Άντε πάλι με τα σκιτσάκια...

Στο χθεσινό «Έψιλον» της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας δημοσιεύτηκε μια συνέντευξη της παλαιστίνιας σκιτσογράφου Ομάγια Τζόχα. Θα ήθελα να επισημάνω δυο πραγματάκια που μου έκαναν – αρνητική – εντύπωση.

1

Η σκιτσογράφος λέει την εξής φράση, η οποία υπάρχει και σαν υπέρτιτλος στη δεύτερη και τρίτη σελίδα του άρθρου: «Το πρόβλημα θα είχε λυθεί αν όλες οι κυβερνήσεις των χωρών που αναδημοσίευσαν τα σκίτσα είχαν ζητήσει συγγνώμη, αναγνωρίζοντας ότι ήταν λάθος αυτό που έγινε. Αμέσως. Αλλά αρνούνται να το κάνουν. Αυτό έχει εξοργίσει το μουσουλμανικό κόσμο».

Εδώ υπάρχει μια τεράστια παρεξήγηση.

Στις μουσουλμανικές χώρες (τουλάχιστον σε όσες έχουν φανατικούς στην εξουσία), καμιά εφημερίδα δεν δημοσιεύει τίποτε αν αυτό δεν έχει εγκριθεί – ή υπαγορευτεί – από την κυβέρνηση. Κατά συνέπεια, ό,τι δημοσιεύεται είναι υπ’ ευθύνη της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση ελέγχει πλήρως τον τύπο (με πόσους τρόπους να το πω, πια). Στη Δύση, υπάρχει κάτι που λέγεται ελευθεροτυπία. Κατά καιρούς προκύπτουν ηγέτες – ή οικονομικοί παράγοντες – που προσπαθούν να την μειώσουν, αλλά εκείνη επιμένει. Αυτό σημαίνει πως η ευθύνη για οποιοδήποτε δημοσίευμα βαραίνει τις πλάτες του συντάκτη ή του διευθυντή. Η κυβέρνηση δεν έχει καμιά δουλειά.

Αυτό το πολύ απλό (για μας) γεγονός είναι κάτι που για τους μουσουλμάνους φαντάζει αδιανόητο. Γι’ αυτό απαιτούν από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να ζητήσουν συγγνώμη ή να κλείσουν τις εφημερίδες που θεωρούν ότι τους «πρόσβαλαν». Η συγγνώμη του διευθυντή της εφημερίδας προφανώς δεν τους έφτανε. Συγχωρέστε με, αλλά αυτό μου φαίνεται εντελώς παράλογο. Δεν καταλαβαίνω, όμως, και κάτι άλλο: εκείνοι απαιτούν (με φασιστικό, μάλιστα, τρόπο) να γίνουν σεβαστές οι πεποιθήσεις τους. Γιατί, τότε, δεν σέβονται τις πεποιθήσεις των άλλων; Η ελευθερία του τύπου είναι μια πολύ σημαντική κατάκτηση του δυτικού κόσμου, επιτεύχθηκε μετά από πολλούς αγώνες, και είναι κάτι που εμείς εδώ παίρνουμε στα σοβαρά. Μήπως κάποιοι έχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά;

2

Υπάρχει κάτι στην αρχή του άρθρου, που πολύ φοβάμαι ότι εκστομίζεται από την συντάκτρια (καθότι δεν βρίσκεται μέσα σε εισαγωγικά). Το εξής εφιαλτικό:

Μπορείς να σατιρίζεις το Ισλάμ, αλλά όχι το Ολοκαύτωμα;

Με άλλα λόγια, εξισώνει μια ιδέα (πείτε την ιδεολογία, θρησκεία, πίστη, κοσμοθεωρία, το ίδιο είναι) με ένα πραγματικό γεγονός, χωρίς να καταλαβαίνει το τεράστιο λογικό σφάλμα που διαπράττει. Και εξηγούμαι:

Στην πρώτη περίπτωση (της ιδέας), η κριτική (ή η σάτιρα) δεν είναι απλώς ανεκτή – είναι επιβεβλημένη. Αν μια ιδέα δεν μπορεί να αντέξει στην κριτική, τότε δεν έχει κανένα λόγο ύπαρξης. Αν δεν μπορεί να κοιταχτεί στον καθρέφτη και να εντοπίσει τα – όποια – ελαττώματά της (στο κάτω-κάτω, οι ιδέες είναι ανθρώπινα δημιουργήματα, άρα το περιθώριο του λάθους είναι μεγάλο), τότε δεν έχει θέση σε μια ελεύθερη κοινωνία.

Στη δεύτερη περίπτωση (του γεγονότος), και πάλι μπορεί κανείς να κάνει κριτική και σάτιρα – υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: Το συγκεκριμένο γεγονός περιλαμβάνει και μερικά εκατομμύρια νεκρούς. Πρόκειται, στην ουσία, για μια μαζική δολοφονία (κυρίως Εβραίων, ανατολικοευρωπαίων, τσιγγάνων και ομοφυλόφιλων). Δεν βλέπω τι θα μπορούσε να πει κανείς πάνω σ’ αυτό, εκτός από το να καταδικάσει την πράξη. Και δεν βλέπω τι είδους σάτιρα θα μπορούσε να γίνει σε ένα τέτοιο γεγονός, εκτός από κακόγουστη.

Μπορείς να σατιρίσεις τον κομμουνισμό, αλλά πώς θα σατιρίσεις ένα τροχαίο με τριάντα νεκρούς;