20.2.07

Αποκάλυψη: Ο Μότσαρτ ήταν μέντιουμ!

Το τελευταίο Βήμα της Κυριακής φιλοξενεί συνέντευξη του Λεωνίδα Καβάκου. Ο γνωστός μουσικός, μεταξύ άλλων, λέει και τα εξής:

«Τελειότητα, βεβαίως, δεν υπάρχει. Όλοι αυτοί οι καλλιτέχνες πάλευαν. Και ο Σούμαν και ο Μπραμς και ο Μπετόβεν... Μόνο ο Μότσαρτ δεν πάλευε, η μουσική γι' αυτόν ήταν ένα θεϊκό εργαλείο. Στην πορεία του επενέβη λιγότερο ίσως ο ανθρώπινος παράγοντας. Δεν είναι τυχαίο ότι έζησε τόσο λίγο και έγραψε τόσο πολύ. Για μένα Μότσαρτ είναι ένας Ιησούς, ή ένας Μέγας Αλέξανδρος. Ήρθε στη γη έχοντας μια αποστολή, την εξετέλεσε και έφυγε. Σφράγισε την ανθρωπότητα με μια συγκεκριμένη προσφορά και αυτή είναι αιώνια, πέρα από τον χρόνο, τον χώρο ή τους πολιτισμούς. Στους άλλους συνθέτες βλέπουμε πως υπεισέρχεται ο ανθρώπινος παράγοντας και, πραγματικά, δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Δεν θα μπορούσε, για παράδειγμα, να υπάρξει ρομαντισμός χωρίς τη συνεργασία θείου και ανθρώπινου στοιχείου».

Όπως φαίνεται ξεκάθαρα από τα λόγια του σπουδαίου (το εννοώ) αυτού βιολονίστα, ο Μότσαρτ ήταν μέντιουμ — ένα διάμεσο, ένα φερέφωνο του Αγίου Πνεύματος, ή, κατ' άλλους, φαντάζομαι, ίσως ένας εξωγήινος, που ήρθε στον κόσμο σε διατεταγμένη υπηρεσία (ποια, άραγε;)...

Η ιδέα ότι ο Μότσαρτ «δεν πάλευε» για να συνθέσει, ότι η μουσική ήταν γι' αυτόν ένα «θείο εργαλείο» που έβγαινε αβίαστα από μέσα του είναι, δυστυχώς, πολύ διαδεδομένη. Και λέω «δυστυχώς» γιατί η θεοποίηση αυτή μειώνει, πιστεύω, αφάνταστα τον Μότσαρτ, ο οποίος φανέρωσε από μικρός ένα αξιοσημείωτο ταλέντο και μετά δούλεψε πάρα πολύ σκληρά για να το αξιοποιήσει και να φτάσει την τέχνη του στο σημείο που την έφτασε. Σας παραπέμπω, εντελώς ενδεικτικά, στην παρουσίαση που έκανε το περιοδικό Time στη βιογραφία του Μότσαρτ από τον Maynard Solomon, καθώς και σε παλιά ανακοίνωση του Πανεπιστημίου Cornell για την εργασία του μουσικολόγου Neal Zaslaw σχετικά με τον κατάλογο των έργων του Μότσαρτ.

Ο Μότσαρτ θεωρήθηκε από νωρίς παιδί-θαύμα, φήμη που καλλιέργησε πολύ έντεχνα ο πατέρας του — αλλά και ο ίδιος, αφήνοντας πολλές φορές να εννοηθεί ότι τα έργα του ήταν ήδη τελειωμένα μέσα στο κεφάλι του, και απλώς κάποια στιγμή έπαιρνε την πένα και το πεντάγραμμο και τα κατέγραφε ως είχαν. Η φήμη ήταν βάσιμη, αλλά τα πράγματα δεν ήταν ακριβώς έτσι. Μπορεί να είχε εκπληκτική μνήμη, αλλά, όπως φανερώνουν μουσικολογικές μελέτες (δείτε, για παράδειγμα, εδώ κι εδώ), ο Μότσαρτ συχνά αναθεωρούσε τα έργα του, κάνοντας προσθήκες, αφαιρέσεις και τροποποιήσεις. Σίγουρα ένα «όργανο του Θεού» που ήρθε στον κόσμο «για να εκτελέσει μια αποστολή» δεν θα χρειαζόταν να κάνει κάτι τέτοιο. Καταλαβαίνω πόσο ελκυστικό είναι να βλέπουμε παντού «ανεξήγητα» πράγματα, ή, αν είμαστε θρήσκοι, να βλέπουμε παντού το «χέρι του Θεού». Η πραγματικότητα, όμως, διαφέρει — πώς να το κάνουμε; Μπορεί, στα μάτια κάποιων, να φαντάζει «πεζή», αλλά οι υπερβολές αυτού του τύπου (όπως και οι παραλληλισμοί με τον Ιησού και τον Μεγαλέξανδρο — αν είναι δυνατόν!) μόνο κακό κάνουν.

Επιτρέψτε μου μια κοινοτοπία: Δεν υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη. Κάθε καλλιτέχνης (μηδέ του μεγίστου Μότσαρτ εξαιρουμένου) ακολουθεί τα χνάρια της τέχνης που προηγήθηκε, υπακούει στους «κανόνες» της τέχνης της εποχής του, και, αν είναι πραγματικά μεγάλος, προχωρά ένα βήμα πιο πέρα, και μαζί του προχωρά και η τέχνη, μέχρι να έρθει ο επόμενος μεγάλος καλλιτέχνης, κ.ο.κ.. Μετά το μπαρόκ, που στην ώριμη περίοδό του είχε γίνει πλέον υπερβολικά πολύπλοκο και «βαρύ», η μουσική στράφηκε ξανά προς απλούστερες φόρμες, γεννώντας πρώτα το ροκοκό, όπου εντάσσεται αρχικά και η μουσική του C.P.E. Bach, και από εκεί τις απαρχές του κλασικισμού, με τον μεγάλο Haydn. Η μουσική του Μότσαρτ εντάσσεται σε αυτήν ακριβώς την παράδοση, εισάγοντας όμως και πολλές μικρές καινοτομίες, σε σημείο που να δέχεται συχνά αρνητικές κριτικές γι' αυτό. Έκανε, με λίγα λόγια, ό,τι έκανε κάθε συνθέτης της εποχής του, επιδεικνύοντας όμως πολύ καλό γούστο. Και, όταν πέθανε, φτωχός και καταχρεωμένος, η τέχνη του απλώς ξεπεράστηκε, και η μουσική συνέχισε την πορεία της προς τον ώριμο κλασικισμό και το ρομαντισμό. Σήμερα, βέβαια, που βλέπουμε από απόσταση (άρα πιο ολοκληρωμένα, ίσως) τη μουσική του παρελθόντος, φαίνεται καθαρά πως ο Μότσαρτ είναι όντως μια από τις κορυφαίες μορφές της κλασικής (με την ευρύτερη έννοια) μουσικής, πράγμα που μπορεί να εξηγηθεί άνετα από τη μουσικολογία, η οποία μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί η μουσική του έχει τέτοια τεράστια απήχηση στα αυτιά των ακροατών του 21ου αιώνα.

Τώρα, το γιατί ο Μότσαρτ θεωρείται από κάποιους ημίθεος, ή εξωγήινος, ή μέντιουμ — αυτό εμπίπτει στα γνωστικά πεδία της κοινωνιολογίας και της ψυχολογίας...

51 comments:

Π said...

Eπιτέλους ένα μουσικό ποστ - μας έχεις πρήξει με τα θρησκευτικά!

Όπως λες, η ιδέα αυτή στην πραγματικότητα υποτιμά το υμνούμενο ίνδαλμα, γιατί μειώνει ακριβώς το πόσο εξαιρετικά σπουδαίος ανθρώπινος νους ήταν. Aντί να χαιρόμαστε και να περηφανευόμαστε για το πού μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος, λέμε δεν μπορεί να ήταν άνθρωποι οι μεγαλοφυίες, έξωθεν παράγοντας θα ευθύνεται...

Έχουν σωθεί και τα μαθήματα αντιστίξεως που έκανε νεαρός ο Mότσαρτ με τον σπουδαίο τότε δάσκαλο Padre Martini, όπου εμφανίζονται ουκ ολίγες κακοτεχνίες.

Aστείο και το επιχείρημα περί ηλικίας: σε παρόμοια ηλικία με τον Mότσαρτ πέθαναν και οι Purcell και Schubert, που δεν φαντάζομαι να τους θεωρεί κι αυτούς θεόπνευστους μη παλεύοντες ο K., αν κρίνω από την αντιδιαστολή που κάνει με τους Σούμαν, Mπραμς και Mπετόβεν (!).

Tέτοιες ανοησίες ξεκινάνε από τη ρομαντική παραφιλολογία για τους κλασικούς συνθέτες και την εξ ίσου ρομαντική φενάκη ότι όλα είναι θέμα εμπνεύσεως αντί δουλειάς. (Mauve_All, βάλε το απόσπασμα του Poe που μου είχες στείλει, please!) Ένας άλλος τρισμέγιστος, ο Mπαχ, λέει (ταπεινά, προσγειωμένα και ενθαρρυντικά): «Aναγκάστηκα να δουλέψω σκληρά. Όποιος δουλέψει εξίσου σκληρά θα τα καταφέρει εξίσου καλά».

Αθήναιος said...

Λέω μόνον ένα μπράβο γιατί μετά και το σχόλιο του π δεν υπάρχει κάτι άλλο για να προσθέσω!

Αθήναιος said...

"και την εξ ίσου ρομαντική φενάκη ότι όλα είναι θέμα εμπνεύσεως αντί δουλειάς."

Και κατάθλιψης! Μην ξεχνάμε το ρομαντικό μύθο για τη δημιουργικότητα της κατάθλιψης!

funEL said...

Συμφωνούμε απολύτως για τον Μότσαρτ τον Μπετόβεν τον Μπαχ και όλους τους άλλους φραγκολεβαντίνους τσάμπα μάγκες που έκλεψαν τα αρχαία ελληνικά ορθόδοξα τεριρέμ και τα πασάρουν για δικά τους.
Μόνο oι ΕΛληνες έχουν είχε Θεία επιφοίτηση και η μουσική τους είναι θεϊκόν Σημείο και αποκαλυπτική εντολή

Anonymous said...

Αν ο Μότσαρτ ήταν θεόσταλτος θα άφηνε πίσω του ενοχές ή θύματα. Όπως ο Ιησούς και ο Μέγας Αλέξανδρος που λέει κι ο Λεωνίδας.

JustAnotherGoneOff said...

Ανοίξτε τον Εμίλ Βυλερμόζ στην Ιστορία της Μουσικής, σελ 185-194. Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα:

Δεν υπάρχει τίποτε το εγκεφαλικό σ' αυτή την ενστικτώδη μεγαλοφυία [sic]. Ο Μότσαρτ συνέθετε όπως το πουλί τραγουδά. Η ταχύτητα με την οποία έγραψε [...] είναι η καλύτερη απόδειξη για τη θεία ευκολία στο μουσικό λόγο με την οποία τον είχε προικίσει η φύση. (σελ 192)

Αν και ο Βυλερμόζ είναι εξαιρετικά κριτικός, όπως γνωρίζετε Cyrus και Π, εν τούτοις οι ξεχειλίζουσες υπερβολές στις εκφράσεις του είναι αυτές που μένουν στη μνήμη του αναγνώστη. Πως να μην σταθεί κανείς στην αρχή κιόλας του κεφαλάιου για τον Μότσαρτ (σελ. 186) σχετικά με την "ονοματομαντεία";

Όσοι αγαπούν την ονοματομαντεία θα έπρεπε [sic] να αναγνωρίσουν κάποιες προειδοποιήσεις της μοίρας σ' αυτό το συσχετισμό με τον Άγιο Ιωάννη το Χρυσόστομο, που προμάντευε αυτή τη θαυματουργή ευγλωττία του μεγαλοφυούς παιδιού, όπως, αλοίμονο, και σ' αυτό το "Γκότλημπ", που μεταμορφώθηκε διαδοχικά σε "Θεόφιλο" και σε "Αμαντέους" για να δηλώσει τρεις φορές, σε τρεις διαφορετικές γλώσσες, πως το σπάνιο αυτό πλάσμα θα πέθαινε σε νεαρή ηλικία αφού ήταν "ο αγαπημένος των θεών".

Κλαψ, λυγμ, σνιφ, ουίγμ.

cyrus said...

Και σπαράγμ και οδύρμ, θα μπορούσα να προσθέσω...

Μη με κάνεις τώρα να ανοίξω το στόμα μου για τον Βυλερμόζ, γιατί θα δεις λέξεις που δεν θα πιστεύεις ότι παρήχθησαν από το πληκτρολόγιό μου...

cyrus said...

Lukas, για ενοχές δεν ξέρω, αλλά "θύματα" σίγουρα άφησε...

Ταγματάρχα μου, κανείς άλλος δεν διαθέτει τεριρέμ -- το λέει κι η λέξη: Ταχέως Εκτοξευόμενη Ριπή Ισχυράς Ρευστής Ελληνικής Μαλακίας...

Αθήναιε, περί ρομαντικής κατάθλιψης έχεις γράψει παλαιότερα -- και πολύ ωραία...

Π, εύγε.

JustAnotherGoneOff said...

Να πιάσουμε τον Ρομαίν Ρολλάν; Χοχοχοχοχ!

cyrus said...

Σα δεν ντρέπεσαι... :-ΡΡΡ

Σελασφόρος said...

Καλέ μου π, ο Μπαχ μπορεί να είπε «Aναγκάστηκα να δουλέψω σκληρά. Όποιος δουλέψει εξίσου σκληρά θα τα καταφέρει εξίσου καλά», αλλά ξέουμε πολύ καλά ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει!

Καλέ μου Cyrus, o μύθος περί Μότσαρτ -ο οποίος συμφωνούμε ότι είναι παμμέγιστος!- βασίζεται και στο ότι έχουν σωθεί πολύ λίγα σκαριφήματα έργων του. Ξέρουμε όμως ότι σε μία από τις 13(!) μετακομίσεις του σε διαφορετικά σπίτια στη Βιέννη, η γυναίκα του φρόντισε να ξεκαθαρίσει λίγο την "σαβούρα" και πέταξε μερικές "άχρηστες" παρτιτούρες, πού όμως θα ήταν πολύτιμες για σοβαρή μουσικολογική μελέτη. Σώζονται όμως κάποια προσχέδια, και αναθεωρημένες παρτιτούρες και μουτζουρωμένα χειρόγραφα, όσα διασώθηκαν από το ξεκαθάρισμα της Κονστάνς Μότσαρτ, που αποδεικνύουν ότι ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ήταν μεγαλοφυϊα, που όμως το πάλευε για το αποτέλεσμα!
Θα σας δώσω λίνκ συντόμως που τεκμηριώνει τα παραπάνω.

proinos said...

Θερμά συγχαρητήρια για το post.

Κάνοντας λίγο τον δικηγόρο (όχι του διαβόλου αλλά του κ. Καβάκου), θα έλεγα ότι απο τη σαφώς μη ακαδημαϊκή σκοπιά ανάλυσης που ακολουθεί (ως συνήθως) ο σπουδαίος βιολονίστας, γίνεται προσπάθεια να αποδοθούν απλόχερα και... εξωστρεφώς τα εύσημα στον Mozart, εντέλει με κάπως...υπερβολικό και άτσαλο τρόπο (το καταφέρνει πάντως με απολύτως πειστικό τρόπο, χρησιμοποιώντας το βιολί του, στην τελευταία δισκογραφική του προσέγγιση στη μουσική του Mozart).

Είναι παρόλα αυτά αλήθεια, ότι ο Mozart έγραφε με αρκετή γρηγοράδα και με σχετικά καθαρή παρτιτούρα (συγκρινόμενος με τον Beethoven ή τον Chopin για παράδειγμα).
Η ανθρώπινη φύση του είχε σίγουρα ασυνήθιστες επίσης ευκολίες και δυνατότητες (μνήμη κλπ).

Ο θαυμασμός μας για τον συνθέτη και τα έργα του πολλές φορές μας οδηγεί σε υπερβολές... (όπως και τους ιστορικούς που αναφέρονται σε πιο πάνω σχόλια), γραμμή που καταδυνάστευσε τη μουσικολογία και διεθνώς για αρκετά χρόνια.

Mauve_All said...
This comment has been removed by the author.
Mauve_All said...

Η επιθυμία σας, διαταγή, Π :))

Από το "Philosophy of Composition" του Edgar Allan Poe που εκδόθηκε στο 1846:
"Most writers- poets in especial- prefer having it understood that they compose by a species of fine frenzy- an ecstatic intuition- and would positively shudder at letting the public take a peep behind the scenes, at the elaborate and vacillating crudities of thought- at the true purposes seized only at the last moment- at the innumerable glimpses of idea that arrived not at the maturity of full view- at the fully-matured fancies discarded in despair as unmanageable- at the cautious selections and rejections- at the painful erasures and interpolations- in a word, at the wheels and pinions- the tackle for scene-shifting- the step-ladders, and demon-traps- the cock's feathers, the red paint and the black patches, which, in ninety-nine cases out of a hundred, constitute the properties of the literary histrio"

Ολόκληρο το δοκίμιο εδώ
http://xroads.virginia.edu/%7EHYPER/poe/composition.html

Το "Φιλοσοφία της Σύνθεσης" περιλαμβάνεται σ' ένα τομίδιο με τίτλο "Edgar Allan Poe - Δοκίμια" που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ροές.

Οι θέσεις που εκφράζει ο Πόε εδώ για την καλλιέργεια εντυπώσεων γύρω από τη δημιουργική διαδικασία με εκφράζουν απολύτως γι αυτό και δεν προσθέτω τίποτα.

Yellow Kid said...

Νομίζω οτι βρήκα επιτλελους εναν αδερφό να μοιραστώ δικές μου μεταφυσικές Αποκαλύψεις

cyrus said...

Σελασφόρε, αν έχεις λινκ προς μουντζουρωμένα χειρόγραφα, δώσε πράμα στο λαό!

Πρωινέ, δεν τα βάζω με τον Καβάκο. Τα βάζω με μια νοοτροπία που πάει να περάσει παντού. Η θεοποίηση, η υπερβολή και η αναγωγή στο υπερφυσικό με εκνευρίζουν -- τι να κάνω;

Mauve All, η πλήρης διεύθυνση που παραθέτεις υπάρχει ολόκληρη στη σελίδα των σχολίων, αλλά δεν φαίνεται! (Άλλο ένα "ανέκδοτο" του blogger...) Για όσους έχουν πρόβλημα, το δίνω και σε λινκ -- για το δοκίμιο τού Πόε, λοιπόν, πατήστε εδώ.

Κίτρινο παιδί (ΑΕΚτζής, να υποθέσω;), σε παρακαλώ να αποκαλύψεις με ποια μεταφυσική μέθοδο κάηκαν τα βίντεο όλων όσων αναφέρεις στο μπλογκ σου. Γιατί, δεν μπορεί, καμμένοι είναι όλοι τους...

Μαύρος Γάτος said...

Βλάσφημε!!!!!!! Αμφισβητείς τον ρόλον του Αγίου Πνεύματος στην έμπνευσιν του Μοζάρτιου;;;;;;;

Ας ρωτήσουμε και την Καλομοίρα τι έχει να πει πάνω στο θέμα και με΄τα μιλάς.

Σ:))))

Π said...

Kανείς δεν αρνείται ότι «ο Mozart έγραφε με αρκετή γρηγοράδα και με σχετικά καθαρή παρτιτούρα» ή ότι είχε «ασυνήθιστες ευκολίες και δυνατότητες», όπως σωστά λέει ο proinos, και αυτό ακριβώς είναι που γέννησε το σχετικό μύθο. Eίναι όμως πολύ μεγάλη η απόσταση από το εξαιρετικός άνθρωπος στο ουσιαστικά όχι υπεύθυνος για αυτά που έφτιαχνε! Ή στο να μεταφράζει ο Bυλλερμόζ την εξαιρετική ευστροφία του Mότσαρτ σε «δεν υπάρχει τίποτε το εγκεφαλικό», διαφημίζοντας έτσι το μέγεθος της βλακείας του ίδιου του Bυλλερμόζ. Άκου δεν υπάρχει τίποτε το εγκεφαλικό! Δεν γίνεται να συνθέσεις, ιδίως κλασική μουσική και ιδίως εκτεταμένα κομμάτια, χωρίς 'κάτι το εγκεφαλικό' (βλέπε και Poe). Aν κοιτάξει κανείς μιά μελέτη όπως π.χ. το Classical Style του Charles Rosen (εκδ. Faber) θα δει πόσο εγκεφαλικός είναι ο Mότσαρτ. Aλλά η νοοτροπία των Bυλλερμοκαβάκων θεωρεί μειονέκτημα το να δουλεύει το μυαλό σου!

Για το Bυλλερμόζ να πω ότι είναι η χειρότερη ιστορία της μουσικής που γνωρίζω (και γνωρίζω πολλές). Πέρα από τις πεπαλαιωμένες και ανυπόστατες αντιλήψεις που κουβαλάει, είναι απίστευτη η μεροληπτικότητά του: η μοναδική ιστορία της μουσικής που καταφέρεται εναντίον κάποιων συνθετών, και η μοναδική όπου το κείμενο για τον Φωρέ είναι τετραπλάσιο από αυτό για τον Mπαχ (έπρεπε να είναι ανάποδα, και λίγα λέμε, αλλά ο Φωρέ ήταν ο δάσκαλός του...).

Anonymous said...

Πάντως, υπήρχε κι άλλος τόσο γρήγορος και καθαρός. Ταυτόχρονα Θεός και Μεγαλέξανδρος. Ο Κούδας.

Π. Όσα και να πει κανείς για τον Βιλερμόζ είναι λίγα. Αν ζούσε στην Ελλάδα θα πουλούσε την Ιστορία του ο Λιακόπουλος και θα είχε μεγαλύτερο κεφάλαιο απ’ τον Μπαχ, τόσο ο Καλομοίρης όσο και η Καλομοίρα.

Σελασφόρος said...

Ένα από τα sites Που περιέχουν χρήσιμες πληροφορίες είναι το:

http://rmc.library.cornell.edu/mozart/compose.htm (πώς γίνεται λινκ αυτό το βάσανο;)
Έχει και σκαναρίσματα ιδιογράφων παρτιτουρών.

Helix Nebulae said...

Αληθεύει ότι ο Μότσαρτ είχε μια αδελφή που έπαιζε κι εκείνη μουσική αριστοτεχνικά; (δεν γνωρίζω αν συνέθετε). Πάντως, στο θέμα ταλέντου, έμπνευσης, κλπ, σαφώς δεν είναι μεταφυσικό το ζήτημα. Στην περίπτωση του Βόλφγκανγκ, τρεις ήταν οι κύριοι παράγοντες κατά τη γνώμη μου:

1) Το πηγαίο ταλέντο (εγγενές)
2) Η σκληρότατη (έως απάνθρωπη) μουσική εκπαίδευση που του έκανε ο πατέρας του από τότε που γεννήθηκε
3) Η δουλειά που έριξε στο να μάθει, να κατανοήσει και να συνθέσει μουσική

JustAnotherGoneOff said...

Σελασφόρε

Γράφεις
[a href="http://rmc.library.cornell.edu/mozart/compose.htm"]χρήσιμες πληροφορίες[/a]

αντικαθιστώντας τα [ & ] με τα < & >

όπου γίνεται
χρήσιμες πληροφορίες

Για τα υπόλοιπα αγαπητοί, από αύριο πια.

JustAnotherGoneOff said...

Helix Nebulae

Πολύ σωστά τα λες, η αδελφή του Μότσαρτ ήταν η Νανέρλ (Nannerl) και ήταν όντως αριστοτέχνης του κλαβιτσέμπαλου, όπως μας λένε οι πηγές της εποχής.

Για το πόσο "απάνθρωπη" ήταν η εκπαίδευση του πατέρα Λεοπόλδου, τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένας σκεπτικισμός από τους ιστορικούς για το πόσο ευσταθεί αυτός ο χαρακτηρισμός. Για το ότι ήταν σκληρή η εκπαίδευση, αρκεί να σκεφτεί κανείς τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής, που θεωρούνταν αυτονόητο ένα παιδί τόσο ταλαντούχο να λαμβάνει "καταπιεστική" εκπαίδευση.

proinos said...

Helix Nebulae said:

"Στην περίπτωση του Βόλφγκανγκ, τρεις ήταν οι κύριοι παράγοντες κατά τη γνώμη μου:

1) Το πηγαίο ταλέντο (εγγενές)
2) Η σκληρότατη (έως απάνθρωπη) μουσική εκπαίδευση που του έκανε ο πατέρας του από τότε που γεννήθηκε
3) Η δουλειά που έριξε στο να μάθει, να κατανοήσει και να συνθέσει μουσική."


Το εγγενές πηγαίο ταλέντο είναι κάτι που η πλειοψηφία των Ελλήνων μαθητών ωδείων (κατά δήλωση των γονιών τους τουλάχιστον) διαθέτει σε περίσσεια.

Σκληρή εκπαίδευση είχαν (και έχουν) χιλιάδες νέοι, απο γονείς και δασκάλους σε συστήματα πρώην ανατολικού τύπου ως τις πλήρως ανταγωνιστικές δυτικές μουσικές ακαδημίες.

Η δουλειά που ρίχνουν (απο την εποχή του Mozart) δεκάδες χιλιάδων νέοι επίδοξοι συνθέτες και σολίστ είναι συνήθως πολλαπλάσια και μάλιστα χωρίς ανάλογη ανταπόδοση...

Δυστυχώς ή ευτυχώς ο Mozart δεν υπήρξε παράδειγμα εφαρμογής εκπαιδευτικού συστήματος απο κράτος, γονείς κλπ. Υπήρξε μια ξεχωριστή, λαμπερή, αυτόφωτη και αυτοφυής μουσική προσωπικότητα και η σκέψη του ξεπερνά τους βιογράφους και κατά καιρούς αναλυτές του, όπως ο ίδιος ξεπέρασε και την εποχή του.

Π said...

Helix Nebulae, JAGO και proinos: Για την τότε μουσική εκπαίδευση πρέπει να λάβετε υπόψη δύο ζητήματα που την κάνουν εντελώς διαφορετική από την τωρινή (προβληματική) ωδειακή εκπαίδευση. Tο ένα είναι ότι ήταν εκπαίδευση στη δική τους ζωντανή μουσική, που ο Mότσαρτ την άκουγε από τα γεννοφάσκια του, και όχι σε ένα ξένο προς αυτόν μουσικό σύστημα. Tο δεύτερο είναι ότι μέχρι εκείνη την εποχή η εκπαίδευση γινόταν με την παραδοσιακή λογική του εργαστηριού, όπου μαθαίνεις βοηθώντας και μιμούμενος το μάστορα που φτιάχνει τα αντικείμενα της τέχνης του (παπούτσια, όργανα ή μουσική, αδιάφορο). O Mότσαρτ, όπως και ο Mπαχ και πολλοί άλλοι, γεννήθηκε σε ένα σπίτι όπου άλλη δουλειά εκτός από μουσική δεν γινόταν. O πατέρας του ήταν σπουδαίος βιολονίστας (έγραψε μάλιστα και ένα από τα καλύτερα βιβλία του 18ου αιώνα για το παίξιμο του βιολιού) και (όχι σπουδαίος αλλά αξιοπρεπής) συνθέτης. Kαι καθόλου «αυτόφωτος και αυτοφυής» δεν ήταν ο Mότσαρτ. Aφενός πήρε ό,τι του ήταν χρήσιμο από τη μουσική της εποχής του Mπαχ, αφετέρου οικειοποιήθηκε και ανέπτυξε με τον καλύτερο τρόπο όλα όσα έκαναν οι συνθέτες του ροκοκό, δηλαδή η λεγόμενη Σχολή Mannheim και οι γιοί του Mπαχ (προπάντων ο Carl Philipp Emanuel, αναγνωρισμένος τότε ως σπουδαίος συνθέτης και αυθεντία για τη μουσική για πληκτροφόρα).

ο δείμος του πολίτη said...

Καλά αυτό δεν είναι απλά μεταφυσική ερμηνεία, είναι το κάτι άλλο. Ωστόσο, δεν είναι η μόνη πε΄ριπτωση. Πολύ συχνά ακούμε περιπτώσεις που όλα αποδίδονται στο θείο ή πιο αόριστα και επιστημικοφανώς στο ταλέντο και τα γονίδια. Προσωπικά για εμένα αποτελούν τον ίδιο κοινό παρονομαστή. Μια μεταφυσική ερμηνεία απέναντι στην υποτιθέμενη παρθενογένεση. Αλλά ρε παιδιά αν υπάρχουν άνθρωποι που αποδέχονται την άμωμο σύλληψη και τη γέννα χωρίς να σπάσει ο παρθενικός ιμένας, γιατί να μην αποδέχονται κάτι τέτοιο;

Σαφώς ο Μότσαρντ ήταν μια ιδιοφυϊα της μουσικής. Κι όμως γιατί δεν εξετάζουν κάποιοι το γεγονός ότι ο πατυέρας του ήταν δάσκαλός του από την ηλικία των 2 ετών; Πιο μπροστά έμαθε τη μουσική και μετά να μετατράει με τα δάχτυλα. Το ίδιο βλέπουμε να συμβαίνει σε πολλούς γόνους μουσικών. Γνώρισα άτομα που παιδεύονται χρόνια στη μουσική και τόσο εύκολα τους χαρακτηρίζουμε ταλέντο.

Τα ίδια ισχύουν και στη ζωγραφική και παντού.

JustAnotherGoneOff said...

Να μια ειλικρινής αποτίμηση από τον Bruno Walter, στο Περί Μουσικής:

"Ο Μότσαρτ, όμως, λόγω της έμφυτης ικανότητας και της κλίσης του, ήταν ένας μουσικός δραματικός, και δεν νοείται δραματική δημιουργία από κάποιον χωρίς αυτός να κατανοεί τα ανεξερεύνητα βάθη της ανθρώπινης καρδιάς, τις πιο παράξενες σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους, τις ιδιαιτερότητες των διαφόρων πολιτισμικών συνθηκών* δεν νοείται δραματική δημιουργία χωρίς πλήθος πνευματικών ενδιαφερόντων και πολύπλευρη μόρφωση."

Αν και παρακάτω ο Βάλτερ χρησιμοποιεί (σχεδόν καταχρηστικά) πολλές μεταφορές, εν τούτοις δεν τον θεοποιεί πουθενά, δεν έχει καμία πρόθεση να τον "απανθρωποιήσει", το αντίθετο μάλιστα.

rodanis said...

Το να ανάγεις το έργο κάποιου, η και τον ίδιο στην σφαίρα του υπερφυσικού (η μεταφυσικού), μπορεί να δηλώνει μεγάλο θαυμασμό, ιδιαίτερα εάν δεν το εννοείς πραγματικά. Για παράδειγμα, η προσφώνηση του Μπάχ ως Θείου, από εμάς τους «λάτρεις»του. Συχνά όμως, ο λόγος μπορεί να αποδοθεί και με την παροιμία «όσα δεν φτάνει η αλεπού, τα κάνει κραμαστράρια», από τον ουρανό εν προκειμένω. Απορρίπτοντας από μια στατιστική ανάλυση τα δείγματα με εξαιρετικά υψηλές επιδόσεις, ως «πέραν του κόσμου τούτου», φέρνουμε τον μέσο όρο πιό κοντά στην ταπεινότητά μας, ξεγελώντας έτσι την μικρότητά μας που δεν μπορούμε να χωνέψουμε, ή και την τεμπελιά μας ενίοτε. Και στην επιστήμη αντίστοιχα συμβαίνουν: Υπάρχουν άνθρωποι που υποστηρίζουν, σοβαρά, οτι ο Αριστοτέλης και ο Αϊνστάιν ήταν εξωγήινοι! (έχουν γραφεί και βιβλία γι αυτό). Και ναί, η παρατήρηση του δείμου περί του αειπάρθενου, δηλώνει έναν παράγοντα που παίζει και εκείνος τον ρόλο του.

proinos said...

π

Σύμφωνοι.
Ολοι οι συνθέτες όμως βασίζονται στη μουσική γύρω τους (και ο Mozart εκτιμούσε επίσης και τον Johann Christian Bach που τον γνώρισε στο Λονδίνο). Η διαφορά με τον Mozart είναι ακριβώς η εξαιρετικά μεγάλη απόσταση σε πολλούς τομείς (όπερες, τεχνική ενορχήστρωσης, γραφή για πληκτροφόρο, κοντσέρτα κλπ) απο τους συγχρόνους του.

δειμος του πολιτη

Χιλιάδες παιδιά είχαν και έχουν την τύχη να ζουν σε σπίτια συνθετών κ μουσικών και να βρίσκονται μέσα στη μουσική απο 2 μηνών. Η συγκρότηση της μουσικής ιδιοφυίας του Mozart μπορεί να βασίστηκε εκεί αλλά ήταν μοναδική περίπτωση και απέχει απο τη λογική εξέλιξη των πραγμάτων (και ο Mendelssohn ήταν μουσική ιδιοφυία και παιδί θαύμα κλπ, αλλά δεν υπάρχει και δεν χρειάζεται να υπάρχει σύγκριση πχ)

Π said...

JAGO (και Lukas): Eμ βέβαια, ο Walter ήταν μουσικός, δεν ήταν μαλάκας σαν το Bυλλερμόζ!

rodanis: Mε τα περί μέσου όρου είπες καλύτερα από μένα ένα από αυτά που εννοούσα και εγώ στο πρώτο μου σχόλιο.

proinos: Σωστά. H ένστασή μου ήταν για το «αυτόφωτος και αυτοφυής», όχι βέβαια για το πόσο ψηλότερα από τους άλλους κινήθηκε ο Mότσαρτ, που είναι υπόδειγμα τελειότητας και αλάνθαστου καλού γούστου.

Aphrodite said...

Ο Μότσαρτ πουλάει!

Οπως όλα τα παιδιά-θαύματα (άσχετο αν έχουν φάει ξύλο σε σημείο σαπίσματος πχ) κι έτσι έμεινε και θα παραμένει... Εχει και μελωδίες που κι ένα μικρό (ασχέτως ηλικίας) αυτί μπορεί να κατανοήσει, ε, δε θέλει και πολύ... Κι από κει και περα, χιονοστοιβάδα - αν μη τι άλλο, η Αυστρία-εξαγωγική ξέρει πολύ καλά να κάνει τη δουλειά της, και αμφιβάλλω αν ο ίδιος θα ήταν πολύ περήφανος για τα σοκολατάκια και όλη τη μπίζνα στο όνομά του...

Οσο για τα πιο διαβασμένα τα μουσικολογικά, ευχαριστώ για το μίνι σεμινάριο, καθότι αμαθής αλλά μουσικοφιλοπερίεργη να μάθω...

Ερώτηση: Σάυρους, υπάρχει κάτι πέραν της Αρτάνις δλδ που να ΜΗΝ σου τη σπάει?
ΛΟΛ!

Π said...

aphrodite, αν έπαιρνε ποσοστά από τα σοκολατάκια θα ήταν πάρα πολύ ευχαριστημένος!

(ο Mότσαρτ, όχι ο cyrus...)

Anonymous said...

Πάνω στο σχόλιο του Αθήναιο κάτι (για τα υπόλοιπα, σόρρυ, αλλά εγώ δεν μπορώ να ακούσω Μότζαρτ. Πέρα από το Ρέκβιεμ και ένα-δύο άλλα όλα τα υπόλοια μου φαίνονται σαν 'αυτόματη γραφή' (but this is just me):

Και κατάθλιψης! Μην ξεχνάμε το ρομαντικό μύθο για τη δημιουργικότητα της κατάθλιψης!

κι όμως αγαπητέ ίσως να μην είναι 'τόσο' μύθος. Ένας γνωστός πριν χρόνια έκανε ένα συτσχετισμό για καλλιτέχνες με επιβεβαιωμένη κατάθλιψη (αν θυμάμαι καλά μεταξύ αυτών ήταν ο Σούμπερτ και ο Χέρμαν Χέσσε) και βρήκε μια πολύ καλή correlation όπου εποχές δημιουργικότητας συσχετίζονταν με εποχές (κλινικής) κατάθλιψης με ένα μικρό offset (γιατί από ένα σημείο και μετά η κατάθλιψη οδηγεί στην κατατονία και άρα δεν μπορείς καν να δημιουργήσεις).

Τωρα εν ταξει ξέρω τι θα μου πείτε, lies damned lies and statistics... αλλα εγώ απλώς το αναφέρω...

cyrus said...

Αφροδίτη, τα πράγματα που μου τη σπάνε μετρώνται στο ένα δάχτυλο του ενός χεριού:

Το ψέμα.

Όλα τα άλλα πράγματα που μου τη σπάνε έχουν άμεση σχέση μ' αυτό.

Παράδειγμα:

Η μεταφυσική μου τη σπάει γιατί είναι ψέμα.

Οι απατεώνες μου τη σπάνε γιατί λένε ψέματα.

Οι μύθοι μου τη σπάνε γιατί είναι ψεύδη.

Οι αλαζόνες μου τη σπάνε γιατί λένε ψέματα στον εαυτό τους.

κ.ο.κ....

cyrus said...

Βασίλειε, αν δεν σου αρέσει ο Μότσαρτ, αυτό μάλλον συμβαίνει γιατί δεν σου αρέσει γενικότερα η μουσική της κλασικής περιόδου. Αυτό φαίνεται και από την προτίμησή σου στο Ρέκβιεμ, το οποίο είναι και το πιο ώριμο κομμάτι του Μότσαρτ.

Από εκεί και πέρα, όπως είπαμε, δεν υπάρχει καμιά "αυτόματη γραφή" στην περίπτωσή του. Μπορεί πολλά έργα του (ιδίως στη μουσική δωματίου) να ακούγονται, σήμερα, πολύ "εύκολα" στο αυτί, αλλά από πίσω υπάρχει πολλή σκέψη και πολλές δοκιμές, ώσπου να καταλήξει στο συγκεκριμένο αισθητικό αποτέλεσμα.

Επιπλέον, στην μουσική δεν μπορεί να υπάρξει αυτόματη γραφή, γιατί πρέπει να ακολουθούνται οι βασικοί κανόνες της σύνθεσης. Σήμερα, βέβαια, υπάρχουν και κάποιοι που το παίζουν "μεταμοντέρνοι" και αδιαφορούν για όλα αυτά, αλλά στο παρελθόν (μια που μιλάμε για τον Μότσαρτ) θα ήταν αδιανόητο να κάνει ένας συνθέτης κάτι τέτοιο — άσε που θα έτρωγε τέτοιο γιουχάισμα που δεν θα ξανάβγαινε από το σπίτι του.

Στη λογοτεχνία, βέβαια, είχαμε κατά καιρούς κρούσματα αυτόματης γραφής, με αμφιλεγόμενα (για να είμαι ευγενικός...) αποτελέσματα.

Anonymous said...

πρεπει να έχεις δίκαιο. δεν διαφωνώ με το σχόλιό σου (και ως γνωστόν περί ορέξεως κολοκυθόπιτα). Πάντως δεν βλέπω το έργο του εκτος εποχής. καταλβαίνω το τι σήμαινε για την εποχή αυτό που έκανε, καταλαβαίνω τα breakthroughs (μπορεί να μην παίζω μουσική αλλά έχω πολλή καλή παιδεία μουσικής θεωρίας) και αντιλαμβάνομαι πολύ καλά ότι ΔΕΝ είναι αυτόματη γραφή (αυτό που ξέρω που κάπου το λες και συ είναι πως σκεφτόταν ΠΟΛΥ πριν περάσει τα έργα στο χαρτί. Η μουσική ευφυία (αν θες ιδιοφυία) (μαζί με την πολύ καλή μνήμη) μπορεί να το κάνει αυτό... Παρ' όλα αυτά.... δέν μ' αρέσει... ;) (όπως δεν μ' αρέσει και ο Χάυδν)

Είναι πάντως περίεργο (;) να μην αντέχω να ακούω σχεδόν κανένα έργο του Μότζαρτ αλλά να έχω ΤΟΣΟ μεγάλη εκτίμηση στο Ρέκβιεμ.

david santos said...

Hello!
This text is very good.
Thank you

cyrus said...

David Santos, I wish I knew Portuguese, so I could read your poems.

Thank you.

ο δείμος του πολίτη said...

Διαφωνώντας με τον Προίνο, πολλά παιδιά σήμερα έχουν τα ίδια εφόδια με τον Μότσαρτ, αλλά πια έχουν απομυθοποιηθεί τέτοιες καταστάσεις. Επειδή είναι πιο οικείες και καθώς τα παιδιά τούτα είναι υοσιαστικά της διπλανής πόρτας έχει χάσει την αίγλη του το "ταλέντο" (τοποθετήθηκα νωρίτερα για αυτό το θέμα). Βιώνουμε τέτοια παιδιά, αλλά δεν έχουν την ιστορική φόρτιση ενός Αμαντέους.

Rodia said...

Εξαιρετικό ποστ!
Μετά την ανάγνωση των σχολίων ανοίγονται ένα σωρό νέα θέματα:
το θέμα των "παιδών-θαυμάτων"
το θέμα της εκπαίδευσης από πολύ μικρή ηλικία
το ρόλο του γονιού ως δασκάλου του παιδιού του
το θέμα της ανάδειξης του Μότσαρτ (και άλλων μεγάλων μουσικών)
κλπ κλπ

Για το τελευταίο έχω μια απορία, αν υπάρχουν (και πόσοι άραγε?) που δεν γνωρίζουμε και δεν θα γνωρισουμε ποτέ -για διάφορους λόγους

markos-the-gnostic said...

ενδιαφέρον

cyrus said...

Μάρκο, να 'σαι καλά...

Ροδιά, σίγουρα υπάρχουν, και τα τελευταία χρόνια η μουσικολογική έρευνα φέρνει στο φως πολλούς τέτοιους. Συνήθως είναι ελάσσονες συνθέτες, αλλά πού και πού κρύβονται και διαμαντάκια — κάτι σαν τα "one-hit wonders" της ποπ.

Ο Φραγκίσκος Λεονταρίτης, για παράδειγμα (ο μοναδικός γνωστός έλληνας συνθέτης της Αναγέννησης) ανακαλύφθηκε μόλις πριν από 20 χρόνια...

Σελασφόρος said...

Cyrus και Βασίλειε, μια παρατήρηση.

Το Ρέκβιεμ παρότι από τα έσχατα του Μότσαρτ, ανήκει στην θρησκευτική -προφανώς- μουσική και ως τούτου ακολουθεί εν μέρει τα πρότυπα της Baroque παράδοσης -δηλαδή το "stile antico" της εποχής του Μοζάρτου-, καθότι η θρησκευτική μουσική πάντοτε εμφάνιζε σημαντική αδράνεια, σε βαθμό που να απέχει και να δέχεται εκ των υστέρων τις καινοτομίες και τα νέα στυλ. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι εν γένει μπαρόκ κομμάτι, αλλά μάλλον σημαίνει ότι ο Βασίλειος έλκεται περισσότερο από τις Μπαροκιές!

Μετά μορτέντων, τριλλιών, περουκών, υποκλίσεων και γαλλικών ουβερτουρών.

Σελασφόρος said...

Ροδιά, μέσα στα πολλά άγνωστα στους πολλούς αστέρια υπάρχουν μερικά που μου φαίνονται λαμπρότατα:

Ο Henry Purcell, ο κατ'εμέ μεγαλύτερος συνθέτης της εποχής Baroque μετά τον Παμμέγιστο Bach, και από τους μεγαλύτερους μελωδιστές όλων των εποχών(δυστυχώς πέθανε μόνο 36 χρονών).

Ο Jan Dismas Zelenka, μεγάλος συνθέτης της εποχής του Bach, άγνωστος γιατί ήταν ...Τσέχος -αν και έδρασε στην Αυλή της Δρέσδης.

Ο Carlo Gesuadlo, της εποχής της μεταβασης από την Αναγέννηση στο Baroque, με απίστευτες καινοτομίες, ευρηματικότητα και -αρρωστημένη εν μέρει- ψυχή.
Και πάμπολλα άλλα διαμάντια που είναι κτήμα μόνο μερικών μυστών...

Εντάξει, ο Monteverdi είναι γνωστός, πόσοι όμως τον γνωρίζουν πραγματικά;

Ρωτήστε έναν μέσο άνθρωπο που δεν γνωρίζει από αυτή τη μουσική να σας αναφέρει ένα συνθέτη:
Σίγουρη απάντηση: Βυθοβένιος (Beethoven).
Για ρωτήστε, ξέρουν το Μπαχ;

Σημειωτέον, η τσάντα του Βυθοβενίου γράφει: όταν μεγαλώσω, θέλω να γίνω σαν το Μπαχ!

Atalante said...

Θεός, ημίθεος, *insert random supernatural entity here* είναι όποιος λατρεύει κανείς, έτσι απλά. Κατά τα άλλα όλοι άνθρωποι είμαστε. Κι όλοι - καλά, ίσως όχι όλοι, δυστυχώς - δυνάμει τα παραπάνω λαμπερά κι εξαίσια [αν μας λατρέψει κανείς, εννοώ].

Τον Mozart τον λατρεύω, αλλά δεν μου χρειάζεται να ήταν θεόσταλτος και να μην κούνησε ούτε το μικρό του δακτυλάκι για να συνθέσει τα όσα συνέθεσε για να τον λατρέψω, ίσα-ίσα. Όλες οι τέχνες θέλουν ταλέντο [το οποίο είναι μάλλον ένας συνδυασμός ενδιαφέροντος/αγάπης για το αντικείμενο, μυαλού και κατάλληλου χαρακτήρα] και δουλειάδουλειάδουλειά. Α, και δουλειά. Και λίγη τύχη...

[Εξ άλλου όλοι θεόσταλτοι είμαστε, αν κάποιος είναι...]

Rodia said...

Βυθοβένιος!!! ΟΥΑΟΥ
Σελασφόρε, έγραψες!:-)

Rodia said...

Παιδιά, βρήκα μια συζήτηση όπου λέγεται ότι ο κ. Χωμενίδης αναφέρει "ο μόνος που υπήρξε κατ' εμέ αληθινή πρωτοπορία στην δεκαετία του εξήντα και στην συνέχεια κούμπωσε στην ιδεολογία είναι ό Σαββόπουλος"
Ο κ. Χωμενίδης ως "συνεργάτης στο περιοδικό της Αθηναϊκής Μπιενάλε", όχι σε ιδιωτική συζήτηση...

Για κάθε ενδιαφερόμενο, το θέμα με λεπτομέρειες, βρίσκεται εδώ:
http://anagramconcept.blogspot.com/2007/02/blog-post_20.html

:-) γερά νεύρα χρειάζονται λέμε και συγγνώμη για το "λέρωμα" του ποστ με άσχετες πληροφορίες...

(η ασχετοσύνη πώς πολεμιέται άραγε?)

sadosadist said...

@cyrus,

Αφροδίτη, τα πράγματα που μου τη σπάνε μετρώνται στο ένα δάχτυλο του ενός χεριού:

Το ψέμα.

Όλα τα άλλα πράγματα που μου τη σπάνε έχουν άμεση σχέση μ' αυτό.

Παράδειγμα:

Η μεταφυσική μου τη σπάει γιατί είναι ψέμα.

Οι απατεώνες μου τη σπάνε γιατί λένε ψέματα. etc


Στο στήσιμο του συνεταιρικού μπλογκ, η Αφρο όλο μου κοπανούσε τα περί ψεύδους που την εκνευρίζουν (μου είπε να σου πω ότι ζεις σε λάθος χώρα, όπως κι εμείς δλδ), κι όταν ρώταγα για να μην υποστώ πολλές από τις θεατράλε κρίσεις της, τι είναι αυτά που λέει, μου διευκρίνιζε "ΣΤΟΥ CYRUS!".

(Τι διευκρινήσεις ήτο αυτές, τεσπα).

Τώρα λοιπόν κατάλαβα.

Τα σέβη μου λοιπόν, και ξέρω και το πρωτόκολλο,

+δενητανορημάδηςμέντιουμδενήταν+

(καλά τα πήγα;)
:-)

cyrus said...

IHadAFarmInAfrica,

Μπορεί να αλλάξει η χώρα,

μπορεί να αλλάξουμε εμείς,

αλλά όσο είμαστε κι εμείς κι η χώρα ίδιοι

ο πόλεμος θα συνεχίζεται.


Μια χαρά τα πήγες, και λυπάμαι που δεν μπόρεσα να έρθω στην έκθεση.

Τα σέβη μου.

+ταμεντιουμξεσκέπασον+

Anonymous said...

mia sketi malakia!auta eixa na pw..

cyrus said...

Auta pou lene gia ton Mozart? Nai, ontos -- mia sketi malakia einai...