Με τα μάτια ενός δυτικού

«Τώρα που θα κατέβουμε στην πλατεία, να προσέξετε πολύ να μη μιλήσετε για τρία πράγματα: πολιτική, θρησκεία και σεξ».

Αυτά ήταν τα λόγια του κινέζου ξεναγού μας λίγο πριν το λεωφορείο μας φτάσει στην πλατεία Τιενανμέν. Νωρίτερα, είχε αναφερθεί στα γεγονότα του ’89 (σίγουρα θα θυμάστε τη γνωστή εικόνα με τον άντρα που έκλεινε το δρόμο στο τανκ) χρησιμοποιώντας τη λέξη «accident». Συνέχισε με την προειδοποίηση να μην στηθούμε για φωτογραφία με κάποιο κομμάτι χαρτί σηκωμένο ψηλά, ή έστω στο στήθος, γιατί αυτό μπορεί να ερμηνευθεί ως δήλωση κατά του καθεστώτος, και μπορεί να ακολουθήσει ακόμη και σύλληψη.

Η πλατεία ήταν άδεια από κόσμο, ο οποίος είχε απομακρυνθεί λόγω του συνεδρίου του Κ.Κ.Κ. που λάμβανε χώρα στο «σπίτι του λαού». Για την ακρίβεια, η πλατεία ήταν γεμάτη τουρίστες, αστυνομικούς σε στάση προσοχής, στρατιωτικούς που περιφέρονταν και πλανόδιους πωλητές που δεν σε άφηναν στιγμή ήσυχο, προσπαθώντας (συχνά στα όρια της παρενόχλησης) να σου πουλήσουν τουριστικούς οδηγούς για την Απαγορευμένη Πόλη, καπέλα με το αστέρι του Κόμματος ή με το σήμα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2008, χαρταετούς, το Κόκκινο Βιβλίο του Μάο και ρολόγια χειρός με τον Μεγάλο Τιμονιέρη να κουνάει το χέρι του πλήρως συντονισμένος με τον δευτερολεπτοδείκτη.

Η Κίνα είναι μια χώρα γεμάτη αντιφάσεις. Για την ακρίβεια, η ίδια η Κίνα είναι μια μεγάλη αντίφαση – σκληρός κομμουνισμός και σκληρός καπιταλισμός ταυτόχρονα. Δίπλα στους ουρανοξύστες και τις τεράστιες και πανύψηλες εργατικές πολυκατοικίες υπάρχουν ακόμη τα μισοερειπωμένα χαμόσπιτα με τις κοινές τουαλέτες, συχνά χωρίς πόρτα. Δεν θα υπάρχουν για πολύ, όμως: οι κάτοικοι εκδιώχνονται, με πενιχρές αποζημιώσεις, ώστε να γκρεμιστούν οι παράγκες και να χτιστούν νέοι ουρανοξύστες. Δίπλα στους λίγους πλούσιους, που ξεχωρίζουν αμέσως από το γεγονός ότι είναι τετράπαχοι, από τα ακριβά τους κοστούμια και από τα ακριβά τους αυτοκίνητα, υπάρχει μια ολοένα και αυξανόμενη «μεσαία» τάξη σκληρά εργαζομένων ανθρώπων που ζουν μια κάπως «δυτική» (με την καλή έννοια) ζωή, και πολλοί – πάρα πολλοί – φτωχοί που απλώς καταφέρνουν να ζουν. Τουλάχιστον, απ’ ό,τι μαθαίνω, δεν υπάρχει η πείνα που υπήρχε παλιά. Αυτά στις πόλεις – στην ύπαιθρο τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά, καθώς η πρωτοφανής οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων ετών δεν έχει φτάσει ακόμη εκεί.

Ο τουρίστας (όπως εμείς) είναι παντού καλοδεχούμενος, καθώς τουρίστας σημαίνει χρήμα, συνάλλαγμα, και προμήθεια. Οι πωλήτριες ζητάνε τρελά ποσά, και μόνο μετά από ανελέητο παζάρι καταφέρνεις τελικά να πάρεις αυτό που θες σε μια κάπως λογική τιμή, η οποία φυσικά αφήνει μεγάλα περιθώρια κέρδους σε όλους τους εμπλεκόμενους, συμπεριλαμβανομένου και του ξεναγού.

Εδώ και καιρό, οι Κινέζοι ασχολούνται με τις προετοιμασίες για την Ολυμπιάδα. Είμαι σίγουρος ότι θα τα καταφέρουν «μια χαρά», τελικά, αλλά αναρωτιέμαι πώς στο καλό θα τα καταφέρουν: το νερό και το φαγητό σίγουρα θα πειράξει τα πιο ευαίσθητα στομάχια ακόμη και στα καλύτερα ξενοδοχεία, είναι πολύ δύσκολο να συνεννοηθείς, και οι ταξιτζήδες είναι χειρότεροι από τους έλληνες συναδέλφους τους – δεν μιλάνε αγγλικά, και (στατιστικά) μια στις τέσσερις θα σε πάνε αλλού, κι όχι εκεί που θέλεις.

Αλλά το πρόβλημα, τελικά, το έχουμε εμείς, οι Δυτικοί. Με τι μάτια να δούμε την Κίνα; Τι γνώμη να σχηματίσουμε για μια χώρα η οποία στερεί από τους πολίτες της στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα, έχει καταλάβει με το έτσι θέλω μια γειτονική της χώρα, και απειλεί να καταλάβει άλλη μία, ενώ παράλληλα συγκεντρώνει στο έδαφός της ένα σωρό εργοστάσια μεγάλων επιχειρηματικών κολοσσών; (Αν κοιτάξετε μέσα στο σπίτι σας, μάλλον θα βρείτε πάρα πολλά πράγματα κατασκευασμένα στην Κίνα.)

Εγώ, πάντως, δεν κατάφερα να αποκτήσω ξεκάθαρη άποψη. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι συμπάθησα τους ανθρώπους και αντιπάθησα το καθεστώς, και ότι η Κορέα μου άφησε πολύ καλύτερες εντυπώσεις…