14.6.06

Εις μνήμην Λίγκετι

Τη Δευτέρα πέθανε ο György Ligeti, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους συνθέτες. Θέλησα να γράψω λίγα λόγια και να παραθέσω μερικές πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του – έτσι, ως ελάχιστο φόρο τιμής σ’ έναν συνθέτη που κάποτε μου σήκωσε την τρίχα (με το Lux Aeterna) και πρόσφατα με έκανε να χαμογελάσω (με το Alphabet).

Ο Λίγκετι γεννήθηκε το 1923 σε ένα Ουγγρικό χωριό της Ρουμανίας με μεγάλη εβραϊκή κοινότητα. Άρχισε νωρίς τις μουσικές του σπουδές, γιατί ήρθαν οι Ναζί και το 1943 τον πήραν, καθότι Εβραίος, να δουλέψει σε «στρατόπεδο εργασίας». Την υπόλοιπη οικογένειά του την πήγαν στο Άουσβιτς, απ’ όπου επέζησε μόνο η μητέρα του.

Μετά τον πόλεμο, πήγε στη Βουδαπέστη, όπου συνέχισε τις σπουδές του και μετά άρχισε να διδάσκει αρμονία, αντίστιξη και μουσική ανάλυση. Όμως στο μεταξύ είχαν έρθει οι κομμουνιστές, και η επικοινωνία με τις δυτικές χώρες είχε κοπεί. Έτσι, για να μπορεί να κρατά κάποια επαφή με τις μουσικές εξελίξεις, ο Λίγκετι άκουγε στα κρυφά ραδιόφωνο. Το 1956, δυο μήνες αφότου ο σοβιετικός στρατός κατέστειλε την ουγγρική εξέγερση, ο Λίγκετι κατάφερε να πάει στη Βιέννη, και αργότερα να πάρει την αυστριακή υπηκοότητα.

Τα πρώτα του έργα θυμίζουν το ύφος του Μπάρτοκ. Τμήματα του έργου του Musica Ricercata (πρόκειται για κομμάτια για πιάνο) απαγορεύτηκαν (!) από το κομμουνιστικό καθεστώς ως «παρακμιακά» -- διάβαζε: υπερβολικά «μοντέρνα». (Σας θυμίζει κάτι; Εμένα, πάντως, μου θυμίζει την άποψη που είχαν για την τέχνη τα προπολεμικά φασιστικά καθεστώτα της Ευρώπης…) Με τέτοια αντιμετώπιση, δεν είναι καθόλου περίεργο που ο Λίγκετι σηκώθηκε κι έφυγε…

Στη Βιέννη, γνώρισε αρκετούς από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της τότε αβανγκάρντ μουσικής, ανάμεσά τους τον Στοκχάουζεν, που τότε πειραματιζόταν με την ηλεκτρονική μουσική στο περίφημο στούντιο της Κολωνίας – αν και ο ίδιος δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα μ’ αυτήν. Έκανε μόλις τρία έργα σ’ αυτό το ύφος, και μετά επέστρεψε στη μουσική για όργανα. Πειραματίστηκε πολύ: τη δεκαετία του 1960 απομακρύνθηκε εντελώς από τις έννοιες της μελωδίας, της αρμονίας και του ρυθμού, στρέφοντας την προσοχή του στο ηχόχρωμα του παραγόμενου ήχου, όπως και στα μουσικά φαινόμενα / τεχνικές που λέγονται «ηχητικές μάζες» ή «επιφάνειες» (όπως ο Ξενάκης). Τότε εισήγαγε και τον όρο «μικροπολυφωνία» (που, σύμφωνα με τον ορισμό του ίδιου του Λίγκετι, είναι «η περίπλοκη πολυφωνία των επιμέρους φωνών που ενσωματώνεται σε μια αρμονική-μουσική ροή, στην οποία οι αρμονίες δεν αλλάζουν ξαφνικά, αλλά εισχωρούν η μία μέσα στην άλλη• ο ένας διακριτός συνδυασμός διαστημάτων σταδιακά θολώνει, και από τη συννεφιά που προκύπτει μπορεί κανείς να δει να σχηματίζεται ένας νέος συνδυασμός διαστημάτων»). Εκείνη την εποχή έγραψε, μεταξύ άλλων, τις Ατμόσφαιρες, για ορχήστρα, το Συμφωνικό Ποίημα (ένα έργο για 100 μετρονόμους!), το Lux Aeterna, για 16 σόλο φωνές, και το Continuum, για τσέμπαλο.

Τη δεκαετία του 1970, άρχισε να επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στο ρυθμό, επηρεασμένος από τη μουσική των Πυγμαίων της Αφρικής. Τότε γράφει και την όπερα Le Grand Macabre (που ανέβηκε και στη Εθνική Λυρική Σκηνή πέρυσι). Τις επόμενες δεκαετίες, συνέχισε τους ρυθμικούς πειραματισμούς του αλλά και τις αρμονικές εξερευνήσεις, γράφοντας πολλά φωνητικά έργα, σπουδές, κοντσέρτα, κ.ά. Το τελευταίο του έργο ήταν το Κοντσέρτο του Αμβούργου, για κόρνο και ορχήστρα δωματίου.

Μπορείτε να ακούσετε μερικά αποσπάσματα από έργα του εδώ. Σας συστήνω, όμως, να βρείτε, όπου μπορείτε, το Lux Aeterna, το οποίο ακούγεται και στην ταινία του Κιούμπρικ 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος, καθώς είναι ιδιαίτερα κατάλληλο ως πρώτη επαφή με το (ομολογουμένως, δύσκολο) έργο του.

Καλό ταξίδι, Γκιόργκι…

24 comments:

Dormammu said...

Ομολογώ ότι δεν τον ήξερα. Θα ψάξω να βρω κάτι να ακούσω πάντως...

Αθήναιος said...

Καλά φοβερό. Σας "κυνηγάω" στα μπλογκ κ σας ζητώ να γράψετε κάτι για τον Λιγκέτι ή Λίγκετι κ βλέπω πως το έχετε γράψει ήδη.

Θα ανεβάσετε κάτι ή να ανεβάσω εγώ στο R U Sirius?

apousia said...

Σ'ευχαριστούμε γι'αυτή την όαση μέσα στην έρημο-κάποιες φορές- της μπλογκόσφαιρας!

Ας ακούσουμε αποσπάσματα κι ας τον συνοδέψει ένα δάκρυ μας,ευγνωμοσύνης...

roidis said...

τον ξέρω, αλλά τελείως θαμπά κι αόριστα, δεν μου πάει (από τα λίγα κομμάτια που ξέρω) η μουσική του, εκτός από κάτι λίγες εξαιρέσεις που είχα κάποτε ακούσει σε μια συλλογή...Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ήταν σημαντικός.

JustAnotherGoneOff said...

Α ευτυχώς με προλάβατε, είχα σκοπό να γράψω κι εγώ.

ΥΓ Ο Μιχαηλίδης εχτές τα γραψε σχεδόν όλα τελείως λάθος. Ακόμη και το όνομά του το έκανε "Γκρίγκορι"!

Ελεος...

Αθήναιος said...

Ε θα το άκουσε κάπου κ θα το σημείωσε λάθος στο Moleskine σημειωματάριο. Τί να πεις. Να γράψετε κ εσείς κάτι, γιατί όχι.
@Ροίδης: Είναι εντυπωσιακό το πόσο διαφορετικά είναι τα γούστα των ανθρώπων! Απ'όλη την avant guard κατάλαβα πιο πολύ τον Ligeti . Πιστεύω ότι είχε κάτι να πει κ αυτό κατάφερνε να το περνάει στη μουσική του αντίθετα από κάποιους άλλους που πιστεύω πως κοροιδεύουν.

cyrus said...

Αθήναιε, μη σου πάρουμε και τη δουλειά... Να ανεβάσεις κάτι στο RU Sirius.

Dormammu, κράτα το λινκ για το RU Sirius και περίμενε τον Αθήναιο να βάλει κάτι. Αλλιώς, ζήτα κάποιο cd που να περιέχει και το Lux Aeterna.

Apousia, ας μην κλαίμε για τις γεμάτες ζωές...

Ροΐδη, σωστά μιλάς. Δεν είναι ανάγκη να αρέσουν όλα σε όλους...

justanothergoneoff, σοβαρά μιλάς; (!) Τι να πω... Γράψε κι εσύ, πάντως, δεν υπάρχουν αποκλειστικότητες εδώ μέσα...

JustAnotherGoneOff said...

Δεν είναι θέμα αποκλειστικότητας, απλά τα έγραψες καλύτερα από μένα.

mmg said...

an & elaxista gnwrizw apo xenaki,
& apolytws tipota apo ligeti(plyn twn tonbeispiele pou mas edwses)nomizw oti exoun kapoia koina simeia.proswpika de trellainomai gia afta ta akousmata,alla thewrw oti proypothetoun & kapoia enasxolisi gia na arxiseis na ta katalavaineis/agapas/estw anexesai.
pantws ta en logw beispiele vgazoun kati to dysoiwno,i mono se mono to ekanan afto?eimai & se kantifla period edwpoutaleme

Λίτσα said...

Ωραίο post, cyrus.
mmg - κι εγώ την ίδια αίσθηση είχα, παρ' όλο που δεν είμαι σε τέτοια διάθεση γενικώς.

cyrus said...

justanothergoneoff, σταμάτα, κοκκινίζω...

mmg, έχεις δίκιο -- θέλει ενασχόληση. Από τις αρχές του 20ού αιώνα, η μουσική άρχισε να γίνεται πιο "δύσκολη" στο άκουσμα, και ίσως εκεί να οφείλεται εν μέρει και η στροφή του κοινού πρώτα στην τζαζ και μετά (όταν έγινε και η τζαζ πιο "δύσκολη") στην ποπ.

cyrus said...

Λίτσα, και η καλή και ψαγμένη ποπ/ροκ/δενξερωπωσνατηνπώ τέτοια σκοτεινιά βγάζει. Χμ... ωραίο θέμα...

Λίτσα said...

Ε, άντε τι περιμένεις, γράψε κάτι. (Η mmg θα πρέπει να αναγορευθεί ως η μούσα του blog - από τα σχόλιά της προκύπτουν θέματα για post)
Χαιρετώ, θα ξαναπεράσω τις πρώτες πρωινές ώρες.

George Sou said...

Μπράβο για το post. Δεν ήξερα για τον Λιγκέτι και το έργο του. Είχα την εντύπωση ότι μόνο Στράους είχε το soundtrack του 2001. Υπέροχη ταινία, δε μπορώ να αποσυνδέσω τον ήχο από την εικόνα. Το βιογραφικό του φανερώνει πλούσιο άνθρωπο, το ίδιο θα ισχύει και για το έργο του.

un certain plume said...

Τι κρίμα που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει τον τρίτο τόμο των Etudes...

Anonymous said...

Cyrusgeo, Θυμάμαι πως όταν είχα ακούσει για πρώτη φορά το Lux Aeterna (συμπτωματικά μαζί με τον συνάδελφό σου τον Κωστάκη) ένιωσα πως "βρήκα" έναν άνθρωπο που... καταλαβαίνει... Δέν είναι παράξενο και όμορφο μαζί αυτό; Κρίμα που χάθηκε και αυτός... Όπως είχαμε πεί και σε μιά παλαιότερη συζήτηση μας ευαίσθητε μπλόγκερ μου, όλοι οι καλοί μας αφήνουν και μένουν πίσω τους ρυπαρά φασιστίδια...

Να είσαι καλά για το όμορφο πόστ...

Ektwras said...

interesting post
thanx dude

Debby said...

Να πω ότι κατέβασα το Lux Aeterna και το άκουσα... Να πω τι εντύπωση μου έκανε?
Ηθελα να τελειώσει το συντομότερο δυνατόν!!
Αν είναι αυτό από τα πιο "εύκολα" κομμάτια του μάλλον εμένα τα αυτιά μου είναι για πιο "light" ακούσματα!
Αν και στο συνημμένο link που παραθέτεις 1-2 απο τα αποσπάσματα που έχει εκεί μου άρεσαν περισσότερο.

Περαστικός said...

Το σημείωσα, αν και εγώ είμαι για τα πιο εύκολα, ξέρετε, κλασική μέχρι αρχές 20ου αιώνα, κανέναν Gynt ή Mahler.

cyrus said...

Λίτσα, προέχουν άλλα. Εν καιρώ...

g help me, ο Στράους έχει συνδεθεί με την ταινία, αλλά η ταινία έχει πολλή καταπληκτική μουσική. Ο μακαρίτης (ο Κιούμπρικ) ήταν ιδιοφυΐα...

un certain plume, τουλάχιστον πρόλαβε να κάνει αρκετά πράγματα. Τι να πει κι ο Χρήστου, που έφυγε στο άνθος της συνθετικής του ηλικίας;

τάκη, σε παραπέμπω στο ρητό του funel: Η βλακεία είναι αήττητη. Όσα "φωτισμένα" μυαλά κι αν υπάρξουν, πάντοτε θα επικρατούν οι ηλίθιοι.

Έκτορα, εγώ σε ευχαριστώ. Αλήθεια μένεις στη Σεούλ; Την επισκέφτηκα το 1992. Πώς είναι τώρα; (Αν θες, απάντησέ μου από Δευτέρα.)

debby, δεν είναι από τα πιο εύκολα, αλλά είναι εντυπωσιακό, και, ως εκ τούτου, νομίζω πως μπορεί να παρακινήσει κάποιον να ακούσει περισσότερα. Αλλά αν δεν σου αρέσει, δεν σου αρέσει -- τι να κάνουμε, τώρα;

Περαστικέ, ένα μόλις βήμα μετά τον Μάλερ είναι ο Ρίχαρντ Στράους. Ένα μόλις βήμα πιο πέρα είναι ο Στραβίνσκι, και μετά ο Μπάρτοκ, ο Σαίνμπεργκ (να μην ξεχάσω και τους γάλλους ιμπρεσιονιστές, Ραβέλ, Ντεμπισί), και μετά ένα ολόκληρο σύμπαν ανοίγεται μπροστά σου...

Αθήναιος said...

Debby, βρίσκω την αγανάκτησή σας απόλυτα δικαιολογημένη. :-)

Στο μεταξύ, δείτε αυτό το ποστ.

yorgos said...
This comment has been removed by a blog administrator.
yorgos said...

βασικά ευχαριστούμε για τέτοια ποστ που μας μαθαίνουν και κάτι.

από εκεί και πέρα εγώ μάλλον δεν βρίσκομαι ακόμα σε τέτοια μουσική φάση και δεν μπορώ να ξέρω αν θα βρεθώ κάποτε (πολύ πιθανό πάντως μια και βαριέμαι τα πάντα πολύ γρήγορα - ή, έστω, μ' αρέσει η αλλαγή). σίγουρα πάντως για να εκτιμήσεις σωστά τέτοια μουσική πρέπει να έχεις και τις επαρκείς γνώσεις. τέτοιες προσπάθειες πιστεύω είναι πιο πολύ για τους ανθρώπους που τις κάνουν και για αυτούς τους λίγους που έχουν αντίστοιχες γνώσεις. και εγώ μπορώ να το καταλάβω αυτό (σε ένα άλλο επίπεδο βέβαια σαφώς κατώτερο) γνωρίζοντας έστω ελάχιστη κιθάρα και λίγη θεωρία. μπορώ να κάθομαι ώρες και να παίζω μονότονα πράγματα πειραματιζόμενος με πολλούς ήχους και εφέ τα οποία όποιος και να τα άκουγε θα βαριόταν. την πιο μεγάλη ευχαρίστηση την προσφέρουν στον δημιουργό τους.

κατά τα άλλα όλα χρειάζονται ανοιχτά μυαλά και αυτιά και αγάπη για την ανθρώπινη δημιουργία.

Anonymous said...

This is very interesting site... » » »