Mέσον και Aξιοπιστία

Πριν από λίγο καιρό, είδα σε κάποιο φόρουμ να γίνεται αναφορά σε κείμενο κάποιου μπλογκ. Ένας από τους συμμετέχοντες θεώρησε καλό να τοποθετηθεί γενικότερα στο θέμα της αξιοπιστίας της πληροφορίας, με βασικό άξονα σκέψης ότι δεν είναι δυνατόν ένα κείμενο παρμένο από ένα μπλογκ να αποτελέσει σοβαρό στήριγμα για οποιοδήποτε επιχείρημα.

Είναι αυτονόητο ότι δεν θα αναφέρω ούτε το όνομα του φόρουμ ούτε το όνομα του μπλογκ, γιατί δεν έχουν καμία σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι η συγκεκριμένη νοοτροπία, και σ’ αυτή θα αναφερθώ.

Ο συμμετέχων, λοιπόν, είπε, εν συντομία, τα εξής:


1. Ένα μπλογκ δεν μπορεί να αποτελεί πηγή γνώσης, δηλαδή αξιόπιστης πληροφόρησης.

2. Τα όσα γράφονται σε φόρουμ, τσατ και μπλογκ (στην ίδια κατηγορία τα βάζει), δεν έχουν καμιά πραγματική αξία, και αποτελούν πάντοτε προϊόντα αντιγραφής από άλλα φόρουμ, τσατ και μπλογκ.

3. Το διαδίκτυο αποτελεί μια πολύ καλή πλατφόρμα για τη διάδοση ψευδών, και επομένως πρέπει να μη δίνουμε βάση σε τίποτε απ’ όσα διαβάζουμε εκεί – ούτε και στη Βικιπαίδεια.

4. Το συγκεκριμένο μπλογκ μπορεί και να είχε δίκιο σε ό,τι έγραφε, αλλά είναι αδιανόητο να παραπέμπει κάποιος σοβαρά σ’ αυτό.


Ας τα πάρουμε ένα-ένα.


1. Αν απορρίψουμε συλλήβδην τα μπλογκ ως πηγές αξιόπιστης πληροφόρησης, τότε μπορούμε κάλλιστα να απορρίψουμε και τις εφημερίδες, τα τηλεοπτικά κανάλια, τους ραδιοφωνικούς σταθμούς, τα περιοδικά, τα βιβλία, τις διδακτορικές διατριβές, κ.τ.λ.. Από τη στιγμή που θα μπεις στον εύκολο δρόμο (κατήφορος, γαρ) της γενίκευσης, σταματημό δεν έχεις. Όλα (μα όλα) τα μέσα είναι το ίδιο αξιόπιστα ή αναξιόπιστα. Εάν αυτός που γράφει (ή μιλά) αναφέρει πηγές, μπορείς να τις ελέγξεις. Εάν, πάλι, εκφράζει προσωπικές του απόψεις, μπορείς κάλλιστα να τις αγνοήσεις – στο χέρι σου είναι. Από εκεί και πέρα, η αξιοπιστία του μηνύματος δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το μέσον. Ακόμη και στην Espresso μπορείς να βρεις κάποια έγκυρη είδηση – και δεν μπορείς, φυσικά, να απορρίψεις ολόκληρη την τηλεόραση μόνο και μόνο επειδή κάπου-κάπου εμφανίζεται ο Λιακόπουλος.


2. Τα τσατ ανήκουν στην κατηγορία «έπεα πτερόεντα». Τα μπλογκ στην κατηγορία «scripta manent». Τα φόρουμ είναι κάπου στη μέση, αλλά και πάλι έχουν μια αίσθηση επίκαιρου και μικρής χρονικής διάρκειας. Αλλά ας υποθέσουμε πως είναι ίδια. Η αξία των εκεί γραφομένων πηγάζει από τα ίδια τα γραφόμενα, και όχι από το ποιος τα γράφει. Αν γράφεις ανοησίες, και ο Μπαμπινιώτης να είσαι, δεν έχει καμία σημασία. Αν, πάλι, διατυπώνεις ένα σοβαρό λόγο με δομημένη σκέψη και λογικά επιχειρήματα, και τσομπάνης που δεν έχει τελειώσει το δημοτικό να είσαι, πάλι δεν έχει καμία σημασία. Τα κείμενα είναι αυτόνομα κι έχουν δικαίωμα στην άνευ προϋποθέσεων αξιολόγηση. Το αντίθετο αποτελεί λογική πλάνη που ονομάζεται «επίκληση στην αυθεντία».

Όσο για το περί «προϊόντων αντιγραφής», αυτό είναι πραγματικά για γέλια. Διαβάζω περιστασιακά πάνω από 200 μπλογκ, και δεν είδα πουθενά στεγνή αντιγραφή. Όπου υπάρχει αντιγραφή από άλλες πηγές, αυτές αναφέρονται, και συνήθως δεν είναι παρά η αφορμή για να διατυπώσει ο μπλόγκερ τις δικές του σκέψεις στο θέμα. Αντίθετα, αυτό που βλέπω είναι ψάξιμο, προσπάθεια ανεύρεσης αξιόπιστων πηγών, διατύπωση απόψεων, και πολλή λογοτεχνία, ζωγραφική, φωτογραφία και μουσική.


3. Όντως, το διαδίκτυο αποτελεί μια πολύ καλή πλατφόρμα για τη διάδοση ψευδών. Το ίδιο και οι εφημερίδες, τα ραδιόφωνα, οι τηλεοράσεις και τα βιβλία. Το κατά πόσο θα δώσεις βάση στις πληροφορίες που παίρνεις από όλα αυτά τα μέσα εξαρτάται από το πόσο ανεπτυγμένη κριτική σκέψη διαθέτεις. Με άλλα λόγια, όπως η τήρηση του συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, έτσι και η αξιοπιστία του μηνύματος επαφίεται στην (ή, αλλιώς, ελέγχεται από την) κρίση του αποδέκτη. Και αυτό που ισχύει για την Βικιπαίδεια ισχύει και για κάθε άλλη εγκυκλοπαίδεια – ποτέ δεν ξέρεις εκ των προτέρων τις ιδεοληψίες που μπορεί να βασανίζουν το μυαλό του συγγραφέα κάποιου συγκεκριμένου λήμματος.


4. Δεν καταλαβαίνω: αν το συγκεκριμένο μπλογκ είχε όντως δίκιο σε ό,τι έγραφε, τότε γιατί είναι αδιανόητο να παραπέμπει κάποιος σοβαρά σ’ αυτό; Γιατί, αντί να γκρινιάζουμε γενικολογώντας επιπόλαια, να μην βάλουμε το νου μας να δουλέψει λίγο (ή να ψάξουμε, αν πρόκειται για κάτι άγνωστο σ’ εμάς), και να διαπιστώσουμε από μόνοι μας αν αυτό που γράφεται εκεί ευσταθεί ή όχι; Και, για άλλη μια φορά, αν ευσταθεί, και μάλιστα αν είναι διατυπωμένο με τρόπο που μας αρέσει, γιατί να μην το χρησιμοποιήσουμε μετά ως σημείο αναφοράς για κάποια σχετική μελλοντική συζήτηση;


Τέλος, δεν καταλαβαίνω πώς γίνεται ένας άνθρωπος να θεωρεί εαυτόν υπέρμαχο της ανθρώπινης προόδου και της αλήθειας και ταυτόχρονα να καταστρατηγεί βασικές αρχές της λογικής...