αποσυνθέσεις και να ανασυνθέσεις την ψυχή σου για να τα νιώσεις.

σημείωση σχολαστικού: σύμφωνα με το σημείωμα του μεταφραστή της συλλογής των ποιημάτων του e.e.cummings των εκδόσεων Νεφέλη, Χάρη Βλαβιανό, ο ποιητής προτιμούσε να γράφεται το όνομά του με μικρά. :-)

ξανά συγχαρητήρια για την επιλογή

cortlinux said...

Με τον Βλαβιανό θα συμφωνήσω για το εξής ποίημα. Όποιος διαβάσει το ποίημα στην σελίδα 14 της συλλογής 3x3x33 θα διαπιστώσει ότι άλλη εντελώς αίσθηση και νόημα έχει το αγγλικό κείμενο κι άλλη το ελληνικό.

με χαρακτηριστική περίπτωση το τελευταίο τετράστιχο:

(cccome?said he
ummm said she)
you're divine!said he
(you are Mine said she)

(χύνω!είπε αυτός
σβήνω είπε αυτή)
είσαι δικιά μου!είπε αυτός
(είσαι δικός της!είπε αυτή)

ή εγώ κάτι δεν πιάνω ή απλά είναι λάθος η μετάφραση...


υγ επίσης τώρα είδα την απάντησής περί κεφαλαίων.

υγ2 η περίπτωση cumminIngs είναι από εκείνες που σε κάνουν να θέλει να μάθεις αγγλικά... για να μάθεις να ερωτεύεσαι...

σόρρυ για τα πομπώδη λόγια αλλά είναι από τους αγαπημένους και χάρηκα πολύ που είδα να ασχολείστε με αυτόν :-)

Ιφιμέδεια said...

Τρελό timing!!! Σήμερα διάβαζα cummings και βλέπω τώρα το ποστ σας. Λοιπόν, το κεφάλι κάτω για τα δέοντα.

cyrus said...

cortlinux, είναι και από τους δικούς μας αγαπημένους, οπότε ευτυχής η σύμπτωση...

Ιφιμέδεια, δεν ξέρεις πόσο χαίρομαι...

ds said...

Έχω παρακολουθήσει και στο παρελθόν τις ποιητικές μεταφράσεις που γίνονται στο blog σας και μερικές τις βρήκα πολύ καλές.

Όμως με τον E.E. Cummings πιστεύω ότι βουτάτε σε πολύ βαθιά νερά (όχι ότι αυτό είναι κακό): λόγω της ασύμμετρης, μουσικής γλώσσας που χρησιμοποιεί, γεμάτη παύσεις και απότομες θεματικές αλλαγές, και την περίεργη στίξη. Αυτά θα κάνουν δύσκολη τη μετάφραση ειδικά από το ελληνικό κοινό που δεν είναι μυημένο στην ποίηση του Cummings.

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι ίσως κάποιος που να μην έχει διαβάσει παρά μόνα ελάχιστα ποιήματα του Χ ποιητή, να μπορέσει παρόλα αυτά να τον προσεγγίσει μεταφράζοντας τον. Με τον Cummings (όπως και με Pound, Celan και άλλους μοντέρνους) πιστεύω ότι επιτυχής προσέγγιση μπορεί να γίνει μόνο από κάποιον που γνωρίζει καλά το έργο του.

Όμως για να προτείνετε τον συγκεκριμένο ποιητή πιθανώς σημαίνει ότι κάποιοι είναι έτοιμοι να τον μεταφράσουν. Και σε αυτούς εύχομαι καλή επιτυχία. Άλλωστε κι εγώ ανυπομονώ να διαβάσω διαφορετικές εκδοχές της γραφής αυτού του αγαπημένου μου ποιητή.

ΥΓ. Δεν τολμώ να επιχειρήσω επειδή διαθέτω μόνο ένα συγκεντρωτικό τόμο στα αγγλικά, και δεν ξαναέχω διαβάσει Cummings στα ελληνικά για να έχω πάρει μια γεύση της προσέγγισης που έχει γίνει...

Π said...

Dynx: Φυσικά είναι καλύτερα να γνωρίζει κανείς αρκετά έναν ποιητή πριν μεταφράσει κάτι. Θυμάμαι ότι στην πρώτη μετάφραση που είχα επιχειρήσει εδώ πέρσι (Hughes, που δεν είχα ξαναδιαβάσει) είχα αρχικά παρεξηγήσει ένα κομμάτι του ποιήματος, πράγμα που μάλλον δεν θα είχε συμβεί αν είχα διαβάσει και τα υπόλοιπα του ιδίου κύκλου (του Cummings, πάντως, έχω διαβάσει όλα τα ποιήματα). Αλλά και πάλι, αυτό δεν αρκεί, γιατί μπορεί κάποιος παρά ταύτα να μην έχει καλό αισθητήριο, ή να μην χειρίζεται καλά τα ελληνικά, ή να κάνει βιαστική ή κατά λέξη μτφ, ή να μεταφράζει όλους τους ποιητές στο στυλ που γράφει ο ίδιος, ή να παίρνει κακές αποφάσεις για το τι είναι σημαντικό να διατηρηθεί.
Τον Cummings τον διαλέξαμε απλώς επειδή μας αρέσει πολύ. Έχεις δίκιο ότι είναι δύσκολη περίπτωση (μάλλον δεν είναι σύμπτωση που στην 1η ΙΠΜ το ποίημά του που είχαμε βάλει συγκέντρωσε λίγους τολμήσαντες), αλλά τουλάχιστον τα ποιήματα που διαλέξαμε δεν είναι από τα πιο ιδιότροπά του. Ίδωμεν.
Όσο για τις ελλ. αποδόσεις, ο Σκάρτσης έχει κάνει δύο από τα πέντε που διαλέξαμε τώρα και ο Βλαβιανός τα ίδια δύο συν ένα ακόμα: όταν έρθει η ώρα τους, θα τις βάλω σε σχόλιο να τις δούμε όλοι.
Ποιόν τόμο έχεις; μήπως το 'selected poems' της Faber?

ds said...


Συγνώμη που άργησα τόσο να απαντήσω.

Είχα πάει κάποτε σε μία συναυλία στην Αγγλία όπου τελειόφοιτοι μουσικής παρουσίαζαν κάποιες συνθέσεις τους. Ένας από αυτούς είχε εμπνευστεί ένα συμφωνικό ποίημα από το παρακάτω ποίημα του Cummings:

(XXXVIII)

yes is a pleasant country:
if's wintry
(my lovely)
let's open the year

both is the very weather
(not either)
my treasure,
when violets appear

love is a deeper season
than reason;
my sweet one
(and april's where we're)

Τότε διάβαζα για πρώτη φορά Cummings, αν και είχα ακούσει γι αυτόν, έχοντας πάρει κάποια μαθήματα λογοτεχνίας. Το ποίημα μου έκανε τέτοια αίσθηση που μετά από μία συζήτηση με μία φίλη μου, μου αγόρασε όντως τη συλλογή που ανέφερες.

Π said...

Dynx, παρακαλώ: δεν νομίζω ότι χρειάζονται συγνώμες (κι εγώ είχα αργήσει να σου απαντήσω). Τα σχόλια δεν είναι ούτε ραντεβού ούτε τηλεφωνική συνομιλία: όπως και τα e-mail, έχουν το καλό ότι τα κοιτάμε όποτε μπορούμε ή θέλουμε, και απαντάμε αν και όταν έχουμε τη δυνατότητα ή τη διάθεση.

Από το λινκ που έβαλες είδα ότι έχουν αλλάξει τα γράμματα του εξωφύλλου! Η έκδοση που έχω είναι με το περιβόητο 'e.e. cummings' (για το οποίο βλ. παραπάνω, τα λινκ που έβαλε ο cyrus στις 4/12/07 11:57 PM, αν δεν τα έχεις δει).

Η συλλογή αυτή είναι σχετικά καλή εικόνα για τον Cummings, νομίζω - αν και λείπουν ορισμένα σπουδαία. Από εκεί μεταξύ άλλων μου αρέσει πάρα πολύ το 'it may not always be so', ένα ερωτικό ποίημα χωρίς τεχνάσματα αλλά κατά τη γνώμη μου βαθύτατα ανθρώπινο.

Το ποίημα που παρέθεσες το είχα βάλει ως δωράκι στο blog της Ιφιμέδειας όταν ανακοίνωσε ότι παντρεύεται! Αφού σου αρέσει, πιθανόν να σου αρέσει κι αυτό:

41 [from: 50 Poems (1940)]


up into the silence the green
silence with a white earth in it

you will(kiss me)go

out into the morning the young
morning with a warm world in it

(kiss me)you will go

on into the sunlight the fine
sunlight with a firm day in it

you will go(kiss me

down into your memory and
a memory and memory

i)kiss me(will go)

Μαύρος Γάτος said...

Μέσα!

(κάλλιο αργά παρά ποτέ)

Σ;)))