Για την εξαίρεση από το μάθημα των Θρησκευτικών

(Γράφει ο Π)

Πρόσφατη δήλωση του υπουργού Παιδείας

Το μάθημα είναι απαρεγκλίτως υποχρεωτικό, αναπόσπαστο κομμάτι του αναλυτικού προγράμματος. Προβλέπεται η εξαίρεση για λόγους συνείδησης, που αφορά τους μη ορθοδόξους, δηλαδή τους αλλόθρησκους ή ετερόδοξους, οι οποίοι κατά κανόνα είναι αλλοδαποί. Περίπου 11% των συμμετεχόντων στην ελληνική υποχρεωτική εκπαίδευση είναι αλλοδαποί και πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη και σεβασμός προς αυτούς.


Ο υπουργός τονίζει πονηρά την υποχρεωτικότητα, και ακόμα πονηρότερα ταυτίζει τους «λόγους συνείδησης» με τους «αλλόθρησκους ή ετερόδοξους» (ξεχνώντας βέβαια τους άθεους), δεν πρωτοτυπεί όμως: ακολουθεί τη νοοτροπία και τη φρασεολογία όχι μόνο των προσφάτων σχετικών εγκυκλίων του υπουργείου αλλά και της παλαιότερης - παρά την επισήμανση του Συνηγόρου του Πολίτη ότι η (συνταγματικά κατοχυρωμένη) θρησκευτική ελευθερία συνεπάγεται δυνατότητα αποχής ακόμα και για ορθόδοξους. Με αφορμή λοιπόν τη δήλωση αυτή θεωρήσαμε καλό να υπάρχουν συγκεντρωμένα σε ένα ποστ τα σχετικά στοιχεία. (Ευχαριστίες στον Παπούλη, τον Πάνο και τον SimonSays, που είχαν ανακινήσει και παλιότερα το ζήτημα.)


Εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ 61723/Γ2/13/06/2002

ΘΕΜΑ: «Απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών»

Ύστερα από την υποβολή ερωτημάτων σχετικά με το θέμα της απαλλαγής των μαθητών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης από το μάθημα των θρησκευτικών, την προσευχή και τον εκκλησιασμό, σας κάνουμε γνωστό ότι η απαλλαγή αυτή πρέπει να στηρίζεται σε δήλωση του ίδιου του μαθητή αν είναι ενήλικος ή των γονέων του αν είναι ανήλικος στην οποία θα αναφέρει ότι δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος, χωρίς να είναι υποχρεωτική η αναφορά του θρησκεύματος στο οποίο ανήκει.
Σε περίπτωση απαλλαγής του μαθητή από την παρακολούθηση του μαθήματος των θρησκευτικών, στη θέση "Θρήσκευμα" στον Απολυτήριο Τίτλο δεν υπάρχει λόγος αναγραφής ενδείξεως.


Εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ 91109/Γ2/10/07/2008

ΘΕΜΑ: «Ρύθμιση μαθητικών θεμάτων»
[...]
2. Ύστερα από την υποβολή ερωτημάτων σχετικά με το θέμα της απαλλαγής των μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών, σας κάνουμε γνωστό ότι για την απαλλαγή αυτή απαιτείται υπεύθυνη δήλωση του κηδεμόνα του μαθητή αν είναι ανήλικος ή του ιδίου αν είναι ενήλικος, στην οποία θα αναφέρεται η επιθυμία απαλλαγής, χωρίς να δηλώνεται ο λόγος της συγκεκριμένης επιλογής.


Σχετική ανακοίνωση Συνηγόρου Πολίτη 31/07/08

Ο Συνήγορος του Πολίτη εκφράζει την ικανοποίησή του για την υπ’ αρ. πρωτ. 91109/Γ2/10.7.2008 εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας, σύμφωνα με την οποία «για την απαλλαγή των μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών … απαιτείται υπεύθυνη δήλωση … στην οποία θα αναφέρεται η επιθυμία απαλλαγής, χωρίς να δηλώνεται ο λόγος της συγκεκριμένης επιλογής».

Για το θέμα αυτό, ο Συνήγορος του Πολίτη είχε παρέμβει ήδη από το 2002, μετά από αναφορές γονέων. Σχολιάζοντας τόσο την παλαιότερη εγκύκλιο, σύμφωνα με την οποία χρειαζόταν δήλωση για το ακριβές θρήσκευμα του μαθητή, όσο και τη μεταγενέστερη, σύμφωνα με την οποία αρκούσε η δήλωση «ότι δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος», ο Συνήγορος του Πολίτη επισήμανε ότι:

• η θρησκευτική ελευθερία περιλαμβάνει και τη δυνατότητα αποχής, ακόμη και ενός ορθοδόξου μαθητή, από τη σχολική θρησκευτική εκπαίδευση.

• η άσκηση του δικαιώματος απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών δεν μπορεί να συνοδεύεται από αξίωση αποκάλυψης, έστω και αρνητικής, των θρησκευτικών πεποιθήσεων.

Αρχικά το Υπουργείο, επικαλούμενο «γενικότερες επιπτώσεις», δεν δέχθηκε την πρόταση να αρκεί η δήλωση επιθυμίας απαλλαγής, επέμεινε δε ακόμη και μετά την ταυτόσημη απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

Μετά από νεώτερη σχετική αναφορά, ο Συνήγορος του Πολίτη είχε επανέλθει επικαλούμενος, επί πλέον, πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που έκρινε αθέμιτη την αξίωση γνωστοποίησης πεποιθήσεων ως προϋπόθεση άσκησης δικαιώματος.


Εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ 104071/Γ2/04/08/2008

ΘΕΜΑ: «Ρύθμιση μαθητικών θεμάτων»

Σε συνέχεια της υπ' αριθμ. 91109/Γ2/10-7-2008 εγκυκλίου μας και προκειμένου να αποσαφηνισθούν τυχόν παρερμηνείες που δημιουργήθηκαν με αφορμή τη διαδικασία απαλλαγής κάποιων μαθητών από το μάθημα των Θρησκευτικών, διευκρινίζονται τα εξής:
α) Το μάθημα των Θρησκευτικών διδάσκεται σε όλες τις σχολικές μονάδες της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, σύμφωνα με τα επίσημα υποχρεωτικά Αναλυτικά και Ωρολόγια Προγράμματα που έχουν καθορισθεί από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
β) Για τους γονείς των ανηλίκων μαθητών ή τους ίδιους τους μαθητές, εάν είναι ενήλικοι, που για λόγους συνείδησης δεν επιθυμούν να παρακολουθήσουν το μάθημα των Θρησκευτικών, δεν είναι αναγκαία η αιτιολόγηση της άρνησης στην υπεύθυνη δήλωση που απαιτείται. Διαδικασία άλλωστε που ακολουθείται στη [sic] πρωτοβάθμια εκπαίδευση για πάρα πολλά χρόνια.
γ) Η ανωτέρω εγκύκλιος μας εναρμονίζει με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ανεξαρτήτων αρχών της χώρας μας.


Εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ 109744/Γ1/26/8/2008

ΘΕΜΑ: «Απασχόληση μαθητών»

Σας ενημερώνουμε ότι οι μη Ορθόδοξοι μαθητές δηλ. οι αλλόθρησκοι ή ετερόδοξοι, οι οποίοι σύμφωνα με την υπ΄ αριθμ. 104071/Γ2/4.8.2008 εγκύκλιο του ΥπΕΠΘ απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών για λόγους συνείδησης, κατά την ώρα διδασκαλίας του συγκεκριμένου μαθήματος παρακολουθούν υποχρεωτικά τη διδασκαλία διαφορετικού διδακτικού αντικειμένου σε άλλο τμήμα της ίδιας τάξης.

Στην περίπτωση, που η συγκεκριμένη τάξη λειτουργεί μόνο με ένα τμήμα, οι μαθητές αυτοί παρακολουθούν εκπαιδευτικό πρόγραμμα που καθορίζεται για το σκοπό αυτό από το Σύλλογο Διδασκόντων του Σχολείου. Για μεν τους αλλοδαπούς το πρόγραμμα αφορά στο μάθημα της ελληνικής γλώσσας, για δε τους υπόλοιπους μάθημα ανάλογο με τις μαθησιακές τους ανάγκες.


Από συνέντευξη τύπου του ΥπΕΠΘ 21/08/08

Πρώτα απ' όλα για το θέμα των θρησκευτικών θέλω να σας πω ότι δεν υφίσταται ζήτημα. Διότι δεν μεταβάλλεται κάτι σημαντικό όσον αφορά τη διδασκαλία αυτού του μαθήματος. Το μάθημα ήταν και παραμένει υποχρεωτικό και το σύνολο αυτών που επικαλούνταν κατά το παρελθόν λόγω συνείδησης να εξαιρεθούν, το ίδιο ακριβώς σύνολο δικαιούται να επικαλεστεί λόγους συνείδησης για να εξαιρεθεί.

Αυτό το οποίο μεταβάλλεται, είναι ότι κατά την πάγια δήλωση σύμφωνα με την οποία κάποιοι επικαλούνται λόγους συνείδησης, τώρα δεν είναι υποχρεωμένοι να αναλύσουν επ’ ακριβώς αυτούς τους λόγους γιατί αυτό προσκρούει στα προσωπικά δεδομένα.

Υπάρχει γι' αυτό καταδικαστική απόφαση της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και υπάρχει και απόφαση της ανεξάρτητης Αρχής. Αυτές οι αποφάσεις έχουν κοινοποιηθεί στην ελληνική διοίκηση πριν από 2 χρόνια. Όταν παρέλθει η διετία και δεν έχει γίνει μια μορφή προσαρμογής σε αυτά τα δεδομένα τότε κινδυνεύει να υποστεί κυρώσεις και ο διδάσκων και ο διευθυντής του σχολείου που έχει την ευθύνη για τη συλλογή αυτών των δηλώσεων.

Ουσιαστικά με τη μεταβολή που κάνουμε εμείς πρώτον προστατεύουμε τον υποχρεωτικό χαρακτήρα του μαθήματος των θρησκευτικών. Δεύτερον, σεβόμαστε τα προσωπικά δεδομένα των αλλοθρήσκων ή αλλοδόξων που δεν επιθυμούν να συμμετέχουν στο μάθημα και καλύπτουμε νομικά τους διδάσκοντες ενόψει των αποφάσεων των ανεξαρτήτων Αρχών και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, προστατεύοντας και ενισχύοντας, αν θέλετε, το διεθνές κύρος της χώρας, η οποία είναι μια χώρα δημοκρατική που σέβεται τη διαφορετικότητα.

Μου κάνει εντύπωση η ένταση με την οποία σχολιάζεται από τμήμα του Τύπου η συγκεκριμένη απόφαση. Είναι μια εγκύκλιος η οποία ίσχυε, δεν διαφοροποιείται σε τίποτε. Η υποχρεωτικότητα του μαθήματος παραμένει ως είναι.