Ελληνοχριστιανομηρική Αγωγή

Το προηγούμενο τεύχος του περιοδικού «Ελληνική Αγωγή», το οποίο ίδρυσε ο κ. Άδωνης Γεωργιάδης, φιλοξενεί δύο πολύ ενδιαφέροντα άρθρα — ενδιαφέροντα για λόγους που θα καταλάβετε παρακάτω: Το ένα τιτλοφορείται «Αστρολογία: Επιστήμη, ή όχι;» και υπογράφεται από τον κ. Χρήστο Παΐζη, και το άλλο τιτλοφορείται «Γνώριζε ο Χριστός τον Όμηρο;» και υπογράφεται από τον κ. Άγγελο Σακκέτο.

Ξεκινώντας από το δεύτερο άρθρο, να θυμίσω ότι ο κ. Άγγελος Σακκέτος (επονομαζόμενος και «Σακκέτος-Πακέτος») είναι ένας από τους βασικούς συγγραφείς με τους οποίους συνεργάζεται (και των οποίων τα έργα εκδίδει) ο κ. Δημοσθένης Λιακόπουλος. Και, πραγματικά, είναι από τα τελευταία ονόματα που θα περίμενα να δω σε ένα περιοδικό που θέλει να θεωρείται «σοβαρό» και «επιστημονικό». Ο λόγος είναι ότι τα «επιχειρήματα» που χρησιμοποιεί γενικότερα ο εν λόγω συγγραφέας για να περάσει τις απόψεις του είναι είτε γεμάτα λογικές πλάνες είτε απλά μυθεύματα και φαντασιογενείς εικασίες.

Ο κ. Σακκέτος ξεκινά διαφημίζοντας τα υπόλοιπα βιβλία που του έχει εκδόσει ο κ. Λιακόπουλος — άλλωστε, και το «άρθρο» είναι, στην πραγματικότητα, διαφήμιση του νέου του βιβλίου, του οποίου η έκδοση επίκειται. (Όλα αυτά, θυμίζω, στο περιοδικό του κ. Γεωργιάδη — αυτό το λέω για όσους μου έχουν διαμαρτυρηθεί στο παρελθόν για το ότι «τους βάζω στο ίδιο τσουβάλι».) Και στέκεται σε ένα από αυτά, απ’ όπου παραθέτει το παρακάτω απόσπασμα:

Είναι αλήθεια ότι, όπως αποδείξαμε ήδη, υπήρξε μια σημαντική επίδραση της αρχαίας ελληνικής σκέψεως και σοφίας σε όλα τα μήκη και πλάτη της τότε γνωστής γης, λόγω της μεγάλης ελληνικής γλωσσικής επικράτειας. Είναι, επομένως, βέβαιον ότι όσοι μιλούσαν την ελληνική γλώσσα — και ιδίως οι λόγιοι — είχαν μια άμεση ή έμμεση σχέση με την αρχαία ελληνική γραμματεία. Το ίδιο και ο Χριστός. Ως άνθρωπος — και όχι ως Θεός, που γνωρίζει τα πάντα — είχε αποκτήσει ελληνική παιδεία.

Εσείς τι καταλαβαίνετε από αυτή την παράγραφο; Εγώ καταλαβαίνω ότι ο συγγραφέας βγάζει το συμπέρασμα που θέλει ακολουθώντας τη λογική πλάνη του non sequitur — δηλαδή, διατυπώνει πρώτα μια γενικώς παραδεκτή θέση και τη χρησιμοποιεί ως απόδειξη για ένα συμπέρασμα που δεν προκύπτει λογικά από αυτή. Ναι, η ελληνική γλώσσα ήταν ευρύτατα διαδεδομένη. Ναι, οι λόγιοι θα πρέπει να είχαν κάποια επαφή με την ελληνική γραμματεία. Από πού προκύπτει, όμως, ότι το ίδιο συνέβαινε και με το Χριστό;

Ο συγγραφέας συνεχίζει το άρθρο του με μια εντυπωσιακή ομολογία:

Το αν ο Χριστός είχε μελετήσει Όμηρο, τούτο βεβαίως δεν είμεθα εις θέσιν να το γνωρίζουμε, πέραν των όποιων υποθέσεων που μπορεί να κάνει ο καθένας μας.

Τι να σχολιάσει, κανείς; Αυτή και μόνο η φράση θα αρκούσε για να πετάξει κανείς το περιοδικό από το παράθυρο. Αν είναι να μιλάμε με υποθέσεις, άνθρωπέ μου, τι τα θες τα βιβλία και τα επιστημονικοφανή άρθρα; Γιατί δεν μας λες εξ αρχής ότι γράφεις μυθιστόρημα, να ξέρουμε κι εμείς τι διαβάζουμε;

Ο κ. Σακκέτος, όμως, συνεχίζει ακάθεκτος. Μπορεί να μην διαθέτει καμιά απόδειξη για το ότι ο Χριστός είχε διαβάσει Όμηρο, μας παραθέτει, όμως, μια ένδειξη. Και η ένδειξη αυτή είναι ότι, 18 αιώνες αργότερα, ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, βαθύς γνώστης της Αρχαίας Ελληνικής, μετέφρασε το Ευαγγέλιο της Αναστάσεως στην ομηρική γλώσσα!

Επειδή αν ήμουν στη θέση σας θα μου φαινόταν απίστευτο ότι θα τολμούσε κανείς να χρησιμοποιήσει ένα τόσο «ατράνταχτο επιχείρημα», σας το παραθέτω αυτούσιο:

Ας κάνουμε τώρα έναν συνειρμό: Αν σκεφθούμε ότι, όπως λέει και ο ευαγγελιστής Ιωάννης, «ο Ιησούς έκανε βέβαια και πολλά άλλα θαύματα μπροστά στους μαθητές του, που δεν είναι γραμμένα σ’ αυτό εδώ το βιβλίο. Αυτά, όμως, γράφτηκαν για να πιστέψετε πως ο Ιησούς είναι ο Χριστός ο Υιός του Θεού, και πιστεύοντας να έχετε δι’ αυτού την ζωή», αλήθεια, γιατί ο άγιος Νικόδημος έγραψε το αναστάσιμο ευαγγέλιο και στην ομηρική γλώσσα; Τι εγνώριζε, άραγε;

«Έναν συνειρμό»… Μάλιστα… Όταν οι συνειρμοί παίρνουν τη θέση των αποδείξεων, νομίζω πως τα λόγια είναι περιττά… Αλλά αυτό κάνει συνεχώς (και σε άλλα βιβλία του) ο κ. Σακκέτος. Και γι’ αυτό, άλλωστε, ταιριάξανε τόσο καλά με τον κ. Λιακόπουλο — γιατί σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο. Και, αν νομίζετε πως ο κ. Γεωργιάδης σκέφτεται διαφορετικά, μάλλον δεν παρακολουθείτε τις εκπομπές του…


Το πρώτο άρθρο στο οποίο αναφέρθηκα είναι ενδιαφέρον για άλλο λόγο.

Ο συγγραφέας θέτει το ερώτημα εάν η αστρολογία είναι επιστήμη ή όχι. Το ερώτημα αυτό καθαυτό δεν θα με απασχολήσει εδώ — άλλωστε, την άποψή μου μάλλον θα την ξέρετε. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι το τι ποιότητας επιχειρήματα παραθέτει. Και το εντυπωσιακό είναι οι αντιφάσεις στις οποίες πέφτει.

Ο συγγραφέας ξεκινά χρησιμοποιώντας τη λογική πλάνη της «επίκλησης στην αυθεντία». Το ωραίο είναι πως έχει συνείδηση ότι το κάνει, και γι’ αυτό, λίγο παρακάτω, λέει πως «η επίκλησις στην αυθεντία δεν πιστεύουμε πως είναι και η καλλίτερη μορφή πειθούς». Λίγο αργότερα, όμως, πέφτει ξανά στην ίδια πλάνη, όταν κατακρίνει το γεγονός ότι «όλοι σχεδόν που την απορρίπτουν [εννοεί την αστρολογία], την απορρίπτουν χωρίς προηγουμένως να την έχουν σπουδάσει», και όταν αναφέρει πως «στην Αγγλία και στις Η.Π.Α. Κολλέγια και Πανεπιστήμια έχουν εντάξει την Αστρολογία στο πρόγραμμά τους, δίνουν ακόμα και μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών σε αυτό το αντικείμενο». Μα, το ότι διδάσκεται σε κάποια Πανεπιστήμια δεν σημαίνει πως είναι και επιστήμη. Η θεολογία διδάσκεται σχεδόν παντού, αλλά δεν είναι επιστήμη. Υπάρχουν και πανεπιστημιακού επιπέδου σχολές ομοιοπαθητικής, αλλά ούτε η ομοιοπαθητική είναι επιστήμη. Και η συγγραφή διδάσκεται (σε τμήματα «δημιουργικής γραφής»), αλλά ούτε κι αυτή είναι επιστήμη. Όλα αυτά είναι απλώς «γνωστικά αντικείμενα» (ας πούμε…) και, εφόσον υπάρχει ενδιαφέρον από πιθανούς φοιτητές (οι οποίοι θα δώσουν και τα σχετικά δίδακτρα, βέβαια), κάποια πανεπιστήμια αποφασίζουν να ανοίξουν κάποιο σχετικό τμήμα.

Στη συνέχεια, ο συγγραφέας δίνει κάποιους πολύ καλούς ορισμούς για το τι είναι και πώς ενεργεί η επιστήμη, δείχνοντας ότι κατέχει αρκετά καλά το αντικείμενο, και μετά δίνει κάποια επιχειρήματα που, κατά τη γνώμη του, θα μπορούσαν να συγκαταλέξουν την αστρολογία στις επιστήμες. Εδώ έχω αρκετές αντιρρήσεις, αλλά δεν θα επεκταθώ, γιατί το ποστ αυτό δεν έχει ως θέμα την αστρολογία.

Αμέσως μετά, όμως, ο συγγραφέας κάνει την μεγάλη ανατροπή όλων όσων έχει προσπαθήσει με πολύ κόπο να αποδείξει: αναφέρεται στην αστρολογία ως τέχνη, και σημειώνει πως χρειάζεται και «ταλέντο»:

[…] ένας αστρολόγος μπορεί να έχη όλα τα δεδομένα για ένα χάρτη — γωνίες, οικοθεσία, διακυβέρνησι, δεκανούς, πρόσωπα, όρια κ.ά. — αλλά να μην μπορεί να αποφανθή, ειδικά αν κάποια στοιχεία είναι αντιφατικά μεταξύ τους. Εδώ χρειάζεται συνδυαστικά ταλέντο, εδώ ο αστρολόγος γίνεται καλλιτέχνης, που υπηρετεί μια «τέχνη συνδυαστική».

Με άλλα λόγια, όπου υπάρχουν αντιφάσεις στα δεδομένα, πρέπει να επέμβουμε για να τις «λειάνουμε», να συνδυάσουμε επιλεκτικά τα δεδομένα, να συμβιβάσουμε τα ασυμβίβαστα.

Λυπάμαι, αλλά αυτή η λογική δεν είναι καθόλου, μα καθόλου, επιστημονική. Για έναν επιστήμονα, τα αντιφατικά δεδομένα σημαίνουν πως κάτι δεν πάει καλά με την αρχική θεωρία, οπότε θα πρέπει να την αναθεωρήσει. Η λογική που περιγράφει ο κ. Παΐζης είναι χαρακτηριστική ενός δογματικού τρόπου σκέψης, ο οποίος προσπαθεί να «στριμώξει» με οποιονδήποτε τρόπο τα δεδομένα στην αρχική θεωρία, η οποία είναι εκ των προτέρων σωστή και, επομένως, πρέπει να παραμείνει αναλλοίωτη.

Η πρώτη ύλη της θρησκείας, δηλαδή…