2.11.08

Για την εξαίρεση από το μάθημα των Θρησκευτικών

(Γράφει ο Π)

Πρόσφατη δήλωση του υπουργού Παιδείας

Το μάθημα είναι απαρεγκλίτως υποχρεωτικό, αναπόσπαστο κομμάτι του αναλυτικού προγράμματος. Προβλέπεται η εξαίρεση για λόγους συνείδησης, που αφορά τους μη ορθοδόξους, δηλαδή τους αλλόθρησκους ή ετερόδοξους, οι οποίοι κατά κανόνα είναι αλλοδαποί. Περίπου 11% των συμμετεχόντων στην ελληνική υποχρεωτική εκπαίδευση είναι αλλοδαποί και πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη και σεβασμός προς αυτούς.


Ο υπουργός τονίζει πονηρά την υποχρεωτικότητα, και ακόμα πονηρότερα ταυτίζει τους «λόγους συνείδησης» με τους «αλλόθρησκους ή ετερόδοξους» (ξεχνώντας βέβαια τους άθεους), δεν πρωτοτυπεί όμως: ακολουθεί τη νοοτροπία και τη φρασεολογία όχι μόνο των προσφάτων σχετικών εγκυκλίων του υπουργείου αλλά και της παλαιότερης - παρά την επισήμανση του Συνηγόρου του Πολίτη ότι η (συνταγματικά κατοχυρωμένη) θρησκευτική ελευθερία συνεπάγεται δυνατότητα αποχής ακόμα και για ορθόδοξους. Με αφορμή λοιπόν τη δήλωση αυτή θεωρήσαμε καλό να υπάρχουν συγκεντρωμένα σε ένα ποστ τα σχετικά στοιχεία. (Ευχαριστίες στον Παπούλη, τον Πάνο και τον SimonSays, που είχαν ανακινήσει και παλιότερα το ζήτημα.)


Εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ 61723/Γ2/13/06/2002

ΘΕΜΑ: «Απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών»

Ύστερα από την υποβολή ερωτημάτων σχετικά με το θέμα της απαλλαγής των μαθητών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης από το μάθημα των θρησκευτικών, την προσευχή και τον εκκλησιασμό, σας κάνουμε γνωστό ότι η απαλλαγή αυτή πρέπει να στηρίζεται σε δήλωση του ίδιου του μαθητή αν είναι ενήλικος ή των γονέων του αν είναι ανήλικος στην οποία θα αναφέρει ότι δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος, χωρίς να είναι υποχρεωτική η αναφορά του θρησκεύματος στο οποίο ανήκει.
Σε περίπτωση απαλλαγής του μαθητή από την παρακολούθηση του μαθήματος των θρησκευτικών, στη θέση "Θρήσκευμα" στον Απολυτήριο Τίτλο δεν υπάρχει λόγος αναγραφής ενδείξεως.



Εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ 91109/Γ2/10/07/2008

ΘΕΜΑ: «Ρύθμιση μαθητικών θεμάτων»
[...]
2. Ύστερα από την υποβολή ερωτημάτων σχετικά με το θέμα της απαλλαγής των μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών, σας κάνουμε γνωστό ότι για την απαλλαγή αυτή απαιτείται υπεύθυνη δήλωση του κηδεμόνα του μαθητή αν είναι ανήλικος ή του ιδίου αν είναι ενήλικος, στην οποία θα αναφέρεται η επιθυμία απαλλαγής, χωρίς να δηλώνεται ο λόγος της συγκεκριμένης επιλογής.



Σχετική ανακοίνωση Συνηγόρου Πολίτη 31/07/08

Ο Συνήγορος του Πολίτη εκφράζει την ικανοποίησή του για την υπ’ αρ. πρωτ. 91109/Γ2/10.7.2008 εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας, σύμφωνα με την οποία «για την απαλλαγή των μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών … απαιτείται υπεύθυνη δήλωση … στην οποία θα αναφέρεται η επιθυμία απαλλαγής, χωρίς να δηλώνεται ο λόγος της συγκεκριμένης επιλογής».

Για το θέμα αυτό, ο Συνήγορος του Πολίτη είχε παρέμβει ήδη από το 2002, μετά από αναφορές γονέων. Σχολιάζοντας τόσο την παλαιότερη εγκύκλιο, σύμφωνα με την οποία χρειαζόταν δήλωση για το ακριβές θρήσκευμα του μαθητή, όσο και τη μεταγενέστερη, σύμφωνα με την οποία αρκούσε η δήλωση «ότι δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος», ο Συνήγορος του Πολίτη επισήμανε ότι:

• η θρησκευτική ελευθερία περιλαμβάνει και τη δυνατότητα αποχής, ακόμη και ενός ορθοδόξου μαθητή, από τη σχολική θρησκευτική εκπαίδευση.

• η άσκηση του δικαιώματος απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών δεν μπορεί να συνοδεύεται από αξίωση αποκάλυψης, έστω και αρνητικής, των θρησκευτικών πεποιθήσεων.

Αρχικά το Υπουργείο, επικαλούμενο «γενικότερες επιπτώσεις», δεν δέχθηκε την πρόταση να αρκεί η δήλωση επιθυμίας απαλλαγής, επέμεινε δε ακόμη και μετά την ταυτόσημη απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

Μετά από νεώτερη σχετική αναφορά, ο Συνήγορος του Πολίτη είχε επανέλθει επικαλούμενος, επί πλέον, πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που έκρινε αθέμιτη την αξίωση γνωστοποίησης πεποιθήσεων ως προϋπόθεση άσκησης δικαιώματος.



Εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ 104071/Γ2/04/08/2008

ΘΕΜΑ: «Ρύθμιση μαθητικών θεμάτων»

Σε συνέχεια της υπ' αριθμ. 91109/Γ2/10-7-2008 εγκυκλίου μας και προκειμένου να αποσαφηνισθούν τυχόν παρερμηνείες που δημιουργήθηκαν με αφορμή τη διαδικασία απαλλαγής κάποιων μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών, διευκρινίζονται τα εξής:
α) Το μάθημα των Θρησκευτικών διδάσκεται σε όλες τις σχολικές μονάδες της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, σύμφωνα με τα επίσημα υποχρεωτικά Αναλυτικά και Ωρολόγια Προγράμματα που έχουν καθορισθεί από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
β) Για τους γονείς των ανηλίκων μαθητών ή τους ίδιους τους μαθητές, εάν είναι ενήλικοι, που για λόγους συνείδησης δεν επιθυμούν να παρακολουθήσουν το μάθημα των Θρησκευτικών, δεν είναι αναγκαία η αιτιολόγηση της άρνησης στην υπεύθυνη δήλωση που απαιτείται. Διαδικασία άλλωστε που ακολουθείται στη
[sic] πρωτοβάθμια εκπαίδευση για πάρα πολλά χρόνια.
γ) Η ανωτέρω εγκύκλιος μας εναρμονίζει με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ανεξαρτήτων αρχών της χώρας μας.



Εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ 109744/Γ1/26/8/2008

ΘΕΜΑ: «Απασχόληση μαθητών»

Σας ενημερώνουμε ότι οι μη Ορθόδοξοι μαθητές δηλ. οι αλλόθρησκοι ή ετερόδοξοι, οι οποίοι σύμφωνα με την υπ΄ αριθμ. 104071/Γ2/4.8.2008 εγκύκλιο του ΥπΕΠΘ απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών για λόγους συνείδησης, κατά την ώρα διδασκαλίας του συγκεκριμένου μαθήματος παρακολουθούν υποχρεωτικά τη διδασκαλία διαφορετικού διδακτικού αντικειμένου σε άλλο τμήμα της ίδιας τάξης.

Στην περίπτωση, που η συγκεκριμένη τάξη λειτουργεί μόνο με ένα τμήμα, οι μαθητές αυτοί παρακολουθούν εκπαιδευτικό πρόγραμμα που καθορίζεται για το σκοπό αυτό από το Σύλλογο Διδασκόντων του Σχολείου. Για μεν τους αλλοδαπούς το πρόγραμμα αφορά στο μάθημα της ελληνικής γλώσσας, για δε τους υπόλοιπους μάθημα ανάλογο με τις μαθησιακές τους ανάγκες.



Από συνέντευξη τύπου του ΥπΕΠΘ 21/08/08

Πρώτα απ' όλα για το θέμα των θρησκευτικών θέλω να σας πω ότι δεν υφίσταται ζήτημα. Διότι δεν μεταβάλλεται κάτι σημαντικό όσον αφορά τη διδασκαλία αυτού του μαθήματος. Το μάθημα ήταν και παραμένει υποχρεωτικό και το σύνολο αυτών που επικαλούνταν κατά το παρελθόν λόγω συνείδησης να εξαιρεθούν, το ίδιο ακριβώς σύνολο δικαιούται να επικαλεστεί λόγους συνείδησης για να εξαιρεθεί.

Αυτό το οποίο μεταβάλλεται, είναι ότι κατά την πάγια δήλωση σύμφωνα με την οποία κάποιοι επικαλούνται λόγους συνείδησης, τώρα δεν είναι υποχρεωμένοι να αναλύσουν επ’ ακριβώς αυτούς τους λόγους γιατί αυτό προσκρούει στα προσωπικά δεδομένα.

Υπάρχει γι' αυτό καταδικαστική απόφαση της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και υπάρχει και απόφαση της ανεξάρτητης Αρχής. Αυτές οι αποφάσεις έχουν κοινοποιηθεί στην ελληνική διοίκηση πριν από 2 χρόνια. Όταν παρέλθει η διετία και δεν έχει γίνει μια μορφή προσαρμογής σε αυτά τα δεδομένα τότε κινδυνεύει να υποστεί κυρώσεις και ο διδάσκων και ο διευθυντής του σχολείου που έχει την ευθύνη για τη συλλογή αυτών των δηλώσεων.

Ουσιαστικά με τη μεταβολή που κάνουμε εμείς πρώτον προστατεύουμε τον υποχρεωτικό χαρακτήρα του μαθήματος των θρησκευτικών. Δεύτερον, σεβόμαστε τα προσωπικά δεδομένα των αλλοθρήσκων ή αλλοδόξων που δεν επιθυμούν να συμμετέχουν στο μάθημα και καλύπτουμε νομικά τους διδάσκοντες ενόψει των αποφάσεων των ανεξαρτήτων Αρχών και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, προστατεύοντας και ενισχύοντας, αν θέλετε, το διεθνές κύρος της χώρας, η οποία είναι μια χώρα δημοκρατική που σέβεται τη διαφορετικότητα.

Μου κάνει εντύπωση η ένταση με την οποία σχολιάζεται από τμήμα του Τύπου η συγκεκριμένη απόφαση. Είναι μια εγκύκλιος η οποία ίσχυε, δεν διαφοροποιείται σε τίποτε. Η υποχρεωτικότητα του μαθήματος παραμένει ως είναι.

15 comments:

Διαγόρας ο Μήλιος said...

Η δήλωση ότι "το μάθημα ήταν και παραμένει υποχρεωτικό" είναι μήπως το πιό απροκάλυπτο παράδειγμα doublespeak και doublethink που έχει ακουστεί από χείλη πολιτικού τα τελευταία χρόνια, ή μου φαίνεται;

Anonymous said...

Ναι, verba για να ακούνε οι παπάδες, και scripta για να διαβάζουν οι κουτόφραγκοι !

Anonymous said...

δλδ βρισκεται απο την αλλη λογικο να ειναι μαθημα και μάλιστα υποχρεωτικο και βαθμολογουμενο η... γυμναστικη???

Idom said...

Και τελικά στην πράξη τι θα ισχύσει;

Idom

Αόρατη Μελάνη said...

Ανώνυμε:

Η γυμναστική είναι ίσως το μόνο μάθημα που αναμφισβήτητα αξίζει να είναι υποχρεωτικό.

Το θέμα της βαθμολογίας είναι άλλο καπέλο, ο τρόπος που βαθμολογούνται οι μαθητές είναι ούτως ή άλλως γελοίος.

Ως προς το θέμα της ανάρτησης, θα συμφωνήσω με το σχόλιο του Διαγόρα.

ένας στρατολάτης said...

Επιπλέον η θρησκευτική ελευθερία παραπέμπει στην οικειοθελή βάπτιση, ενήλικου και συνειδησιακά αυτόνομου ατόμου. Όπως λοιπόν το κράτος καταχράται την εξουσία του για να διδάξει θρησκευτικά, έτσι και ο γονιός βαφτίζει άβουλο άτομο. Δύο συμπεράσματα:
α. Ότι είναι στραβό ξεκινάει από το σπίτι
β. Ευτυχώς δεν έχουμε σοβαρότερα προβλήματα να ασχοληθούμε.

Anonymous said...

Η ιστορία με τα θρησκευτικά μου θυμίζει τους βλαχοαμερικάνους ευαγγελιστές που προσπαθούν με νύχια και με δόντια να εντάξουν την "θεωρία" του ευφυούς σχεδιασμού στα σχολεία.
Στην Ελλάδα είμαστε πολύ χειρότεροι, διδάσκουμε στα παιδιά όλο το πακέτο με τις δογματικές αρλούμπες..
Δυστυχώς υπάρχουν κάποιοι αμόρφωτοι (βλέπε Στυλιανίδης) οι οποίοι προσπαθούν με νύχια και με δόντια κάποιοι να διατηρήσουν το σημερινό status quo.
Αυτό που δεν έχουν καταλάβει είναι ότι ζούμε μία νέα εποχή διαφωτισμού, οι πληροφορία και η γνώση είναι ελευθέρη, ο κόσμος αρχίζει να σκέφτεται, επικοινωνεί, έχει μπει το νερό στο αυλάκι, τα χρόνια τους είναι μετρημένα...

Αταίριαστος said...

Νομίζω ότι το θέμα τελικά έχει λυθεί. Τι γίνεται όμως με το άλλο θέμα;
"Σε περίπτωση απαλλαγής του μαθητή από την παρακολούθηση του μαθήματος των θρησκευτικών, στη θέση "Θρήσκευμα" στον Απολυτήριο Τίτλο δεν υπάρχει λόγος αναγραφής ενδείξεως".
Ως πότε θα αναγράφεται το θρήσκευμα του μαθητή στον απολυτήριο σχολικό τίτλο τη στιγμή που έχει καταργηθεί στις ταυτότητες;
Eίχα ακούσει ότι η Α.Π.Π.Δ. είχε ζητήσει να αφαιρεθεί αλλά δεν είμαι σίγουρος. Kαι φυσικά υπάρχουν ακόμη πολλά δημόσια έγγραφα που περιλαμβάνουν το πεδίο "θρήσκευμα".

Νομίζω said...

Μαθήματα Τεχνών & Μουσικής είχα μόνο στο γυμνάσιο, το οποίο κάθε άλλο πειραματικό ήταν. Στο λύκειο ποτέ δεν είχα κι ούτε γνωρίζω κάποιον που να είχε. Το αναφέρω, γιατί για μένα αποτελεί θέμα μεγαλύτερης σπουδαιότητας.

Τα θρησκευτικά ήταν σαν το μισό μάθημα της γυμναστικής. Πήγαινες τουαλέτα κι έπαιζες ένα ημίχρονο μπάλα.

Υπόψη, αν καταθέσεις μηνυτήρια αναφορά στην ΕΛ.ΑΣ. υπάρχει πεδίο για την αναγραφή του θρησκεύματος. Φαντάζομαι λοιπόν, πως το εν λόγω πεδίο θ' απαντάται και σε άλλες διαδικασίες της ΕΛ.ΑΣ.

sapere aude said...

Προσωπικά πιστεύω ότι το μάθημα των θρησκευτικών είναι μάλλον περιττό. Δυο λεπτά είναι υπεραρκετά για να γίνουν τα παιδιά μας κοινωνοί της αφάτου σοφίας των ιερών δογμάτων του χριστιανισμού:

"Christianity is the belief that some cosmic jewish zombie can make you live forever if you symbolically eat his flesh and telepathically tell him that you accept him as your master, so he can remove an evil force from your soul that is present in humanity because a rib-woman was convinced by a talking snake to eat from a magical tree."

Daemon said...

Πάντως για την ώρα εξακολουθούμε να είμαστε η βορειότερη χώρα της Αφρικής. Μόλις τώρα άκουσα για λιτανείες σε κάποιο νησί (νομίζω Ρόδο) για να βρέξει. Ακριβώς όπως οι φυλές της υπόλοιπης Αφρικής κάνουν το χορό της βροχής μαζί με τον αρχιμάγο (σε μάς θα 'να κάποιος αρχιερέας - το ίδιο πράγμα δηλαδή με άλλα λόγια).

ο δείμος του πολίτη said...

Κατ' αρχήν θεωρώ την απόφαση και την εγκύκλιο αντιδημοκρατική. Κανονικά θα έπρεπε όχι να δηλώνεται η αποχή από το μάθημα, αλλά ουσιαστικά η επιθυμία συμεμτοχής στο μάθημα. Τούτο είναι ζήτημα αρχής, όχι μόνο επιστημονικά, αλλά πρωτίστως με βάση της παιδαγωγικές δημοκρατικές αντιλήψεις. Αν δηλώνονταν η επιθυμία παρακολούθησης, τότε να βλέπαμε πόσοι θα παρακολουθούσαν το μάθημα.

Θεωρώ όμως θετικό ότι κάθε σύλλογος διδασκόντων μπορεί ελεύθερα -και με βάση τις ιδιομορφίες κάθε σχολείου- να αποφασίζει πώς θα καλυφθεί το κενό του μαθήματος.

Σχετικά με τις αναφορές, βέβαια, σε ετερόδοξους, μόνο χλευασμό μπορεί να προκαλέσουν. Αυτό όμως αποδεικνύει ακόμη μία φορά το θρησκευτικό χαρακτήρα της σύγχρονης εκπ/σης.

Π said...

Αταίριαστε και Νομίζω: υποθέτω πως και αυτά θα δρομολογηθούν σιγά-σιγά.

Διαγόρα και Αόρατη Μελάνη, νομίζω ότι τα doublespeak και doublethink εμπεριέχονται στον ορισμό του "πολιτικός". Εδώ ένα καλό σχόλιο του Παπούλη για την περίπτωση.

Νίκο, έτσι βέβαια... Και όχι μόνο για τους παπάδες: η δημιουργία εντυπώσεων μπορεί να αποθαρρύνει και άλλους. Ο Παπούλης στου Πάνου αναφέρει ότι κάποιοι γυμνασιάρχες στο προφορικό προσπαθούν να αποτρέψουν τη σχετική κίνηση (στηριζόμενοι στο τέχνασμα των εγκυκλίων ότι αυτό αφορά αλλοδαπούς ή αλλόθρησκους) - πρέπει να τους ζητήσεις τη γνώμη αυτή γραπτά, όπου δεν τους παίρνει.

Ισχύουν όμως αυτά που λένε οι εγκύκλιοι, Idom: όποιος θέλει μπορεί να δηλώσει ότι δεν επιθυμεί να παρακολουθεί το μάθημα των θρησκευτικών, δεν φείλει να αιτιολογήσει το γιατί, και (σύμφωνα με την τελευταία εγκύκλιο) πρέπει εκείνη την ώρα να κάνει κάποιο άλλο μάθημα.

Ανώνυμε1, δεν είναι θέμα του τι βρίσκουμε εμείς λογικό. Το σχολείο αφενός είναι υποχρεωτικό, αφετέρου ευθύνη του κράτους: δεν κανονίζουν οι μαθητές ποιά μαθήματα θα διδάσκονται. Το μάθημα των θρησκευτικών είναι ειδική περίπτωση, γιατί προσκρούει στις συνταγματικές επιταγές της θρησκευτικής ελευθερίας, της ανεξιθρησκείας και της απαγορεύσεως του προσηλυτισμού.

Και ακριβώς, στρατολάτη, αυτό που γίνεται είναι προσηλυτισμός - αισχρός και ανελέητος, γιατί γίνεται σε άτομα που ούτε ερωτούνται ούτε είναι σε θέση να κρίνουν. Αλλά το "σπίτι" δεν είναι μόνο του: η νοοτροπία των περισσοτέρων οικογενειών πηγάζει από την "παράδοση", δηλαδή το τι συνηθίζεται, δηλαδή το κυρίαρχο καθεστώς στο οποίο η θρησκεία θεωρείται κάτι φυσιολογικό.

(Για το πόσο φυσιολογικό είναι, βλ. το υπό Sapere Aude παρατιθέμενο χωρίο!)

Sapere Aude και Daemon, τα σχόλιά σας είναι αλληλένδετα. Το είχε πει και ο Ingersoll εδώ και 130 χρόνια:

The naked savage, worshiping a wooden god, is the religious equal of the robed pope kneeling before an image of the Virgin. The poor African who carries roots and bark to protect himself from evil spirits is on the same intellectual plane of one who sprinkles his body with "holy water." [Myth and Miracle, 1885]

Δείμο, τη θεωρείς δεν τη θεωρείς αντιδημοκρατική την εγκύκλιο, σε σχέση με τα παλαιότερα δεδομένα είναι βελτίωση (φαντάζομαι πως έχεις προλάβει π.χ. τον υποχρεωτικό εκκλησιασμό). Δεν πρόκειται να αλλάξουν πολύ τα πράγματα όσο παραμένει αναλλοίωτο το άρθρο 16 παρ. 2 του Συντάγματος (και επομένως και το Θ στο ΥΠΕΠΘ):

"H παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Kράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Eλλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες." *

Γι' αυτό, Ανώνυμε2, το ζήτημα δεν είναι το ίδιο με τους αμερικάνους και την προσπάθεια ένταξης του "ευφυούς σχεδιασμού". Εδώ μιλάμε για κάτι απολύτως ενταγμένο, άρα είναι όπως λες παρακάτω: προσπάθεια διατήρησης του status quo.

* Μου φαίνεται εντελώς αστεία η σύζευξη στην ίδια φράση του στόχου "ελεύθεροι και υπεύθυνοι πολίτες" με το στόχο "ανάπτυξη θρησκευτικής συνείδησης" (δηλαδή την προπαγάνδα υπέρ της διαιώνισης ενός σετ δεισιδαιμονιών και αναπόδεικτων φαντασιώσεων).

Anonymous said...

Η δική μου ερμηνεία του όρου υποχρεωτικό όπως την εννοεί ο Υπουργός: http://atheoi.org/2008/11/23/ipohreosi/

Anonymous said...

Δάσκαλοι πώς μπορούν να απαλλαγούν από εκκλησιασμούς, προσευχές και διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών;