20.2.08

(Δ΄ Ι. Π. Μ.) 4. if i have made,my lady,intricate

Συνεχίζουμε την Δ΄ Ιστοσυνάντηση Ποιητικής Μετάφρασης με το τέταρτο ποίημα του E.E. Cummings, κι αυτό από τη συλλογή τού 1926 με τίτλο: is 5.

Καλή ανάγνωση.


if i have made,my lady,intricate
imperfect various things chiefly which wrong
your eyes(frailer than most deep dreams are frail)
songs less firm than your body's whitest song
upon my mind---if i have failed to snare
the glance too shy---if through my singing slips
the very skilful strangeness of your smile
the keen primeval silence of your hair

---let the world say "his most wise music stole
nothing from death"---
                         you only will create
(who are so perfectly alive)my shame:
lady through whose profound and fragile lips
the sweet small clumsy feet of April came

into the ragged meadow of my soul.

_________________________


εάν έχω κάνει, γυναίκα μου, ακατανόητα
ατελή διάφορα πράγματα κυρίως που ταράζουν
τα μάτια σου (ευάλωτα όσο τα πιο βαθειά όνειρα είναι ευάλωτα)
τραγούδια λιγότερο αιώνια από του
σώματός σου το πιο λευκό τραγούδι που αντηχεί
στο μυαλό μου - εάν δεν έχω καταφέρει να αιχμαλωτίσω
τη ματιά την πιο ταπεινή- εάν εξαιτίας του τραγουδιού μου παραπατά
η τόσο περίτεχνη παραξενιά του χαμόγελού σου
η παθιασμένη πρωτόγονη σιωπή των μαλλιών σου

---άσε τον κόσμο να πει "η πιο σοφή μουσική του δεν έκλεψε
τίποτα από το θάνατο"---
                         μόνο εσύ θα προκαλέσεις
(που είσαι τόσο τέλεια ζωντανή) τη ντροπή μου:
γυναίκα της οποίας τα αισθητά και εύθραυστα χείλη αφήσαν
τα μικρά γλυκά αδέξια πόδια του Απρίλη για να πατήσουν

στο κακοτράχαλο λειβάδι της ψυχής μου

Μετάφραση: Αρκάτος

_________________________


αν σκάρωσα, κυρά μου, πράματα σύνθετα
ατελή πολύμορφα που πάνω απ’ όλα αδικούν
τα μάτια σου (πιο αιθέρια απ’ όσο τα πιο μύχια όνειρα είναι αιθέρια)
τραγούδια λιγότερο σφιχτοδεμένα
απ’ του κορμιού σου το λευκότερο τραγούδι
στο νου μου -αν δεν κατάφερα να παγιδεύσω
τη ματιά την τόσο μαζεμένη-
αν μέσα απ’ το τραγούδισμά μου ξεγλιστρά
η αριστουργηματική του χαμογέλου σου παραξενιά
και των μαλλιών σου η βαθιά αρχέγονη σιωπή

--ας πει ο κόσμος πως «η πιο σοφή του μουσική
τίποτα από το θάνατο δεν έκλεψε»---
                         μόνη εσύ θα αποτυπώνεις
(που είσαι τόσο τέλεια ζωντανή) το ντρόπιασμά μου:
κυρά που μέσα από τ’ άδυτα κι εύθραυστα χείλη της
τα γλυκά τ’ άγαρμπα ποδαράκια τ’ Απρίλη τρύπωσαν

στο καταφαγωμένο της ψυχής μου βοσκοτόπι.

Μετάφραση: synas

_________________________


αν έφτιαξα,αγάπη μου,περίπλοκα
ελαττωματικά διάφορα κυρίως που αδικούν
τα μάτια σου(τ'ανάερα σχεδόν πιο κι απ'το κάθε μύχιο όνειρο)
τραγούδια που δε στέκουνε όσο τ'ολόλευκο τραγούδι του κορμιού σου
πάνω στο νου μου--αν να γητέψω δεν κατάφερα
το βλέμμα το συνεσταλμένο--αν όπως τραγουδάω ξεγλυστρά
η του χαμόγελού σου η τόσο επιδέξια παραξενιά
η των μαλλιών σου η άγρυπνη αρχέγονη σιωπή

--ας λένε όλοι "η πάνσοφή του μουσική
τίποτε απ'το θάνατο δεν έκλεψε"--
                         εσύ,μονάχα,θα με κάνεις
(που απαράμιλλα είσαι ζωντανή)ντροπή να νοιώθω:
αγάπη μου που τα βαθειά κι εύθραυστα χείλη της
φέραν του Απρίλη τα γλυκά μικρά αδέξια πόδια

στο ρημαγμένο το λιβάδι της ψυχής μου.

Μετάφραση: Π


_________________________


Αν έχω κάνει,κυρά μου,περίπλοκα
ατελή διάφορα πράγματα κυρίως που αδικούν
τα μάτια σου(πιό εύθραυστα απ'όσο είναι τα περισσότερα βαθιά όνειρα)
τραγούδια λιγότερο επίμονα απ'του κορμιού σου το λευκότερο τραγούδι
στο μυαλό μου -αν έχω αποτύχει να παγιδεύσω
το τόσο ντροπαλό το βλέμμα-αν μέσα απ'το τραγούδισμά μου διαφεύγει
η ίδια η επιδέξια ιδιομορφία του μειδιάματός σου
η έντονη πρωτόγονη σιωπή των μαλλιών σου

-ας πει ο κόσμος "η πιό σοφή του μουσική τίποτα
δεν έκλεψε απ'το θάνατο"
                         εσύ μόνον θα πλάσεις
(που είσαι τόσο τέλεια ζωντανή)την ντροπή μου:
κυρά που μέσα απ'τα βαθιά και εύθραυστα χείλη σου
τα γλυκά αδέξια ποδαράκια του Απρίλη ήρθαν

μέσα στο κουρελιασμένο λιβάδι της ψυχής μου.

Μετάφραση: Ιφιμέδεια

18 comments:

cyrus said...

Είχα σκεφτεί να το κάνω έμμετρο, όπως το πρωτότυπο, αλλά θα έμεναν απέξω πάρα πολλά πράγματα...

Ιφιμέδεια said...

Μόλις τελείωσα τη δική μου και βλέπω ότι ανεβάσατε τς δικές σας.


Για να μην χάνω χρόνο αντιγράφω εδώ τη μετάφρασή μου και μετά θα διαβάσω τις δικές σας. Και μετά θα στείλω και το τελευταίο που το τέλειωσα κι αυτό. Ουφ!

Αν έχω κάνει,κυρά μου,περίπλοκα

Αν έχω κάνει,κυρά μου,περίπλοκα
ατελή διάφορα πράγματα κυρίως που αδικούν
τα μάτια σου(πιό εύθραυστα απ'όσο είναι τα περισσότερα βαθιά όνειρα)
τραγούδια λιγότερο επίμονα απ'του κορμιού σου το λευκότερο τραγούδι
στο μυαλό μου -αν έχω αποτύχει να παγιδεύσω
το τόσο ντροπαλό το βλέμμα-αν μέσα απ'το τραγούδισμά μου διαφεύγει
η ίδια η επιδέξια ιδιομορφία του μειδιάματός σου
η έντονη πρωτόγονη σιωπή των μαλλιών σου

-ας πει ο κόσμος "η πιό σοφή του μουσική τίποτα
δεν έκλεψε απ'το θάνατο"
---εσύ μόνον θα πλάσεις
(που είσαι τόσο τέλεια ζωντανή)την ντροπή μου:
κυρά που μέσα απ'τα βαθιά και εύθραυστα χείλη σου
τα γλυκά αδέξια ποδαράκια του Απρίλη ήρθαν

μέσα στο κουρελιασμένο λιβάδι της ψυχής μου.

Ιφιμέδεια said...

Οκ. Μόλις σας έστειλα μέϊλ με το τελευταίο. Αν δεν το διαβάζετε πείτε μου.

Διάβασα και τις υπόλοιπες συμμετοχές επί τροχάδην κι ένα έχω προς το παρόν να πω: έχει πολύ ενδιαφέρον το πόσο διαφορετικές είναι μεταξύ τους!!

cyrus said...

Ίφι, κανένα πρόβλημα. Το ενσωμάτωσα κιόλας...

Π said...

Για μένα το μέτρο είναι ουσιώδες συστατικό: μου είναι αδιανόητο να μην είναι έμμετρη μιά μετάφραση του συγκεκριμένου ποιήματος.

Αλεξία Ηλιάδου (synas) said...

Θέλετε να μου εξηγήσετε τι σημαίνει μέτρο;

Αρκάτος said...

από το στόμα μου το πήρες :-)

Έχει να κάνει με τον αριθμό των συλλαβών ή την ομοιοκαταληξία; Ή κάτι άλλο;

(δύσκολη πάντως η μετάφραση αυτού του ποιήματος έτσι κι αλλιώς!)

cyrus said...

Ο αριθμός των συλλαβών σε κάθε στίχο και ο τονισμός τους. Δείτε το πρωτότυπο: είναι ανομοιοκατάληυκτο πεντάμετρο ιαμβικό δεκασύλλαβο, αυτό που οι Άγγλοι λένε "blank verse", το οποίο χρησιμοποιούσε κατά κόρον ο Σαίξπηρ.

Πάντως, το σχόλιο του Π με μπέρδεψε κι εμένα, καθώς η μετάφρασή του δεν είναι έμμετρη...

Ιφιμέδεια said...

Cyrus χαίρομαι που το έγραψες εσύ. Φοβόμουν να το πω μη θεωρηθεί κακεντρέχεια ή μήπως κάτι δεν κατάλαβα όντως. Μήπως αγαπητέ Π θέλεις να πεις ότι είναι το ευκτέο αλλά εδώ δεν ήταν κατορθωτό;

Αρκάτος said...

Δεν ξέρω αν οι συλλαβές είναι ακριβώς μετρημένες αλλά του Π είναι νομίζω το πιο "ρυθμικό" (ως αίσθηση τουλάχιστον) από τα υπόλοιπα.

Η μόνη μου ένσταση είναι η αφαίρεση του "things" στην πρώτη φράση το οποίο είναι πολύ σημαντικό κατά τη γνώμη μου γιατί όπως το κατάλαβα θέλει να πει ότι αυτά τα περίπλοκα, ατελή είναι πράγματα (κυρίως) απολογούμενος κάτα κάποιο τρόπο ... πώς λέμε "τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή δεν είναι πράγματα"; :-)

Ένα άλλο σημείο διαφοροποίησης είναι ο ρόλος του τραγουδιού στο "ξεγλίστρημα" του χαμόγελου ... πιστεύω ότι είναι σημαντικό να φανεί η "αρνητική" επίδραση του τραγουδιού, ότι αποσυντονίζει ... το "μέσα από" των περισσοτέρων και το "απ’ τα τραγουδιστά μου χείλη ξέφυγε ..." του cyrusgeo νομίζω ότι δε δίνουν αυτή την αίσθηση ... ως προς αυτό το σημείο μου αρέσει η εκδοχή του Π ... και η δική μου :-)

Π said...

Μέτρο σημαίνει σχήμα εναλλαγής τονισμένων και άτονων συλλαβών, συνήθως περιοδικό. Δευτερευόντως αναφέρεται και στον αριθμό συλλαβών ανά στίχο. Το συγκεκριμένο είναι ιαμβικό πεντάμετρο:

if Ι / have MADE / my LΑ / dy ΙN / triCΑTE κ.ο.κ.

Αγαπητότατή μου Ιφιμέδεια, "γνωριζόμαστε" αρκετά: έχουμε δει αρκετά νομίζω δείγματα της γραφής και της διαθέσεώς μας και δεν θα υπήρχε ΠΟΤΕ περίπτωση να εκλάβω δικό σου σχόλιο προς εμένα ως κακεντρέχεια. Πέραν αυτού, αυτή τη φορά εσύ κι ο cyrus με κουφάνατε! Αν έλεγα ότι θεωρώ απαραίτητη την έμμετρη μετάφραση και δεν μπορούσα να την κάνω, θα είχα δηλώσει παραίτηση (όπως έχω κάνει στο παρελθόν). Έχω ξαναπεί ότι αδυνατώ να διατηρήσω τον αριθμό συλλαβών και την ομοιοκαταληξία, αλλά το μέτρο, διάολε, μπορώ και παραμπορώ:

αν Ε/ φτιαΞΑ / αΓΑ / πη ΜΟΥ / πεΡΙ / πλοΚα
εΛΑΤ / τωΜΑ / τιΚα / διΑ / φοΡα / κυΡΙ / ως ΠΟΥΑ / διΚΟΥΝ
τα ΜΑ / τια ΣΟΥ / τ'αΝΑ / εΡΑ / σχεΔΟΝ / πιο ΚΙ ΑΠ' / το ΚΑ / θε ΜΥ / χιο Ο / νειΡΟ
τραΓΟΥ / δια ΠΟΥ / δε ΣΤΕ / κουΝΕ / όσΟ / τ'οΛΟ / λευΚΟ
[κτλ. κτλ.]
στο ΡΗ / μαΓΜΕ / νο ΤΟ / λιΒΑ / δι ΤΗΣ / ψυΧΗΣ / μου.

Μάλλον ξεχάσατε τι εστί συνίζηση.

cyrus said...

Συγγνώμη, Π, αλλά χωρίς ισοσύλλαβο στίχο (μια που το πρωτότυπο είναι ισοσύλλαβο), το αποτέλεσμα δεν δίνει καμιά αίσθηση μέτρου.

Αν θες, για να είμαστε ακριβείς, η απόδοσή σου δεν είναι αυστηρά έμμετρη, αλλά ένα βήμα πριν τον ελεύθερο στίχο.

Ιφιμέδεια said...

Φίλε Π,

χαίρομαι που δεν υπάρχει περιθώριο παρεξηγήσεων μεταξύ μας, αλλά επειδή ποτέ δεν ξέρεις με τον γραπτό λόγο προσέχω όσο μπορώ.

Ξαναδιάβασα την απόδοσή σου, αλλά το μέτρο δεν το είδα, μάλλον λόγω άνισων στίχων που λέει και ο Cyrusgeo. Η απόδοση που δίνεις στο σχόλιό σου εδώ δεν ισχύει όταν κανείς διαβάζει το ποίημα. Και για να πω τη μαύρη μου αλήθεια, δεν βλέπω συνέπεια μέτρου ούτε στον ίδιο τον cummings.

Παρά ταύτα, μπορεί να σφάλλω. Και για να μην μείνει τούτο το σχόλιο μνημείο αμετροέπειας, σας προσκαλώ μέσω του blog μου εσάς και τον Cyrusgeo να λάβετε μέρος σε ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλιοφιλικό παιχνίδι.

Π said...

Α ωραία, συνεχίστε να με κουφαίνετε, φίλοι μου!

cyrusgeo: "Μέτρα" είναι ο ίαμβος, ο ανάπαιστος κτλ. Εξάμετρο, πεντάμετρο, δεκαπεντασύλλαβο κτλ. είναι συγκεκριμένες καθιερωμένες υποπεριπτώσεις που, αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, αναφέρονται γενικότερα στη στιχουργία - στη δομή των στροφών, όχι το μέτρο καθαυτό.

"Metre: the pattern of stresses, syllables, and pauses that constitute the regular rhythm of a line of verse. The metre of a poem written in the English accentual-syllabic tradition is determined by identifying the strong and weak stresses in a line of verse, and grouping them into recrring units known as feet." "For some of the better-known metres, see iamb, trochee, dactyl, anapaest, and spondee." (The Broadview Anthology of Poetry)

Το ότι δεν έχω ισοσύλλαβους στίχους σημαίνει ότι δεν μπόρεσα να αποδώσω όλα τα χαρακτηριστικά του πρωτοτύπου αλλά όχι και «καμιά αίσθηση μέτρου».

Ιφιμέδεια: Το δικό μου είναι ιαμβικό throughout, ανισοσύλλαβο. Το πρωτότυπο είναι ιαμβικό πεντάμετρο throughout. Το να ισχύει ένα μέτρο σημαίνει έναν υποβόσκοντα ρυθμό που δίνει καλή ροή στη γλώσσα. Δεν σημαίνει ότι κάθε τόνος κάθε λέξεως θα εναρμονίζεται ακριβώς με το θεωρητικό σχήμα (δες και εδώ) - κι όταν είσαι πολύ μάγκας, τη διατάραξη της κανονικής ροής την κάνεις σκόπιμα, όπως ο Cummings στο "songs less firm". Και η ύπαρξη ενός ρυθμού δεν σημαίνει βέβαια ότι η πραγματική εκφορά θα τον υπερτονίζει παιδαριωδώς: η (αγαπημένη μου) αρχή του Ριχάρδου του Τρίτου είναι μια χαρά ιαμβικό πεντάμετρο, αλλά φυσικά ο ηθοποιός δεν θα την πει "now IS the WINter OF our DISconTENT made GLOrious SUMmer BY this SUN of YORK"!

Ιφιμέδεια said...

Δεν επιμένω. Είναι out of my league η συζήτηση. Eπιμένω στην προσκλήσή μου για παιχνίδι!

Π said...

Ιφιμέδεια, για την πρόσκληση δεν είπα τίποτα διότι in my book πρόσκληση από σένα είναι αυτονόητα αποδεκτή άνευ συζητήσεως, dear! Θα την εκτελούσαμε το βράδυ, από κοινού μετά cyrus, dear.

Αρκάτε, δεκτή η ένσταση και συμφωνώ επί της ουσίας (sorry!). Το things το αφαίρεσα κατ' αρχάς για να μην παραμακρύνει ο στίχος (βλέπεις ότι ήδη τα ακούω από τον cyrus που δεν μπόρεσα να κάνω ίσους τους στίχους!), και κατόπιν μου φάνηκε αποδεκτό και επί της ουσίας, καθώς με τον τρόπο του το σκέτο "διάφορα ελαττωματικά" απαξιοί ακόμα περισσότερο αυτά τα μη κατονομαζόμενα τοιαύτα. Έπειτα, συχνά για να αποφασίσω σκέφτομαι και ανάποδα, πώς δηλαδή θα μεταφραζόταν η μετάφρασή μου: τα επίθετα χωρίς ουσιαστικό είναι μιά δυνατότητα των ελληνικών που στα αγγλικά δεν στέκει και θα συνεπαγόταν ούτως ή άλλως την αναγκαστική προσθήκη του things ή άλλου ουσιαστικού, δεν αποκλείεται επομένως το things να είναι απλώς τεχνικά απαραίτητο και όχι σημαίνον.

Για το through my singing πιστεύω ότι δεν πρέπει να επιβάλουμε ούτε θετική ούτε αρνητική χροιά: το πρωτότυπο νομίζω ότι αφήνει κάπως απροσδιόριστη τη σχέση του singing με αυτά που ακολουθούν, εξ ου και η λύση που προτίμησα. Η δική μου ερμηνεία, πάντως, είναι ότι το slips σχετίζεται με το μεταφορικό snare: μου ξεφεύγει ό,τι ωραίο προσπαθώ να πιάσω στα βρόχια, στην ξώβεργα, του τραγουδιού μου. Άλλες γνώμες;

cyrus said...

Το εκλαμβάνω σαν λεκτικό παιχνίδι με τη στερεότυπη φράση "[something] slips through my fingers". O Cummings έβαλε στη θέση των δαχτύλων το τραγούδι: το τραγούδι μου, επομένως, δεν καταφέρνει να πιάσει, δηλ. να απεικονίσει, τις ιδιότητες του χαμόγελου και των μαλλιών.

Αρκάτος said...

Ενδιαφέρον! Κάθολου δεν μου πέρασε από το μυαλό αυτή η ερμηνεία (και τώρα συνειδητοποιώ ότι ήμουν ο μόνος που ερμήνευσα το τραγούδι ως αιτία του "γλιστρήματος").

Η μετάφραση του Π πάντως συνεχίζει να με παραπέμπει στη δική μου, η οποία όσο το σκέφτομαι όλο και πιο απίθανη μου φαίνεται ... κρίμα γιατί μου άρεσε :-)

Αντί για "όπως" θα έβαζα "καθώς" (ή κατί παρεμφερές) αν θα ήθελα να την αποφύγω.