28.10.06

Β΄ Ιστοσυνάντηση Ποιητικής Μετάφρασης

Φίλες και φίλοι

Εν μέσω περίεργων γεγονότων, επιστρέφουμε στην ποίηση και στο προσωπικό μας κόλλημα — τη μετάφρασή της. Στην A΄ ΙΠΜ υπήρξαν πολύ όμορφες συμμετοχές, και γι’ αυτό νομίζω πως αξίζει τον κόπο να επαναλάβουμε το πείραμα, με πέντε ποιήματα και πάλι.

Όπως και την προηγούμενη φορά, μπορείτε να μεταφράσετε όποιο από τα ποιήματα θέλετε — ή και όλα — και να τα στείλετε στη διεύθυνση e-mail που θα βρείτε στο προφίλ μου. Κάθε ποίημα θα αποτελέσει χωριστό ποστ, μαζί με τις μεταφράσεις του· θα ξεκινήσουμε με τον Σαίξπηρ, γύρω στις 15 Νοεμβρίου. Εννοείται πως η όποια συζήτηση ακολουθήσει δεν θα έχει σαν στόχο την ανάδειξη των «καλύτερων» (άλλωστε, οι προτιμήσεις συνήθως διαφέρουν), αλλά την κοινή εμπειρία, την αναζήτηση λύσεων στα μεταφραστικά προβλήματα, την διατύπωση απόψεων γύρω από τη γλώσσα και την απόδοσή της, και, εν τέλει, τη χαρά της συμμετοχής.

Έχει ειπωθεί πολλές φορές ότι η ποίηση δεν μεταφράζεται — και συμφωνώ απολύτως. Επιμένω, όμως, ότι ένα κείμενο που ο αναγνώστης διαβάζει στη μητρική του γλώσσα έχει πολύ πιο άμεσο αντίκτυπο σε αυτό που αποκαλούμε «ψυχή» σε σχέση με ένα κείμενο γραμμένο σε άλλη γλώσσα. Το βέλος τού (αγγλικού, στην περίπτωσή μας) πρωτοτύπου χάνει εν μέρει την ορμή του γιατί προσκρούει στην «εγκεφαλική» πανοπλία που πρέπει να φοράμε για την κατανόησή του. Το βέλος της ελληνικής απόδοσης διαπερνά με άνεση αυτή την πανοπλία και χτυπά κατάσαρκα. Και το αποτέλεσμα το νιώθεις πιο έντονα.

Και, όπως έχει γράψει και ο Cummings, ποίηση είναι να νιώθεις — όχι να ξέρεις, ή να πιστεύεις, ή να νομίζεις...


1. William Shakespeare – Sonnet 98

From you have I been absent in the spring,
When proud-pied April, dress'd in all his trim,
Hath put a spirit of youth in every thing,
That heavy Saturn laughed and leapt with him.
Yet nor the lays of birds, nor the sweet smell
Of different flowers in odour and in hue,
Could make me any summer's story tell,
Or from their proud lap pluck them where they grew:
Nor did I wonder at the lily's white,
Nor praise the deep vermilion in the rose;
They were but sweet, but figures of delight,
Drawn after you, you pattern of all those.
Yet seemed it winter still, and you away,
As with your shadow I with these did play.

(1609)



2. Jonathan Swift - On Stella's Birth-Day 1719

Stella this Day is thirty four,
(We shan't dispute a Year or more)
However Stella, be not troubled,
Although thy Size and Years are doubled,
Since first I saw Thee at Sixteen
The brightest Virgin on the Green,
So little is thy Form declin'd
Made up so largely in thy Mind.
Oh, would it please the Gods to split
Thy Beauty, Size, and Years, and Wit,
No Age could furnish out a Pair
Of Nymphs so graceful, Wise and fair
With half the Lustre of your Eyes,
With half your Wit, your Years and Size:
And then before it grew too late,
How should I beg of gentle Fate,
(That either Nymph might have her Swain,)
To split my Worship too in twain.

(1719)



3. Henry Longfellow — The Tide Rises, The Tide Falls (Folk song)

The tide rises, the tide falls,
The twilight darkens, the curlew calls;
Along the sea-sands damp and brown
The traveller hastens toward the town,
And the tide rises, the tide falls.

Darkness settles on roofs and walls,
But the sea in the darkness calls and calls;
The little waves with their soft white hands,
Efface the footprints in the sands,
And the tide rises, the tide falls.

The morning breaks; the steeds in their stalls
Stamp and neigh, as the hostler calls;
The day returns, but nevermore
Returns the traveller to the shore,
And the tide rises, the tide falls.

(1879)



4. W. H. Auden — Funeral Blues

Stop all the clocks, cut off the telephone.
Prevent the dog from barking with a juicy bone.
Silence the pianos and with muffled drum
Bring out the coffin, let the mourners come.

Let aeroplanes circle moaning overhead
Scribbling on the sky the message He Is Dead.
Put crêpe bows round the white necks of the public doves,
Let the traffic policemen wear black cotton gloves.

He was my North, my South, my East and West,
My working week and my Sunday rest,
My noon, my midnight, my talk, my song;
I thought that love would last forever: I was wrong.

The stars are not wanted now: put out every one;
Pack up the moon and dismantle the sun;
Pour away the ocean and sweep up the wood;
For nothing now can ever come to any good.

(1936)



5. Margaret Atwood - Night Poem

There is nothing to be afraid of,
it is only the wind
changing to the east, it is only
your father the thunder
your mother the rain

In this country of water
with its beige moon damp as a mushroom,
its drowned stumps and long birds
that swim, where the moss grows
on all sides of the trees
and your shadow is not your shadow
but your reflection,

your true parents disappear
when the curtain covers your door.
We are the others,
the ones from under the lake
who stand silently beside your bed
with our heads of darkness.
We have come to cover you
with red wool,
with our tears and distant whispers.

You rock in the rain's arms,
the chilly ark of your sleep,
while we wait, your night
father and mother,
with our cold hands and dead flashlight,
knowing we are only
the wavering shadows thrown
by one candle, in this echo
you will hear twenty years later.

(1978)

23 comments:

Μαύρος Γάτος said...

Κύριε Σάιρους-τζήο, μάς κακομαθαίνετε...

Αν μάθεις να ζεις μια ζωή μέσα στην ποίηση, μετά δεν μπορείς χωρίς... Κι ο κόσμος μας δεν είναι καθόλου μα καθόλου ποιητικός...

Χαρτί και μολύβι, φύγαμε!

Σ;)

Anonymous said...

Θέλω, πολύ θέλω να συμμετάσχω στη συνάντησή σας, αγαπητέ cyrusgeo, αλλά φοβούμαι ότι πάλι θα μείνω από αγγλικό λάστιχο... Τέλος πάντων, ξέρετε ότι θα το παρακολουθήσω με μεγάλο ενδιαφέρον, έστω και από τα αποδυτήρια...

Artanis said...

rayuela, θες να κάνουμε τις μαζορέτες;;;; :-)

erva_cidreira said...

Δεν νομίζετε ότι υπάρχει ενδιαφέρουσα ποίηση και σε άλλες γλώσσες πλην της αγγλικής;
Και, πιστέψτε με, ανάγκη για αναζήτηση λύσεων σε μεταφραστικά προβλήματα υπάρχει σε όλες.

Π said...

Π said...
Mαύρε Γάτε και cyrusgeo: Όπως θα έλεγε πρόσφατος αυτόκλητος εκφραστής του κοινού αισθήματος, «πάλι με την ποίηση ασχολείστε;»

Rayuela: Aφού είστε πεπειραμένη οδηγός, γιατί δεν οδηγείτε; Έχουμε πέντε διαφορετικούς τύπους αυτοκινήτων στη διάθεσή σας - και αν τυχόν μείνετε από λάστιχο μπορούμε να σας το αλλάξουμε εμείς, ως οφείλουν οι gentlemen!

Artanis: Eνώ αντιθέτως, με τα αποδυτήρια η μία και τις μαζορέτες η άλλη, μου δημιουργείτε συνειρμούς ουδόλως gentlemanly...

cyrus said...

Ε, Μαύρε Γάτε, κατέβα και λίγο απ' τα κεραμίδια...

Ραγιουέλα, δεν είναι και τίποτε δύσκολο, για μια έμπειρη μεταφράστρια -- δοκίμασε, να δούμε και το ποιητικό σου ύφος...

Αρτάνις, περιμένω να ακούσω ένα καλό σύνθημα...

Π, είμεθα μονομανείς, τι να κάνουμε;

erva cidreira, ενδιαφέρουσα ποίηση υπάρχει σε όλες τις γλώσσες -- και το εννοώ. Το πρόβλημα είναι ότι εμείς εδώ δεν τις κατέχουμε επαρκώς, και, γενικότερα, είναι περισσότεροι αυτοί που κατέχουν σε ικανοποιητικό επίπεδο τα Αγγλικά. Στις ιστοσυναντήσεις αυτές που κάνουμε (και που θα γίνονται μάλλον ανά τετράμηνο) θέλουμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμμετοχή -- όχι γιατί έχουμε να κερδίσουμε τίποτε (το κέφι μας κάνουμε), αλλά για να υπάρχει μια κάπως μεγάλη παρέα, που κάνει το όλο πράγμα πιο ενδιαφέρον. Εσείς οι υπόλοιποι που ξέρετε καλά άλλες γλώσσες, θα μπορούσατε να κάνετε κάτι ανάλογο -- κάτι που θα παρακολουθούσα ευχαρίστως.

Anonymous said...

Artanis, μαζορέτες, ε; Και δηλαδή τι; Θα χορεύουμε και θα τραγουδάμε; Δεν ακούγεται κακό...
Π., δεν σας έχω πει ότι δεν ξέρω καθόλου να οδηγώ; Αλλά αν είναι να είστε gentlemen...
erva cidreira, να υποθέσω ότι προτείνετε την πορτογαλική; Μπορούμε να κανονίσουμε μια ιβηρική ιστοσυνάντηση ποιητικής μετάφρασης, αλλά φοβούμαι ότι θα μείνουμε οι δυο μας...
cyrusgeo, με Σαίξπηρ θέλετε να δείτε το ποιητικό μου ύφος; Ξέρετε κι άλλα τέτοια ανέκδοτα; Θα δω όμως, μπορεί και να προσπαθήσω, αλλά μάλλον προς το τέλος. Αν δεν βρω στολή μαζορέτας...

hominid said...

> Μπορούμε να κανονίσουμε μια ιβηρική ιστοσυνάντηση ποιητικής μετάφρασης, αλλά φοβούμαι ότι θα μείνουμε οι δυο μας...

Μην το λες. Μία αγαπημένη -ισπανόφωνη και ελληνομαθής- φίλη μού έστειλε πρόσφατα μεταφρασμένους τους ωραίους στίχους ενός ισπανικού τραγουδιού. Ελπίζω να μην πειράζει να παραθέσω την εξαιρετική δουλειά της εδώ, μιας και ταιριάζει στο θέμα:

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ / MEDITERRÁNEO (Serrat Joan Manuel)

Ίσως γιατί η παιδική μου ηλικία ακόμα παίζει στην παραλία σου
και, κρυμμένη πίσω από τα καλάμια, κοιμάται η πρώτη μου αγάπη,
κουβαλώ το φως σου και τη μυρωδιά σου όπου κι αν πάω.
Και στοιβαγμένος στην άμμο σου, φυλάω αγάπη, παιχνίδια και στεναχώρια.

Εγώ που στο δέρμα μου έχω τη γεύση πικρή του αιώνιου κλάματος,
που έχουν ρίξει σε σένα εκατό λαοί, από το Algeciras μέχρι την Κωνσταντινούπολη,
για να χρωματίσεις σε μπλε τις μεγάλες νύχτες του χειμώνα.

Με τόσες κακοτυχίες η ψυχή σου είναι βαθιά και σκοτεινή.
Στις κόκκινες βραδιές σου συνηθίζουν τα μάτια μου όπως η γωνία στον δρόμο.

Είμαι τραγουδιστής, είμαι ψεύτικος, μου αρέσει το τραγούδι και το κρασί.
Έχω την ψυχή ενός ναυτικού.

Τι να το κάνω αν εγώ γεννήθηκα στη Μεσόγειο;

Έρχεσαι και φεύγεις μόλις φιλήσεις το χωριό μου, παίζοντας με την παλίρροια.
Φεύγεις και έρχεσαι.
Είσαι σαν μια γυναίκα αρωματισμένη με κατράμι.
Που τη νοσταλγούμε και την αγαπάμε. Που τη γνωρίζουμε και τη φοβόμαστε.

Αχ, αν μια μέρα, για κακή μου τύχη, έρθει να με βρει ο θάνατος,
σπρώξτε στη θάλασσα τη βάρκα μου με έναν φθινοπωρινό λεβάντε
και αφήστε την καταιγίδα να διαλύσει τα άσπρα φτερά της.
Κι εμένα να με θάψετε χωρίς πένθος ανάμεσα στην ακρογιαλιά και τον ουρανό.
Σε μια βουνοπλαγιά ψηλότερη από τον ορίζοντα. Θέλω να έχω καλή θέα.

Το κορμί μου θα είναι δρόμος. Θα δώσω πράσινο στα πεύκα και κίτρινο στον ράχο.

Κοντά στη θάλασσα. Γιατί εγώ γεννήθηκα στη Μεσόγειο.

erva_cidreira said...

Cyrusgeo: Aκριβώς επειδή οι περισσότεροι κατέχουν τα αγγλικά σε ικανοποιητικό βαθμό τα μεταφραστικά προβλήματα έχουν βρει ήδη κάποιες λύσεις. Αντιθέτως σε άλλες γλώσσες δεν υπάρχουν καν προτάσεις λύσεων.
Επίσης θεωρώ επιζήμια σε πολιτισμικό επίπεδο τη δυσανάλογα μεγάλη προβολή της αγγλικής, πολύ περισσότερο όταν περιορίζεται στη βρετανική και αμερικανική εκδοχή της.
Rayuela: Δεν προτείνω μόνο την πορτογαλική, αλλά και την ισπανική, ιταλική, γερμανική ή οποιαδήποτε άλλη γλώσσα της ΕΕ, για να μην χρειαστούμε ειδική εγκατάσταση πακέτου γλώσσας από τα Windows. :)

cyrus said...

Erva cidreira, δεν διαφωνώ με όσα λες -- σου θυμίζω, απλώς ότι αυτή εδώ την ιστορία την ξεκίνησα από κέφι. Σε μια μεταφραστική προσπάθεια από άλλη γλώσσα εκτός των αγγλικών δεν θα μπορούσα να συμμετέχω ενεργά, καθώς τα γαλλικά μου και τα ιταλικά μου είναι επιπέδου δημοτικού σχολείου (και αν...) -- οπότε, γιατί να ξεκινήσω κάτι τέτοιο;

Κάνε κάτι ανάλογο, και θα βοηθήσω, αν μπορώ.


Ραγιουέλα, το ποιητικό σου ύφος θα φανεί άσχετα με το ποιο είναι το πρωτότυπο. Δεν θέλεις να αγγίξεις τον μέγιστο Σακεσπήρο; Ωραία. Δες κάποιο από τα υπόλοιπα.

hominid, όμορφη παράθεση. Άντε, βάλτε μπρος οι ισπανόφωνοι...

Juanita La Quejica said...

Αρκετοί είμαστε οι ισπανόφωνοι στην μπλογκόσφαιρα.
Και μάλιστα κάποιοι είναι εξειδικευμένοι και γνωστοί στο χώρο. Ρίξτε μια ματιά εδώ για παράδειγμα:
http://metafraseis.blogspot.com/

Juanita La Quejica said...

Cyrusgeo, να συμπληρώσω ότι μου φαίνεται εξαιρετική η πρωτοβουλία σου στο σύνολό της, ακόμα και αν προσωπικά βρίσκομαι σε έντονα "μη αγγλική" φάση.

roidis said...

τι όμορφες προκλήσεις είναι αυτές;
τα κρατώ και που ξέρεις αν βρεθεί χρόνος...Ειμαι μέσα. Μέχρι τέλους Νοεμβρίου λόγω φόρτου εργ. γίνεται;
(αχ, erva και νά'ξερες ότι μιλούσα πορτογαλικά στα 12ά μου...Τώρα nada!)

Αθήναιος said...

Τα ποίηματα είναι πολύ δύσκολα, ειδικά το σονέτο, κέρατο σωστό. Η επιλογή του Auden με εξεπληξε, όπως έχω γράψει το καλοκαίρι σ'ενα ποστ μου είναι ένας απο τους αγαπημένους μου ποιητές, το συγκεκριμένο όμως δεν ξέρω αν θα μπορέσω να το μεταφράσω γιατί μου θυμίζει κάποιο πρόσωπο, το θάνατο του οποίου δεν έχω χωνέψει ακόμη.

cyrus said...

Χουανίτα, σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια, αλλά και για το λινκ -- δεν το είχα υπόψη.

Ροΐδη, μπορώ να καθυστερήσω την έναρξη μέχρι τις 20, αλλά δεν ξέρω για παραπάνω. Μη στενοχωριέσαι, πάντως -- το όλο πράγμα θα διαρκέσει τουλάχιστον 2 εβδομάδες, οπότε θα μπορείς να στείλεις κάποια συμμετοχή μέχρι και τις αρχές Δεκεμβρίου, ακόμη κι αν αφορά σε "προηγούμενο" ποστ.

Αθήναιε, δεν νομίζω πως υπάρχουν εύκολα ποιήματα, ειδικά αν μιλάμε για μετάφραση. Στην προηγούμενη ιστοσυνάντηση, το ποίημα που θεωρούσα πιο "εύκολο" με δυσκόλεψε πολύ περισσότερο από τα υπόλοιπα. Κι εγώ δίσταζα να βάλω Σαίξπηρ, αλλά σκέφτηκα ότι θα ήταν πολύ ωραία πρόκληση.

Μπορείς να μην ασχοληθείς με τον Ώντεν -- δεν θα σου κρατήσουμε κακία... ;-)

Magica de Spell said...

Θα ήθελα να λάβω κι εγώ μέρος, αν υπάρχει χώρος για μια ακόμη συμμετοχή.

Καταπληκτική ιδέα.

cyrus said...

emotional anaemia, οι συμμετοχές είναι ανοιχτές και απεριόριστες. Δεν χρειάζεται καμιά αίτηση (αυτό μας έλειπε) -- απλώς μεταφράζεις όποια ποιήματα θέλεις και τα στέλνεις στο e-mail που θα βρεις στο προφίλ του μπλογκ.

Μαρκησία του Ο. said...

Πραγματικά πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα!
:)

Π said...

Juanita La Quejica και emotional_anaemia: επειδή είναι η πρώτη φορά που σας βλέπω, να πω ότι, κρίνοντας από τα blog σας, πολύ χαίρομαι που σας βλέπω!
Juanita: Mπορώ να κάνω στο blog σας κάποιες παρατηρήσεις για τη μετάφραση του Dylan Thomas?
emotional_anaemia και Μαρκησία του Ο: οφείλω να (ξανα)επισημάνω ότι η ιδέα προέκυψε από πρόταση της Iφιμέδειας.

Magica de Spell said...

Που μπορώ να ρωτήσω την Ιφιμέδεια αν δέχεται συμμετοχές?

cyrus said...

Παραπέμπω στα 5 επιμέρους ποστ της προηγούμενης ιστοσυνάντησης, για όσους ενδιαφέρονται να δουν τις τότε μεταφράσεις:

1. Ben Jonson -- Have You Seen The Bright Lily Grow

2. John Keats -- When I have fears that I may cease to be

3. Christina Rossetti -- When I am dead, my dearest

4. e.e. cummings -- pity this busy monster, manunkind

5. Tom Waits -- November

Θυμίζω ότι περιμένω τις μεταφράσεις σας στο e-mail που θα βρείτε στο προφίλ μου.

Anonymous said...

θα θελα πολύ να συμμετέχω αλλά οι χρόνοι μου είναι μηδενικοί αυτόν τον καιρό. Θα σας παρακολουθώ στο αποτέλεσμα όμως. (Η επιλογή σου σκέτο σιδεροπρίονο Κύρο...)

cyrus said...

Βασίλειε, αρκεί η σκέψη...