Εν μέσω θέρους, εν μέσω αποδράσεως των μπλόγκερ προς παραλιακά θέρετρα, και εν μέσω θλιβερών γεγονότων στη Μέση Ανατολή που μαυρίζουν την καρδιά και κάνουν το μυαλό να βλέπει παντού φέρετρα, εμείς συνεχίζουμε την Α΄ Ιστοσυνάντηση Ποιητικής Μετάφρασης με το τρίτο ποίημα, αυτό της Ροσέτι, με τίτλο που θα είναι πάντοτε επίκαιρος.
Όπως πάντα, ακολουθούν οι μεταφράσεις υμών και ημών, και ένα μουσικό κομμάτι που ταιριάζει, με κάποιον τρόπο, στο ποίημα. Στο τέλος, υπάρχει και ένα μικρό κείμενο του Π, που εξηγεί τη μουσική του επιλογή.
Καλή ανάγνωση (και ακρόαση).
3. Christina Rossetti -- When I am dead, my dearest (1848)
When I am dead, my dearest,
Sing no sad songs for me;
Plant thou no roses at my head,
Nor shady cypress tree:
Be the green grass above me
With showers and dewdrops wet;
And if thou wilt, remember,
And if thou wilt, forget.
I shall not see the shadows,
I shall not feel the rain;
I shall not hear the nightingale
Sing on, as if in pain:
And dreaming through the twilight
That doth not rise nor set,
Haply I may remember,
And haply may forget.
_________________________________
Όταν, αγαπημένε μου, πεθάνω,
Μην τραγουδήσεις πιά για μένα θλιβερά·
Τριαντάφυλλα στο μνήμα μη φυτέψεις,
Ούτε ψηλού κυπαρισσιού σκιά:
Πάνω μου να'σαι το χλωρό χορτάρι
Βρεγμένο απ'τη βροχή και τη δροσιά·
Κι αν θέλεις, τότε να θυμάσαι,
Αν όχι, ξέχασέ με πιά.
Εγώ δεν θ'αντικρύσω πιά σκιές,
Ούτε και τη βροχή θα αισθανθώ·
Τ'αηδόνι δεν θα αφουγκραστώ να τραγουδάει
σαν πληγωμένο, σταθερά τον ίδιο τον σκοπό:
Καθώς θα ονειρεύομαι περνώντας στο λυκόφως
Που ούτε δύση έχει, ούτε ανατολή,
Ίσως και τότε ακόμη να θυμάμαι,
Μα ίσως και να'ρθει η λησμονιά μαζί.
Μετάφραση: Ιφιμέδεια
Όταν πεθάνω, αγαπημένε
τραγούδια θλίψης μη μου λες
στο μνήμα μου δε θέλω άνθη
ούτε κυπαρισσιών σκιές
να 'σαι το πράσινο γρασίδι
της μπόρας, της δροσοσταλιάς
να με θυμάσαι, αν το θέλεις,
κι άμα δε θέλεις, να ξεχνάς
δε θα τις βλέπω τις σκιές
δε θα τη νιώθω τη βροχή
δε θα τ’ακούω το αηδόνι
να τραγουδά, σα να θρηνεί
στού όνειρου το λυκοφώς
χωρίς αυγή ή δειλινό
μπορεί, και να θυμάμαι
μπορεί, και να ξεχνώ
Μετάφραση: Μαύρος Γάτος
Κι όταν θα φύγω αγαπημένε μου
Στίχους μην ψάλλεις θλιβερούς·
Ρόδα δεν θα 'θελα στο μνήμα μου,
Μηδέ πλατάνους σκιερούς.
Φύλλα ξερά ας με σκεπάζουνε
Και πρωινές δροσοσταλίδες·
όταν περνάς, αν θες θυμάσαι
Ή αν θες ξεχνάς, ποτέ δεν μ' είδες.
Μήτε τον ίσκιο σου θα βλέπω πια,
Μήτε θα νιώθω την βροχή·
Μήτε θ' ακούω το αηδόνι,
Πονετικά να κελαηδεί.
Και στο γλυκό το φως της δύσης,
Όνειρα δεν θα κάνω πια·
Όλα τα όμορφα που αγάπησα,
Θα τα 'χει πάρει η λησμονιά.
Μετάφραση: Nuwanda
Όταν πεθάνω αγάπη μου
μη με μοιρολογήσεις·
μη βάλεις ρόδο δίπλα μου,
κάτω απ' το κυπαρίσσι:
Να σαι η χλόη επάνω μου
Νωπή και νοτισμένη·
Κι άμα το θες θυμήσου με
Ξέχνα με άμα θες
Δεν θα κοιτάζω τις σκιές
Δεν θα την νιώθω την βροχή
Δεν θα γροικώ κελάηδισμα
Του αηδονιού σαν κλάμα:
Σ' όνειρα του λυκόφωτος
που δεν θα σβήνει πλέον
αν τύχει θα σε θυμηθώ
αν τύχει θα ξεχάσω.
Μετάφραση: Talos
Kι όταν θά'μαι μακρυά, αγαπημένη
λυπημένα τραγούδια μην πεις
στο κεφάλι μου ρόδο μη βάλεις
κυπαρίσσια ολοΐσκιωτα μη
νά'σαι πάνω μου η πράσινη χλόη
με βροχή και με πάχνη υγρή
κι άμα θες, να θυμάσαι
κι άμα θες, λησμονείς
τις σκιές δε θα δω
τη βροχή δε θα νιώσω
και τ' αηδόνι να κλαίει
πια εγώ δε θ' ακούσω
μ' ένα όνειρο μέσ' απ' το φέγγος
δίχως δύση ούτε ανατολή
ίσως και να θυμάμαι
ίσως, ίσως, και να λησμονώ.
Μετάφραση: Π
Αγαπημένε, όταν πεθάνω,
Μην τραγουδήσεις θλιβερά·
Δεν θέλω άνθη φυτεμένα
Και κυπαρίσσια σκιερά.
Ας είν’ το πράσινο γρασίδι
Υγρό απ’ τις στάλες της δροσιάς·
Να με θυμάσαι, αν το θέλεις,
Και, αν το θες, να με ξεχνάς.
Εγώ τους ίσκιους δεν θα βλέπω,
Δεν θα τη νιώθω τη βροχή,
Ούτε θ’ ακούω το αηδόνι
Να τραγουδά με ταραχή—
Και μέσα στο λυκόφως, τώρα,
Σαν σ’ όνειρο αλλοτινό,
Ακόμη, ίσως, να θυμάμαι,
Και ίσως, πάλι, να ξεχνώ.
Μετάφραση: cyrusgeo
[Ακολουθεί μουσικό λινκ και κείμενο του Π.]
Lamento
Aυτή τη φορά το κομμάτι δεν είναι χρονολογικά κοντά στο ποίημα. Eίναι Bach (περίοδος 1717-23), η αρχή του πρώτου μέρους από τη σονάτα για βιολί και τσέμπαλο αρ. 5, BWV 1018, σε εκτέλεση με εκκλησιαστικό όργανο αντί τσέμπαλο. Eλπίζω να μου συγχωρηθεί αυτή η προσωπική "αυθαιρεσία", γιατί το ποίημα της Rossetti έχει πολύ ιδιαίτερη σημασία για μένα, και αυτό το κομμάτι αισθάνθηκα ότι του ταιριάζει.
Π
Υ.Γ.: Kαι επειδή ενθουσιάστηκα με τις μεταφράσεις, προσθέτω ένα ακόμα κομμάτι.
Kάπου ενάμισυ αιώνα πριν από το ποίημα το προηγούμενο, κάπου ενάμισυ αιώνα μετά αυτό:
Piazzolla: Milonga en Re
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
28 comments:
Βρίσκω πολύ ενδιαφέρον ότι επιλέξαμε ακριβώς ίδιο μέτρο με τον Μαύρο Γάτο. Υπόψιν ότι δεν διαβάζω ποτέ τις μεταφράσεις σας πριν κάνω τη δική μου -- δεν θα είχε πλάκα έτσι...
Aυτή τη φορά δεν κρατιέμαι, γιατί πραγματικά ενθουσιάστηκα: οι μεταφράσεις μου φαίνονται όλες και πολύ όμορφες και πολύ κοντά στο κλίμα του πρωτοτύπου! (Nομίζω πως θα χαρεί και η φίλη μας η Debby, που σε σχόλιό της είχε ξεχωρίσει ειδικά αυτό το ποίημα.)
Απλώς Υπέροχες !
Η αληθινή χαρά του αναγνώστη -μιλώντας απο αυτη την όχθη- , είναι νά υπάρχουν μεταφράσεις κι η αληθινή ευτυχία του είναι νά υπάρχουν πολλές και καλές μεταφράσεις που τον συναντουν στό διάβασμά του "changing.....without breaking anything"
Ευχαριστώ cyrus για την χαρά να προσπαθήσω και θά διαβάσω κι όλες τις υπόλοιπες
Κι ενα ερώτημα: στα τρία πρωτα ποιήματα έχουν υπάρξει μεταφράσεις στά ελληνικά;
Όντως υπέροχες οι μεταφράσεις, όπως υπέροχο είναι φυσικά και το ποιήμα. Ευχαριστώ ακόμα μια φορά για την μουσική. Όλο το βράδυ κατεβάζω από το kazaa και ακούω Μιλόνγκες....
Ευτυχώς, μόλις που που προλάβαμε, CyrusGeo... Την εβδομάδα που πέρασε, θα μού ήταν αδύνατο να μεταφράσω ποίηση.
Θα ήθελα να κάνω ένα σχόλιο όσον αφορά το όλο εγχείρημά μας, που παρόμοιό του δεν νομίζω να υπάρχει στην χώρα μας, όχι μόνο στο Δίκτυο, αλλα΄γενικά. Στην αρχή ήμουν κάπως επιφυλακτικός όσον αφορά την μετάφραση ποιημάτων από τα αγγλικά, γιατί θεωρούσα ότι αγγλικά λίγο-πολύ όλοι ξέρουν και έτσι είναι καλύτερα να διαβάζονται τα πρωτότυπα. ¨ολο και περισσότερο βλέπω πόσο λάθος έκανα. Υπάρχουν τόσα σημεία που κανείς πρέπει να ερευνήσει, που αν κανείς ασχοληθεί επιπόλαια με ένα ποι΄πηγμα, όσο καλά αγγλικά και να ξέρει, σίγουρα θα χάσει μεγάλο μέρος από το feeling του ποιήματος αναζητώντας άγνωστες λέξεις... έτσι μια καλή μετάφραση έχει και παραέχει νόημα, ακόμα και από τα αγγλικά, ττην μητρική (Σ;)))) μας γλώσσα...
Και πάλι συγχαρητηρια CyrusGeo. Ό,τι και να πω λίγο είναι!
olyf, δεν έχω υπόψη μου να κυκλοφορεί κάποια μετάφραση. Κάνε και κανένα άλλο από τα ποιήματα...
Μαύρε Γάτε, ναι, αυτή τη βδομάδα έμπλεξες με το Λίβανο -- και καλά έκανες. Πιστεύω ακράδαντα (γιατί το έχω διαπιστώσει πολλάκις) ότι στη μητρική σου γλώσσα τα κείμενα (είτε πεζά είτε ποιητικά) "χτυπάνε" εντελώς διαφορετικά -- και πολύ πιο άμεσα, όσο καλά κι αν ξέρεις την πρωτότυπη γλώσσα, κι όσα πράγματα κι αν χάνονται σε μια (κατά τα άλλα) καλή μετάφραση.
Διαβάζω όλα τα post, αλλά αυτό ειδικά, είναι υπέροχο. Και το πρωτότυπο και οι μεταφράσεις του. Με κάθε σεβασμό στη δουλειά όλων, θα μου επιτρέψετε να ξεχωρίσω την κατά Nuwanda, μετάφραση. Πολύ θα ήθελα να λάβω μέρος, μα φοβάμαι οι γνώσεις μου δεν είναι αρκετές.
Συγχαρητήρια για τη πρωτοβουλία.
Ενώ ήμουν διακοπές έριχνα μερικές κλεφτές ματιές στα blog αλλά δεν είχα χρόνο να σχολιάσω! Απογοήτευση με έπιανε και είπα να μην κοιτάζω καθόλου καλύτερα!
Γύρισα όμως και χαίρομαι που έπεσα πάνω στην δημοσιέυση του πιο αγαπημένου μου από όλα τα ποιήματα!
Περιττό να πω πόσο όμορφες είναι όλες οι μεταφράσεις. Είναι απλά θέμα γούστου ποια αρέσει περισσότερο στον καθένα.
Εχεις δίκιο Π. Για αυτό το ποίημα χάρηκα ακόμα πιο πολύ από τα υπόλοιπα!
Το ποίημα απ τα καλύτερα που έχω διαβάσει, οι μεταφράσεις όλες πολύ καλές.Η μουσική επιλογή του π, άψογη.
Αυτό που κάνετε όλοι οι συμμετέχοντες είναι ο ορισμός της λέξης ΟΑΣΗ!
ΜΠΡΑΒΟ ΣΕ ΟΛΟΥΣ!
Δεν νομίζω ότι θα καταφέρω να ξαναμεταφράσω για την ιστοσυνάντηση... Είμαι χωμένη σε μετάφραση κοινωνιολογική που πρέπει να παραδοθεί το συντομότερο, δηλ. χτες... Ωστόσο σας διαβάζω και σχολιάζω όπου και όπως μπορώ... Στο ποίημα της Ροσσέτι λοιπόν νομίζω πως η προσπάθεια για ομοιοκαταληξία επιβάλλεται, φαίνεται να είναι πολύ δομικό στοιχείο του ποιήματος. Μου αρέσει πολύ το μέτρο που διαλέξατε, cyrusgeo και Μαύρε γάτε, αν και νομίζω, cyrusgeo, ότι αυτό που χάνεται όσον αφορά την ανατολή και τη δύση στο τέλος του ποιήματος είναι πολύ σημαντικό, θα έπρεπε να σωθεί. Δεν μπορώ να φανταστώ το κυπαρίσσι να αντικαθίσταται από κανένα άλλο δέντρο, είναι σύμβολο... Τέλος, το ότι οι δύο τελευταίοι στίχοι κάθε στροφής είναι σχεδόν ίδιοι μεταξύ τους, μου φαίνεται επίσης ένα στοιχείο που θα έπρεπε να κρατήσει κανείς. Cyrusgeo, επίσης πολύ καλές οι λύσεις σας.
Όταν τινάξω τα πέταλα μωρή
μη τολμήσεις ν' αρχίσεις τα τραγούδια του Πεντέλα με γεροντάδες κλπ.
και σκαβεις τρούπες να βρεις καλλικατζαραίους
ουτε να πλακωθείς στη προφητολιβανομαστουρίνη
να, κι αν με θυμάσαι, να, κι αν δεν με θυμάσαι
(κι αν τα ντουβάρια σιωπούν οι Σακκέτοι πακέτοι καραδοκούν).
Διότι εγώ με ματια δυνατά και λιακουρικά θα βλέπω πλήθος θαυμαστά:
σκιώδεις μεταφυσικές κυβερνήσεις,
μικρά υπερτεχνολογικά βαρύδια να πέφτουν σαν τη βροχή,
αντιβαρυτικές ψάλλουσες βυζαντινές κοσμοσφαίρες τεριρέμ.
Ετσι θα βλέπω την Αλήθεια και τη Γνώση
καβάλα σ' ενα χανεμπού θα κυνηγώ ανθέλληνες κουλτουριαραίους
με σκόρδα και αγιαστούρες θα εκπολιτίζω βουρδούλακες υποχθονίους
οχι θα κάτσω να σκάσω, τι λες καλέ (δις) που θα πεθααααννωωωωω.
Δε θα πεθάνουμε ποτές νεκροθάπτη κουφαλίδιε.
("τα 27 τάγματα των τελωνίων", τι γίνεται μετά θάνατον, επιστημονικό δοκίμιο υπερτεχνολογικών γεροντάδων με μαρτυρίες ορθοδόξων που γύρισαν απο το υπερπέραν...)
Ο θάνατος είναι μια συνωμοσία των ιλλουμινάτι ορθολογιστών ενάντια στην ανάσταση του ΕΛληνος Χριστού και το μετα θάνατον ταξίδι του στο σείριο.
Να μας συγχωρείτε κ. Κύρους.
έχουμε μια έμφυτη τάση να μπαχαλεύουμε, ΕΛληνορθόδοξα, το σύμπαν
Αλλά, η Aλήθεια να λέγεται.
+υπερευλόγησον+
Επιτρέψτε μου να κάνω μια ερώτηση η οποία με προβλημάτισε στην πρώτη μου αυτή απόπειρα μετάφρασης ποίησης:
Με ποια σειρά προτεραιότητας ισορροπεί κανείς ανάμεσα στην ακριβή απόδοση των λέξεων, στην προσπάθεια για διατήρηση του ύφους του ποιήματος και στην προσπάθεια για όμορφο αισθητικό αποτέλεσμα?
Αγαπητέ/ή Nuwanda, παίρνω το θάρρος να προσπαθήσω να σου απαντήσω, επειδή νομίζω πως η ερώτησή σου έρχεται και λόγω του δικού μου σχολίου περί κυπαρισσιού. Νομίζω πως το όμορφο αισθητικό αποτέλεσμα είναι το τρίτο κατά σειράν προτεραιότητας, γιατί δεν λέει και πολλά πράγματα ακριβώς η ιδέα προσπαθώ να μεταφράσω και να επιτύχω ένα όμορφο αισθητικό αποτέλεσμα. Η βασική μέριμνα της μετάφρασης δεν είναι η επιδίωξη της καλλιέπειας, αλλά η διατήρηση του ύφους του πρωτοτύπου και η απόδοση των νοημάτων του με έναν τρόπο που να δίνει στα ελληνικά ένα αντίστοιχο αισθητικό αποτέλεσμα. Αν μεταφράζατε ένα κακό ποίημα ας πούμε, τι νόημα θα είχε να επιδιώξετε ένα όμορφο αισθητικό αποτέλεσμα; Εν προκειμένω για το σχόλιό μου, το κυπαρίσσι είναι σύμβολο του θανάτου, και είναι αυτό που φυτεύεται στα νεκροταφεία και ενδεχομένως δίπλα στους τάφους. Άρα δεν θα μπορούσε να αλλάξει κανείς το κυπαρίσσι με κανένα άλλο δέντρο.
Μην παίρνετε το σχόλιο προσωπικά, δεν σας κατηγορώ για κάτι, μια παρατήρηση έκανα πιστεύοντας ότι αυτό έχει νόημα για τη συζήτηση που γίνεται εδώ...
Αγαπητή Rayuela, με παρεξηγήσατε!
Η ερώτηση μου απλώς αποσκοπούσε στο να μάθω την γνώμη ανθρώπων με γνώση και πείρα στην μετάφραση της ποίησης, επάνω σε διλήμματα που με απασχόλησαν για πρώτη φορά στη ζωή μου!
Οπως έχω ξαναγράψει, ήταν η πρώτη φορά που ασχολήθηκα με το αντικείμενο, ο περιορισμένος χρόνος μου δε, δεν μου επέτρεψε να ξαναπιάσω δεύτερη ή και τρίτη φορά το κείμενο - εαν το είχα κάνει πιθανότατα θα είχα αλλάξει και εγώ το δένδρο σε κυπαρίσσι!!
Βέβαια, οφείλω να ομολογήσω ότι γενικά διέπομαι από τάσεις αντιδραστικές, συνεπώς δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς από το να ακολουθήσω ελεύθερους μεταφραστικούς δρόμους!!
Συμφωνώ πάντως με την Rayuela ότι ο στίχος με την δύση και την ανατολή δεν πρέπει να λείπει. Έχει κάτι να πει.
Αλήθεια Cyrus & Μαυρε γάτε, τον παραλείψατε λόγω ομοιοκαταληξίας? (υποθέτω...)
g help me, resident, philos, σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια.
κ. φανέλ, έχετε φοβερό ταλέντο. Μεγάλη τιμή του Λιάκουρα που ασχολείστε μαζί του -- συνεχίστε, θα σας παρακολουθούμε ανελλιπώς.
nuwanda, rayuela & debby: Η γνώμη μου είναι ότι η μετάφραση της ποίησης είναι μια μάχη όπου δεν μπορείς να γευτείς ποτέ τη νίκη, εκτός κι αν αυτή είναι Πύρρεια. Κάτι θα χαθεί, οπωσδήποτε. Κάθε στιγμή προσπαθείς να ισορροπήσεις και κάθε στιγμή πέφτεις, πότε από 'δώ και πότε από 'κεί. Δεν μπορείς να έχεις και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο. Στον πεζό λόγο, το πρωτότυπο κείμενο σε καθοδηγεί πιο άμεσα, και το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναι να φροντίζεις το αποτέλεσμα να ακούγεται "φυσικό", να μην ξενίζει. Στην ποίηση, πρέπει (πιστεύω) να ακολουθήσεις κάποιου είδους φόρμα, είτε αυτή του πρωτοτύπου είτε μια άλλη, ώστε το αποτέλεσμα να μην μοιάζει με πεζό λόγο. Η μετάφραση της ποίησης δεν είναι απλή απόδοση νοημάτων. Κάτι πρέπει να θυσιάσεις, αλλά όχι ολοκληρωτικά. Μπορείς να αγνοήσεις την ομοιοκαταληξία, ή το μέτρο, αλλά θα πρέπει να εισάγεις στην απόδοσή σου κάποιο άλλο μορφολογικό στοιχείο, σε αντικατάσταση εκείνων. Ελεύθερο στίχο, ναι, αλλά με κάποιου είδους ποιητικότητα.
Στην προκειμένη περίπτωση, επειδή η φόρμα που επέλεξα ήταν αρκετά αυστηρή (τετράμετρο με ομοιοκαταληξία), έπρεπε να θυσιαστούν κάποιες λέξεις, όπως π.χ. η "δύση" κι η "ανατολή". Νομίζω, όμως, πως η έννοια του "λυκόφωτος" στα ελληνικά αποδίδει μια χαρά αυτή την αίσθηση από μόνη της. Και η διαφορετική μορφή των δύο καταληκτικών στίχων κάθε στροφής έχει να κάνει, φυσικά, με την ομοιοκαταληξία, την οποία εδώ θεώρησα πιο σημαντική.
Καταλήγοντας, να πω ότι δεν υπάρχουν συνταγές, δηλαδή δεν υπάρχει συγκεκριμένη σειρά προτεραιότητας -- αυτή επαφίεται στον μεταφραστή. Δεν βλέπουν όλοι με το ίδιο βλέμμα ένα ποίημα, ούτε νιώθουν το ίδιο ακριβώς πράγμα. Καθένας επιλέγει αυτό που θεωρεί πιο σημαντικό.
Και να θυμίσω ότι δεν είμαι μεταφραστής ποίησης -- αυτό είναι χόμπι. Ως επαγγελματίας δουλεύω κυρίως πάνω σε μυθιστορήματα, δοκίμια και άρθρα.
Διάβασα με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον τα ως τώρα τρια ποστ της ιστοσυνάντησης ποιητικής μετάφρασης +σχόλια και θα ήθελα να επικροτήσω την προσπάθεια σας! Όχι μόνο η ιδέα σας ήταν πολύ πρωτότυπη, αλλά την στηρίξατε πολύ καλά. Τα συγχαρητήρια μου και στους μεταφραστές διοτι φαίνεται οτι τις κάνατε με πόλυ μεράκι. Υπάρχουν πολλά διαμάντια πραγματικά!
Μπράβο και πάλι μπράβο!
philos: καλωσήρθες. Aν έστω και ένας φίλος αισθάνθηκε έτσι, τότε ο cyrusgeo και εγώ μπορούμε να είμαστε ευτυχείς!
nuwanda: αν αυτή είναι η πρώτη σου προσπάθεια, βλέπω μεγάλο μέλλον! Για την ερώτηση, νομίζω πως δεν υπάρχει εύκολη και γενική απάντηση, αλλά πρέπει να κρίνεται κατά περίπτωση.
Για τις λέξεις. Aν σε ένα ποίημα αναφερθώ σε Iθάκες και εννοώ τα του Kαβάφη, θα είναι απαράδεκτο μιά μετάφρασή του να παρουσιάζει άλλο νησί. Aνάλογα στη Rossetti, όπως είπε η Rayuela, δεν είναι καλό να αλλάξουμε τα κυπαρίσσια, που σχετίζονται με τους νεκρούς. Aπό την άλλη, είχαμε συζητήσει π.χ. στο Jonson τα περί νάρδου: εκεί είναι σημαντικότερη η αίσθηση της ευωδίας από τη βοτανολογικά ακριβή αλλά πιθανόν ανενεργή απόδοση. Eπιπλέον, μεμονωμένες λέξεις μπορεί να είναι μέρος μιάς ιδιωματικής φράσεως που σε άλλη γλώσσα χρειάζεται άλλες λέξεις για το ίδιο νόημα. Έπειτα, σε άλλα ποιήματα μπορεί να είναι σημαντικότερο το νόημα που μεταφέρεται και σε άλλα η αίσθηση ή η μουσικότητα. Έτσι θα έλεγα ότι σημασία έχει η απόδοση όχι των λέξεων, αλλά της προθέσεως - πράγμα που μπορεί να απαιτεί ακριβή απόδοση λέξεων, μπορεί να επιτρέπει απόκλιση, μπορεί και να την επιβάλλει.
Για το ύφος. Δεν μου είναι σαφές αν εννοείς το στυλ ή το κλίμα - θα υποθέσω και τα δύο, γιατί και τα δύο έχουν σημασία. Kατά τη γνώμη μου η απόδοση της διαθέσεως είναι το σημαντικότερο ζήτημα: αν π.χ. ένα μελαγχολικό ποίημα το κάνεις ειρωνικό ή αντίστροφα, έχεις αποτύχει. Nομίζω ότι όσο μιλάμε για μετάφραση ή απόδοση, δεν έχεις δικαίωμα να αλλάξεις την κατεύθυνση αυτή. Tι θα ήταν η Rossetti αν της αλλάζαμε τη διάθεση; Mπορεί να είναι ωραίο το αποτέλεσμα, αλλά δεν θα είναι πια το ποίημα της Rossetti. Όσο όμως είναι παρερμηνεία η αλλαγή κλίματος, άλλο τόσο είναι και η αλλαγή στυλ: δεν μπορούμε π.χ. στον (επικείμενο) cummings να χρησιμοποιήσουμε κοσμητικά επίθετα τύπου Παλαμά, όπως δεν μπορούμε π.χ. να παίξουμε αρχαία τραγωδία στο στυλ του Mπρεχτ ή αντίστροφα,* γιατί τότε προκύπτει σύγκρουση των λεγομένων με τον τρόπο που λέγονται.
Για τους λόγους αυτούς, το «όμορφο αισθητικό αποτέλεσμα» από μόνο του πιστεύω πως δεν σημαίνει τίποτα. H προσπάθεια (επαναλαμβάνω: όσο μιλάμε για μετάφραση ή απόδοση) θα πρέπει αφενός να υπηρετεί την πρόθεση του δημιουργού, αφετέρου με τα μέσα που είναι κατάλληλα για το στυλ και την εποχή του, αλλιώς το αποτέλεσμα είναι άστοχο ή άσχετο, ανεξάρτητα από το αν είναι «όμορφο». Aν π.χ. παίξω ένα τανγκό χωρίς την ιδιαίτερη αίσθηση που έχει, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι όμορφο μουσικά, δεν είναι όμως τανγκό.* Πραγματικά όμορφο, αισθητικά, νομίζω πως είναι το προς τη σωστή κατεύθυνση αποτελεσματικό, όχι το ωραίο με τη διακοσμητική έννοια.
Παρέλειψες έναν ακόμη παράγοντα, τα μορφικά χαρακτηριστικά (π.χ. στροφές, μήκος στίχων, μέτρο, ομοιοκαταληξία). Έχω ήδη πει ότι προσωπικά δεν είμαι ικανός να τα πετύχω όλα. Όπως ελπίζω ότι φαίνεται από την εκδοχή μου για τον Keats, θεωρώ σημαντικότερο να προσπαθήσω να μείνω κοντά στο νόημα, την αίσθηση και το ρυθμό, θυσιάζοντας την ομοιοκαταληξία. Mακάρι να το μπορούσα και αυτό - αλλά δεν θα έβαζα ποτέ πρώτο στόχο την ομοιοκαταληξία, αν αυτό γινόταν εις βάρος των άλλων. Nομίζω όμως ότι το να αγνοήσεις κάποια μορφικά χαρακτηριστικά μπορεί να είναι ανεκτό μόνο μέχρι κάποιο σημείο. O Jonson π.χ. του Iππόκαμπου είναι πια άλλο ποίημα, καθώς η ριζική αναμόρφωση σε αναγκάζει να το διαβάσεις με τόνο και ρυθμό πολύ διαφορετικό από του πρωτοτύπου. Iδίως προς το τέλος, το στυλ είναι στυλ σύγχρονης ποιήσεως - και να η σύγκρουση: τέτοια μορφή δεν μπορεί πια να μιλά για κάστορες και κύκνους όπως μιλά για αυτούς ο Jonson.
* Aν τυχόν φαίνονται περίεργες αυτές οι παραλληλίες, να εξηγήσω ότι η μετάφραση, ως ένα είδος αναδημιουργίας, είναι για μένα πολύ συγγενής με το ρόλο του εκτελεστή στις τέχνες που χρειάζονται ζωντανή εκτέλεση, όπου τίθενται απολύτως ανάλογα ζητήματα σεβασμού στο πρωτότυπο, κατανοήσεως, κλίματος, στυλ και μέσων.
Cyrus, με κάλυψες πλήρως (και με το παραπάνω θα έλεγα). Τεχνικής φύσεως λοιπόν η "παράλειψη". Να διορθώσω κιόλας, που απευθύνθηκα στον μάυρο γάτο, γιατί μπερτδευτηκα καθώς τα διάβαζα με το αμέσως παρακάτω ποίημα του (? σωστά?) Nuwanda.
Είναι γεγονός πάντως πως όλες οι μεταφράσεις έχουν κάτι "δικό" τους και είναι όλες τους όμορφες!
Βοήθεια αν είναι κανείς ευκαιρος.Ενώ άκουσα το πρώτο κομμάτι-μουσική υπόκρουση που προτείνει ο Π, εχθές, το δεύτερο δεν κατάφερα να το ακούσω. Σήμερα που προσπαθώ πάλι, ούτε το πρώτο δεν ανοίγει... Συμβαίνει κάτι ή φταίει άραγε κάτι στον υπολογιστή μου?
Αγαπητέ Π,
Σε ευχαριστώ θερμώς για τα καλά λογια αλλά κυρίως για την αναλυτική απάντηση.
Προσωπικά, ως αναγνώστης, εκτιμώ πρωτίστως το μεταφρασμένο κείμενο ή το ποίημα που θα με ικανοποιήσει αισθητικά - θα ήμουν έτοιμος για μεγάλες παραχωρήσεις αρκεί το τελικό αποτέλεσμα να με συγκινεί. Από την άλλη, κατανοώ την λογική που αναπτύσσεις για μετάφραση πιστή στο πνεύμα και στην διάθεση του δημιουργού. Δύσκολη η χρυσή τομή.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που πάντα μένει νομιζω μετά από μία μετάφραση, είναι η ικανοποίηση της δημιουργίας και η αίσθηση ότι οι βελτιωση του αποτελέσματος ποτέ δεν τελειώνει.
Επίτρεψε μου να ευχαριστήσω και πάλι, τόσο εσένα όσο και τον cyrus για την εξαίρετη εμπειρία.
Μάλλον μας διαβάζει ο Μητσοτάκης, γιατί και οι δυο υπηρεσίες hosting που χρησιμοποιώ, το fileden (σ' αυτό το ποστ) και το filelodge (στα προηγούμενα) αποφάσισαν να κάνουν εργασίες συντήρησης, οπότε τα αρχεία ήχου που έχω ανεβάσει δεν λειτουργούν. Έχει κανείς να προτείνει κάποια άλλη ανάλογη υπηρεσία; (Που να δίνει λινκ πρόσβασης στο αρχείο, όχι απλά επιλογή για download.)
Cyrus και π, χάρηκα πολύ τα δύο τεράστια επεξηγηματικά σχόλια και των δυο σας. Συμφωνούμε σχεδόν σε όλα, αν και π., εμένα δεν θα με πειραζε μια τραγωδία σε στυλ Μπρεχτ, γιατί έτσι κι αλλιώς δεν μπορούμε να φανταστουμε ποια είναι η διαφορά απο την αρχική μορφή της. Θεωρώ κι εγώ ότι ο μεταφραστής έχει πολλά κοινά στοιχεία με τον ερμηνευτή σε άλλες τέχνες, με τον ηθοποιό ίσως περισσότερα, γιατί όπως ο ηθοποιός χρησιμοποιεί τα δικά του μέσα, όψη, φωνή, χειρονομίες, κινήσεις, αλλά και ενίοτε αλλοιώνει τα φυσικά του χαρακτηριστικά προκειμένου να πλησιάσει το ρόλο. Όμως δεν αλλάζει ας πούμε τα λόγια του κειμένου, παρά μόνο ίσως όταν κάτι του είναι αδύνατο να το πει και πρέπει να το κάνει πιο φυσικό για τον ίδιο. Ελπίζω να τα καταφέρω να γράψω μια εντράδα περί μετάφρασης στο δικό μου μπλογκ με αφορμή την ιστοσυνάντησή σας. Και πάλι συγχαρητήρια .
Cyrus! Είμαστε και προληπτικοί???
Κοίτα, έχω αυτή την διεύθυνση αλλά τα υπόλοιπα είναι ψιλά γράμματα για μένα. Δεν την έχω χρησιμοποιησει. Μόνο έχω κατεβάσει από εκεί. Ρίξε μια ματιά.
http://storeandserve.com/
ΩΧΧΧΧ!!! Μάλλον καλύτερα να μην σας παραπέμψω σε ένα παλιο μου ποστ "Μητσοτάκης με Κοτσιδάκια" γιατι εχμ να... εγώ τα άκουσα τα κομμάτια....!
Rayuela («δεν θα με πειραζε μια τραγωδία σε στυλ Μπρεχτ, γιατί έτσι κι αλλιώς δεν μπορούμε να φανταστουμε ποια είναι η διαφορά απο την αρχική μορφή της»): Aν εννοείς ότι δεν ξέρουμε πώς παιζόντουσαν στην εποχή τους οι τραγωδίες, θα μπορούσε να αντιταχθεί ότι ούτε τον Keats ή τη Rossetti τους έχουμε ακούσει να διαβάζουν ποιήματά τους. H γνώμη μου είναι ότι κάθε κείμενο υπαγορεύει το ίδιο την κατάλληλη απόδοση, όσον αφορά τη διάθεση αλλά και το στυλ, ή, ανάποδα, χρειάζεται ένα στυλ που να συνάδει με τη φύση του. (Θα μπορούσες, ας πούμε, να ανεχθείς τη Rossetti με το στόμφο που θα χρησιμοποιούσε παλαιός γυμνασιάρχης για εθνικοπατριωτικόν ποίημα;) Oι συμβάσεις και τα ογκολιθικά κείμενα της τραγωδίας, αν θέλουμε να μείνουμε κοντά στο πνεύμα της, απαιτούν απόδοση με ανάλογο μέγεθος, που αποκλείει και την αποστασιοποίηση και το νατουραλισμό. Για μένα, ανέβασμα τραγωδίας σε στυλ Mπρεχτ ή Tσέχωφ (το δεύτερο περίπου συνέβη πριν τρία χρόνια στην Eπίδαυρο) είναι απλώς εκτός ύφους και σημαίνει ότι ο σκηνοθέτης δεν ξέρει τι του γίνεται - εκτός αν πρόκειται δεδηλωμένα για διασκευή (όπως μόνο διασκευή μπορεί να είναι π.χ. ο Mεσσίας του Handel σε στυλ μιούζικαλ).
Post a Comment