26.9.09

Λερναίοι Μύθοι στη σχολική τάξη

Ο εξαιρετικά επιτυχημένος όρος «Λερναίοι Μύθοι» είναι, αν δεν κάνω λάθος, εφεύρημα του Νίκου Σαραντάκου, και αποτελεί σαφή αναφορά στο γνωστό άθλο του Ηρακλή: όπως ακριβώς, στην περίπτωση της Λερναίας Ύδρας, ο ήρωας έκοβε ένα κεφάλι και αμέσως φύτρωναν δύο στη θέση του, έτσι και στην περίπτωση των Λερναίων Μύθων βγαίνει κάποιος και τους καταρρίπτει, μόνο και μόνο για να τους ξαναβρεί μπροστά του ξανά και ξανά, όλο και συχνότερα.

Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο, φυσικά, αλλά μερικές φορές ο τρόπος διάδοσης του μύθου είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός.

Με επισκέφτηκε χτες ο ανεψιός μου, που μόλις ξεκίνησε την Α’ Γυμνασίου, και κάποια στιγμή, ενώ μιλούσαμε για το λάπτοπ που πρόκειται να πάρει, με ρωτάει:

«Έχεις ακούσει για το Πείραμα της Φιλαδέλφειας;»

Αμέσως τα σκεπτικιστικά μου αντανακλαστικά με έβαλαν σε κατάσταση συναγερμού.

«Ναι, γιατί;»

«Ο καθηγητής μας στην Πληροφορική μας είπε γι’ αυτό σήμερα, και για το πλοίο που εξαφανίστηκε».

Φυσικά, κάθησα και του εξήγησα πως κανένα πλοίο δεν εξαφανίστηκε, και πως όλο αυτό το σενάριο είναι, πολύ απλά, ένας μύθος που βασίστηκε στα πειράματα που γίνονταν τότε για να κάνουν τα πλοία αόρατα για τα εχθρικά ραντάρ και για τις εχθρικές μαγνητικές τορπίλες.

Πόσα, όμως, από τα παιδιά που άκουσαν αυτή την ανοησία, είχαν στη διάθεσή τους έναν κολλημένο θείο που εδώ και χρόνια έχει σαν αγαπημένο του χόμπι να παρακολουθεί την υποκουλτούρα;

Ελάχιστα, τολμώ να πω, κι αυτή η σκέψη με γέμισε τρόμο για το τι σαχλαμάρες μπορεί να ακούνε τα παιδιά καθημερινά στη σχολική τάξη από το στόμα ανθρώπων των οποίων την κρίση εμπιστεύονται απόλυτα (μέχρι κάποια ηλικία, τουλάχιστον).

Δεν υπήρξε, λοιπόν, κανένα «Πείραμα της Φιλαδέλφειας». Δεν εξαφανίστηκε κανένα πλοίο, ούτε επανεμφανίστηκε πολλά μίλια μακριά, ούτε τρελάθηκαν οι ναύτες του — όλα αυτά κινούνται στο χώρο της νοσηρής φαντασίας, εξίσου νοσηρής με την ευπιστία όσων αποδέχονται ως αληθινές αφηγήσεις για τις οποίες δεν υπήρξε ποτέ η παραμικρή απόδειξη.

Οι Λερναίοι Μύθοι αναπαράγονται άκριτα κι ασταμάτητα, σε περιοδικά, εφημερίδες, ραδιόφωνα και τηλεοράσεις (και τα τελευταία 15 χρόνια και στο διαδίκτυο), και αυτό δεν θα σταματήσει ποτέ. Η μόνη μας ελπίδα είναι να μην σταματήσει ποτέ ούτε η απομυθοποίηση. Εκείνοι θα ακούγονται συνέχεια, έτσι κι αλλιώς, ας ακουγόμαστε τουλάχιστον κι εμείς λίγο...

21 comments:

Αntidrasex said...

Μαζί σου.
Όπως ίσως έχεις καταλάβει είναι και εμένα χόμπυ μου η κατάρριψη "λερναίων" ή "αστικών" μύθων.
Μια μικρή προσπάθεια για αντίσταση στον κόσμο των ηλιθίων.
Το "πείραμα της Φιλαδέλφειας" το γνώρισα από την ομώνυμη ταινία σε ηλικία γύρω στα 12-14.
Παρότι και λόγω ηλικίας με είχε συνεπάρει, από τότε υπήρχε στην άκρη του μυαλού το "εμ, δεν γίνονται αυτά"

Αταίριαστος said...

Ανατρέχοντας στην μέχρι σήμερα πορεία του γιου μου στο δημοτικό έχω να θυμηθώ δασκάλους που του είπαν ότι ο άνθρωπος δεν προέρχεται από τον πίθηκο γιατί πώς γίνεται να εξελίχθηκε ο άνθρωπος και ο πίθηκος να έμεινε στάσιμος,
δασκάλους που του είπαν ότι για μία ψήφο η ελληνική γλώσσα θα γινόταν επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ,
δασκάλους που του είπαν ότι ο Κολόμβος ήταν Έλληνας,
δασκάλους που του έμαθαν να μισεί τους Τούρκους,
δασκάλους που του είπαν ότι είναι κακό να τρώει ζαμπονοκασερόπιτα την Τετάρτη και την Παρασκευή (ημέρες νηστείας)...
και πολλά άλλα.
Κουράγιο μας. Άλλα έξι χρόνια έμειναν μέχρι να αποφοιτήσει.

Νίκος Σαραντάκος said...

Αγαπητέ, ευχαριστώ για την αναφορά, με τιμά. Βασικά ο όρος που "επινόησα" ήταν το Λερναίο κείμενο, για το γνωστό απέθαντο κείμενο περί Hellenic Quest, και μετά ήρθε και το Λερναίοι μύθοι.

Να προσθέσω στη λίστα του Αταίριαστου και την ελληνική καταγωγή του Ναπολέοντα (Καλομέρος).

Πλάκα έχει ότι το παραμύθι για τη μια ψήφο το είπαν και στης κόρης μου το σχολείο. "Δεν είναι αλήθεια" της ξέφυγε, "λέει ο πατέρας μου".

Anonymous said...

Όταν ήμουν δημοτικό (δεκαετία 80) ο δάσκαλος, τον οποίο θυμάμαι με μεγάλη συμπάθεια, μας είχε πει ότι η Ελληνική θα γινόταν επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ, αλλά έχασε για μια ψήφο, και αυτή ήταν μια ψήφος Εβραίου!...

Αυτό που δεν είχα καταλάβει τότε, ήταν πώς έκανε η ψήφος του Εβραίου την διαφορά και όχι ενός άλλου που ψήφισε την αγγλική. Ως παιδί φαντάστηκα ότι ψήφιζαν όλοι ένας ένας και είχαν φτάσει στο 50-50. Τελευταίος θα ψήφισε ένας Εβραίος που έκρινε και το αποτέλεσμα...

Συμπέρασμα: ο αριθμός των ψηφοφόρων ήταν μονός.

Anonymous said...

αγαπητε κυρο, νομίζω πως δεν είπες το 'προφανές': το ότι πρέπει να μάθουμε στα παιδιά μας να αμφιβάλλουν για ό,τι ακούν, ακόμη και από τους δασκάλους τους και να ερευνούν από μόνα τους την αλήθεια. nothing can be taken for face value. πολλές φορές η 'αλήθεια' βρίσκεται μόνο αν προχωρήσει κανείς την σκέψη του 2-3 βήματα μπροστά...

αυτό που αναρρωτιέμαι από χτες που διαβασα το ποστ σου ειναι αν αυτού του είδους η 'ψευδοεπιστήμη' είναι 'καλύτερη' ή 'χειρότερη' (προσοχή στα εισαγωγικά) από την ψευδοεπιστήμη των creationists.

cyrus said...

Αντιδραστικέ, εγώ είχα διαβάσει το βιβλίο, και, όπως ξέρουμε, τα βιβλία είναι καλύτερα απ' τις ταινίες... :-Ρ

Αταίριαστε, μια διαρκής μάχη είναι, γμτ...

Νίκο Σαραντάκο, έτσι είναι, από το Λερναίο Κείμενο ξεκίνησαν όλα. Μη σταματήσεις τον πόλεμο των επιστολών -- τα ψέματα δεν πρέπει να μένουν αναπάντητα, κι ας εξακολουθούν να διαδίδονται.

Ανώνυμε, είναι γνωστό πως οι Οβριοί φταίνε για όλα, καθώς έχουν βάλει στο μάτι το Ελληνικό Μεγαλείο(ΤΜ)...

ficciones, είναι κι αυτός ένας παράγοντας που κάνει τη δουλειά του γονιού ακόμα πιο δύσκολη.

Η τελευταία σου παρατήρηση είναι πολύ ενδιαφέρουσα: ο τρόπος σκέψης που βρίσκεται από πίσω είναι ενιαίος, και συνήθως οι άνθρωποι που ήδη πιστεύουν ένα μύθο είναι πολύ πιο εύκολο να πιστέψουν και τον δεύτερο, και τον τρίτο, κ.ο.κ.. Αρκεί να κοιτάξει κανείς τι λένε στις δηλώσεις τους και στα κείμενά τους οι διάφοροι προπαγανδιστές...

Anonymous said...

εχεις διαβάσει το Why People Believe Weird things? (http://www.amazon.com/People-Believe-Weird-Things-Pseudoscience/dp/0716733870)

το έχω σε ebook αν το θες και δε σε πειραζει να το διαβαζεις απο οθόνη.

Idom said...

Ουφ! Cyrus, ΠΑΛΙ ΔΕΝ ΕΙΔΕΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ!

Αδιόρθωτος είσαι. Και βέβαια έχει γίνει το πείραμα τής Φιλαδέλφειας και μάλιστα, το παπόρι, συχνά πυκνά, ακόμα λειτουγεί ως "σκουληκότρυπα"!
Το έδειξε στα δύο τελευταία επεισόδια τού σήριαλ "Λούφα και Παραλλαγή" ο Ν. Περάκης!


Πάντως για να μην μού πετάξεις τον καθηγητή τής πληροφορικής στο κεφάλι, να διαφημίσω στην ομήγυρη ότι υπάρχει εξαιρετικό site κατάρριψης μύθων:

http://www.snopes.com/

Π.χ.: http://www.snopes.com/language/apocryph/german.asp

Idom

ο δείμος του πολίτη said...

Κι όμως να σου θυμίσω ότι η συνομωσιολογία στη χώρα μας έχει όχι μόνο εξελιχθεί σε πραγματικό εχθρό της ελεύθερης σκέψης αλλά και σε εθνικό σπορ.

Π said...

Το Why People Believe Weird things? του Michael Shermer έχει κυκλοφορήσει και στα Ελληνικά ("γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν σε παράξενα πράγματα;", Παν/κές Εκδόσεις Κρήτης 2003).

sapere aude said...

> Idom:
> υπάρχει εξαιρετικό site κατάρριψης μύθων: snopes.com

Επίσης το πολύ καλό σάιτ του Cecil Adams:
www.straightdope.com

Τα βιβλία του Άνταμς εδώ:
http://tinyurl.com/yzna9q9

Anonymous said...

Ίσως ο πρώτος τέτοιος μύθος που θυμάμαι (είχα ένα θείο στην Αμερική) ήταν οι κροκόδειλοι στους υπονόμους της Νέας Υόρκης. Πέρσυ που διάβασα το V. του Πύντσον (1961) βρήκα το μύθο να αποτελεί μια από τις ραχοκοκαλιές της πλοκής. Αναρωτιέμαι αν ξεκίνησε από κει.

cyrus said...

Ficciones, σε ευχαριστώ, δεν θα με πείραζε καθόλου να έχω την ηλεκτρονική βερσιόν...

Idom, σωστός, γνωστόν και μη εξαιρετέον το σάιτ, πραγματική όαση στο μυθομανή κόσμο της σήμερον...

Δείμε, και η κατάσταση όσο πάει και χειροτερεύει, καθώς οι μύθοι γίνονται μέρος του αστικού φολκλόρ και από κάποιους ήδη θεωρούνται αυταπόδεικτες (!;!) αλήθειες...

Π: η επιστροφή...

sapere aude, επίσης σωστός...

Δύτη των νιπτήρων, καλωσόρισες. Ο μύθος με τους αλιγάτορες φαίνεται πως ξεκίνησε από κάτι περίεργες αναφορές τη δεκαετία του 1920 ή 1930, και γνώρισε μεγάλη διασπορά λόγω κάποιου βιβλίου που κυκλοφόρησε το 1959. Ο Πίντσον, σαν πονηρός που είναι, χρησιμοποιεί κατά κόρον μύθους, και γενικώς του αρέσει πολύ να μπλέκει τη φαντασία με την πραγματικότητα, κι άσε τον αναγνώστη να τρέχει να βρει την άκρη...

Υπάρχει και σχετικό άρθρο στο snopes...

Anonymous said...

Ευχαριστώ για το άρθρο, που όσο πάει προς το τέλος γίνεται όλο και καλύτερο...

Rodia said...

Ο μύθος του καραβιού της Φιλαδελφειας εξακολουθεί να "παίζει" σε τα μας, εδώ. Δεν θυμάμαι πού είδα/άκουσα (στη τιβι, βεβαιως) ότι πρόκειται για το πλοίο (Αετος, νομιζω) του Π.Ν. του οποίου στοιχεία ταυτοποίησης αναγνωρίστηκαν απο "ειδικους" και μάλιστα τονίστηκε απο τον παρουσιαστη το ερωτημα "γιατι άραγε το έδωσαν σε μας αυτο το πλοιο;"

Γράφεις σε σχόλιο "ο τρόπος σκέψης που βρίσκεται από πίσω είναι ενιαίος" και συμπληρώνω πως πρόκειται πιθανότατα για τη δομή του εγκεφάλου, κλπ, κλπ, -νέος μύθος; Ισως. Τελευταίως, έχει γίνει μεγάλη μόδα η εξερεύνηση του ανθρώπινου εγκέφαλου και (μαζί με την ανάδειξη της παντοδυναμίας του) η ενοχοποίησή του για πολλά.

Η κριτική σκέψη δεν είναι σαν το ποδήλατο που το μαθαίνεις και δεν το ξεχνάς: χρειάζεται διαρκή εκπαίδευση και εγρήγορση.

Α! Καλό μήνα!:))

basik-ly said...

Εξαφανίστε τους όλους ΤΩΡΑ! Αν όχι με το Πείραμα της Φιλαδέλφειας, τότε με το ραβδάκι του Χάρι Πότερ.

Idom said...

@ Rodia

Μπρε Ροδιά, μην θολώνεις επιπλέον τα νερά! :-)

Όντως το εν λόγω πλοίο δόθηκε στον ελληνικό στόλο και τελικά έγινε παλιοσίδερα.
Ολόκληρη η ιστορία του εδώ:

http://en.wikipedia.org/wiki/USS_Eldridge_(DE-173)

http://en.wikipedia.org/wiki/Greek_destroyer_Leon_(D54)

Idom

cyrus said...

Ροδιά, "γιατι άραγε το έδωσαν σε μας αυτο το πλοιο" αναρωτήθηκε ο παρουσιαστής; Μήπως γιατί έχουμε μακρά παράδοση στο να αγοράζουμε τα "σαπάκια" των συμμάχων;

Σωστότατη η αντιδιαστολή προς το ποδήλατο...

Basik, μακάρι να ήταν πραγματική η μαγεία -- θα γλιτώναμε από πολλούς τέτοιους...

Idom, αυτό και μόνον αποδεικνύει την περίοπτον θέσιν της πατρίδος μας εις το παγκόσμιον πολιτικόν στερέωμα...

Idom said...

@ Cyrus!

Εννοείς ότι μάς σέβονται και μάς δίνουν μόνο τα προϊόντα τεχνολογικής αιχμής, ε; Αυτό δεν εννοείς; Εεε;

Είναι φυσικό άλλωστε. Αν σκεφτείς ότι όλα αυτά από τους Αρχαίους Έλληνες τα έμαθαν...

Idom

doctor said...

Anonymous said...
Όταν ήμουν δημοτικό (δεκαετία 80) ο δάσκαλος, τον οποίο θυμάμαι με μεγάλη συμπάθεια, μας είχε πει ότι η Ελληνική θα γινόταν επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ, αλλά έχασε για μια ψήφο, και αυτή ήταν μια ψήφος Εβραίου!...

****

Είμαι σίγουρος ότι θα υπάρχει και εκδοχή για εβραίο που είναι και ομοφυλόφυλος αλλά και κομμουνιστής!!!

Ωιμέ και τρισαλί.

Επί του θέματος, είναι πολύ καλό να υπάρχει και ο αντίλογος της λογικής σε όλα αυτά τα μυθεύματα και επειδή είμαι ειλικρινής δηλώνω ότι κάποτε είχα ακούσει για το πείραμα της Φιλαδέλφειας και το είχα αποδεχτεί.

Επίσης και το πείραμα της Νέας Φιλαδέλφειας (ΑΕΚ) είναι αλήθεια μιας και η ΑΕΚάρα είναι εξαφανισμένη φέτος...!

Αntidrasex said...

Καλά, το Πείραμα της Νέας Φιλαδέλφειας ακόμα συνεχίζεται!
Ο Γρανίτσας εξαφάνισε το γήπεδο και ακόμα περιμένουμε να εμφανιστεί κάπου!