Άλλα βλέπουν τα μάτια μου, κι άλλα ακούν τ' αυτιά μου

Η ασθένεια της μεταγλώττισης εξαπλώνεται σαν τη Μαύρη Πανούκλα.

Στην αρχή, εμφανίστηκαν τα ντοκιμαντέρ και τα παιδικά προγράμματα. Εκεί, η μεταγλώττιση ήταν χρήσιμη, για να μπορούν τα παιδιά να παρακολουθούν απρόσκοπτα – και, σε κάποιες περιπτώσεις (σε ταινίες της Disney, π.χ.), επιτυχημένη.

Μετά, ακολούθησαν οι λατινοαμερικάνικες (κυρίως) καθημερινές αισθηματικές σειρές. Αυτές απευθύνονταν συνήθως σε ένα συγκεκριμένο είδος νοικοκυράς, οπότε κι εκεί η μεταγλώττιση ήταν χρήσιμη – κι αυτός ήταν ένας από τους λόγους που τις έβλεπαν και παιδιά.

Τώρα, έχουμε ολόκληρο τηλεοπτικό σταθμό αφιερωμένο στην τέχνη της μεταγλώττισης.

Τον Σκάι.

Το πρώτο παράπονό μου, είναι ότι ακούγονται παντού οι ίδιες φωνές· σε ντοκιμαντέρ, σε σειρές, σε προγράμματα μαγειρικής, σε «σόου» – παντού.

Αλλά αυτό είναι απλό πταίσμα – το κακούργημα συντελείται σε σειρές όπως το Mythbusters και το Top Gear. Για όσους δεν γνωρίζουν, το πρώτο είναι μια εκπομπή όπου δυο τύποι που ασχολούνται με ειδικά εφέ προσπαθούν να δουν αν κάποιοι ευρέως διαδεδομένοι μύθοι ευσταθούν ή όχι· το δεύτερο, είναι εκπομπή για το αυτοκίνητο. Και στις δυο σειρές, οι παρουσιαστές μιλούν γρήγορα, γελάνε συχνά, χρησιμοποιούν ιδιότυπες εκφράσεις, επιφωνήματα, κ.τ.λ.. Όλα αυτά χάνονται στη μεταγλώττιση, όσο κι αν προσπαθούν οι εκφωνητές – και, εδώ που τα λέμε, καλύτερα να μην προσπαθούν, γιατί το αποτέλεσμα είναι εντελώς αλλόκοτο.

Ξέρω ότι στη Γερμανία και τη Γαλλία (τουλάχιστον) η μεταγλώττιση είναι κοινή πρακτική, που μάλιστα επεκτείνεται και στον κινηματογράφο. Δεν ξέρω αν εκεί το κάνουν καλύτερα – αλλά και πάλι, η σκέψη να ακούω τον Τζον Γουέιν να «μιλά» γερμανικά, ή τον Κρίστοφερ Λη γαλλικά, μου φαίνεται κάπως…

Και, για να μην ξεχνάμε και τη δουλειά μας, συχνά οι μεταφράσεις που βρίσκονται πίσω από τις μεταγλωττίσεις είναι του ποδαριού. Πριν από λίγο καιρό, κάθησα με ενθουσιασμό να παρακολουθήσω ένα πρόσφατο ντοκιμαντέρ για τον τυφώνα «Κατρίνα» που χτύπησε πέρυσι τη Νέα Ορλεάνη, και κάθε τρεις και λίγο τιναζόμουν από τη θέση μου μ’ αυτά που άκουγα. Ξέρετε, είναι αυτό το αίσθημα που έχεις όταν ακούς κάτι ολοφάνερα λάθος (καλά, δεν διαβάζουν αυτά που γράφουν, και δεν ακούν αυτά που λένε;) και σου έρχεται αμέσως στο μυαλό η αγγλική λέξη ή φράση την οποία παρερμήνευσαν οι μεταφραστές. Θα σημειώσω μόνο ότι η λέξη «massive» δεν σημαίνει πάντοτε «μαζικός» (μπορεί να σημαίνει και «πελώριος», «τεράστιος», «επιβλητικός» ή «ογκώδης», ειδικά όταν μιλάμε για λίμνες ή εκτάσεις), και ότι η λέξη «fail» δεν σημαίνει πάντοτε «αποτυγχάνω» (μπορεί να σημαίνει επίσης, μεταξύ άλλων, «εξασθενώ», «υποχωρώ» ή «χαλάω», ειδικά όταν μιλάμε για μηχανές ή φράγματα).

Και, βέβαια, υπάρχει κι ένα θέμα αισθητικής: θέλω να ακούω τον πρωτότυπο ήχο. Ο ήχος δεν συνοδεύει απλώς την εικόνα· αποτελεί ουσιαστικό μέρος του συνόλου. Στο DVD, έχω τη δυνατότητα να επιλέξω – στην τηλεόραση, όχι.