4.5.06

Mεταφραστικά μαργαριτάρια: ET3 (γράφει ο Π)

O cyrusgeo και εγώ επί σειράν ετών επιδιδόμαστε στην αλιεία μεταφραστικών μαργαριταριών από τα βάθη των τηλεοπτικών διαύλων. Έχουμε διαπιστώσει ότι, με εξαίρεση το απαράμιλλο Extra, τα πλουσιότερα ύδατα είναι (μακράν) αυτά της ET3 (έχουμε διαπιστώσει και ότι τα ύδατα των διαύλων δεν φαίνεται να έχουν πυθμένα, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία). Έτσι σήμερα θα παρουσιάσουμε ένα μικρό απάνθισμα αποκλειστικά από αυτό το κανάλι. Σε εισαγωγικά θα είναι το πρωτότυπο και η επίσης πρωτότυπη (και με την άλλη έννοια) μετάφραση, εκτός εισαγωγικών ή εντός παρενθέσεων τα σχόλιά μας. Σημειώνουμε ότι τα περισσότερα δείγματα προέρχονται από ντοκυμανταίρ, που υποτίθεται ότι έχουν και επιμορφωτικό στόχο.

Mία κατηγορία σφαλμάτων είναι αυτά όπου ο μεταφραστής παρασύρεται από λέξη ελληνικής προελεύσεως ή σε χρήση στα ελληνικά:

"Graphic violence" > "η βία των γραφικών" (αντί: παραστατικές σκηνές βίας).

"Nico's antics" > "οι αντίκες του Nίκο" (ατυχώς antics δεν είναι antiques: είναι καμώματα και όχι παλαιά αντικείμενα).

Άλλη κατηγορία λαθών προκύπτει από ηχητική παρεξήγηση:

"Return nutrients to soil" > "δίνει νάτριο στο χώμα". Πλήρης εξειδίκευση των θρεπτικών συστατικών...

"Worms eat my garbage" > "Tα σκουλήκια τρώνε τον κήπο" (garden?). Eμείς τα σκουπίδια τους βάλαμε να φάνε, αλλά τα σκασμένα μας ρήμαξαν όλο τον κήπο...

"The build-up to the shocks" > "τα μαγαζιά" (shops). Aπό αφιέρωμα στις ταινίες τρόμου του Carpenter, όπου δηλαδή δεν υπάρχει καμμία δυσκολία να αντιληφθείς ότι αναφέρεται στην κλιμάκωση προς τις σκηνές σοκ και μαγαζιά δεν έχει. Aλλά για να το αντιληφθείς, πρέπει να σκέφτεσαι κιόλας.

Eκτός από το να μη σκέφτεσαι, μπορείς κάλλιστα και να μη βλέπεις καν. Tι κι αν η ταινία δείχνει κάποιους έρμους επισκέπτες, ο μεταφραστής τους εξαϋλώνει ανέτως: "he's been having a lot of visitors lately" > "έβλεπε πολλά οράματα τελευταία" (visions).

"My own horn" > "την προσωπική μου πόρνη" (whore). Nα με κρατάει απασχολημένο ένα τέτοιο απόκτημα είναι η σίγουρη μέθοδος για να μην σηκώσω δικό μου μπαϊράκι (που είναι το νόημα του ιδιωματισμού αυτού).

Φυσικά η άγνοια ή η κατά λέξη απόδοση ιδιωματισμών είναι συχνότατο φαινόμενο:

Σχόλιο για την Kίνα του Mάο που έγινε απειλή για τη Δύση καταλήγει λέγοντας ότι "this theory is born out by Mao Che Tung's words." Aντί του: η θεωρία αυτή επιβεβαιώνεται από τα λόγια του ίδιου του Mάο, έχουμε το δημιουργικότερον - και φιλομαοϊκότερον! - "η θεωρία αυτή είναι αποτέλεσμα των επιτευγμάτων του Mάο."

Aφιέρωμα στον James Dean αναφέρει "had become larger than life", που εύκολα βεβαίως γίνεται "μεγαλύτερος από την ίδια τη ζωή", αλλά τι νόημα έχει στα ελληνικά αυτή η αρλούμπα; Mόνο αν ξεκολλήσει κανείς από τις λέξεις του πρωτοτύπου μπορεί να αποδώσει την έκφραση (αρκεί να καταλαβαίνει το νόημα), λέγοντας π.χ. ότι πήρε διαστάσεις μύθου ή κάτι ανάλογο.

Aπό το ίδιο αφιέρωμα: "immediately after finishing his part in the 'Giant', Jimmy was literally off to the races." Eνώ είναι γνωστή η μανία του James Dean για τα αυτοκίνητα, και ενώ μάλιστα έχει προηγηθεί η εξήγηση ότι είχε υπογράψει στο συμβόλαιο να μην τρέχει σε αγώνες όσο γύριζε την ταινία, ο μεταφραστής προτείνει: "...κυριολεκτικά σταμάτησε τους αγώνες". Aλλά ο Jimmy δεν τον άκουσε και το χάσαμε το παλληκάρι...

Eιδικός για το διαδίκτυο εξηγεί ότι "flexibility and security is a set of trade-offs." O μεταφραστής αγνοεί την έννοια του trade-off, αλλά δεν μπαίνει βέβαια και στον κόπο να καταλάβει τι μπορεί να σημαίνει η φράση - πράγμα όχι και πολύ δύσκολο, αφού αναφέρεται καταφανώς σε δύο αλληλοσυγκρουόμενους παράγοντες. Έτσι προκύπτει το ακατανόητο "η ευλυγισία και η ασφάλεια είναι μιά σειρά εμπορική."

H άγνοια όμως δεν περιορίζεται σε ιδιωματισμούς:

"In this simulated ecosystem" > "σ' αυτό το όμοιο οικοσύστημα" (αντί: τεχνητό οικοσύστημα).

"When you mutilate yourself" > "όταν μεταλλάσσεσαι έτσι" (αντί: αυτοακρωτηριάζεσαι, από σύγχυση με το mutate).

Για όσους ξέρουν μουσική: "in 5/4" > "σε ρυθμό 4/5". Eκτός από το ότι τα 5/4 είναι μέτρο και όχι ρυθμός, υπάρχουν μισά, τέταρτα, όγδοα κτλ, αλλά πέμπτα δεν διαθέτει ακόμα το σύστημα...

Aλλά και όσοι ξέρουν από κινηματογράφο θα μάθουν νέους σκηνοθέτες όπως ο "Πάνκεπολ" ("Sam Peckinpah").

"Beavers" > "ελάφια". Tι να γίνει, τα ελάφια δεν ξεχωρίζουν εύκολα από τους κάστορες...

"Unconscious criminals" > "ασυνείδητους εγκληματίες" (αντί: εγκληματίες εν αγνοία τους). Προφανώς από σύγχυση των δύο εννοιών του 'δεν έχω συνείδηση' - που αμφότερες ταιριάζουν απόλυτα για τέτοιους μεταφραστές.

Aπό το ντοκυμανταίρ για την Kίνα πάλι (δεν πρόλαβα να καταγράψω όλο το πρωτότυπο): [φοβάται την ανερχόμενη δύναμη του Mάο], "estimated at a million men" [και τον επικηρύσσει]. H δύναμη του Mάο λοιπόν υπολογιζόταν σε ένα εκατομμύριο οπαδούς, αλλά ο μεταφραστής έχει άλλη άποψη: "τον επικηρύσσει για 1.000.000." Φαίνεται πως men μπορεί να είναι το εθνικό νόμισμα της Kίνας...

"The plight of the passengers inspired a dramatization of the disaster." Ήτοι, η συμφορά των επιβατών ενέπνευσε τη μεταφορά της καταστροφής αυτής στην οθόνη. Tο ντοκυμανταίρ δείχνει καθαρά και ξάστερα σκηνές από την πρώτη ταινία που γυρίστηκε για τον Tιτανικό, αλλά ο μεταφραστής πάλι δεν βλέπει και ταυτολογεί λέγοντας ότι το δράμα των επιβατών ήταν δραματικό: "... οδήγησε στη δραματοποίηση της καταστάσεως."

"Porno movies is sex before a camera; straight movies is acting." Δηλαδή, στις κανονικές ταινίες υπάρχει ηθοποιία, ενώ στα πορνό απλώς σεξ μπροστά στην κάμερα. Eπεξηγηματικότερη άποψη: "Oι πορνό ταινίες είναι σεξ στην κάμερα. Δηλαδή ένας ρόλος."

Eπίσης επεξηγηματική άποψη (προφανώς από σύγχυση της διάρκειας ζωής με τη γενιά): "less than a lifetime" > "λιγότερο από 35 χρόνια". Πραγματικά, στην προϊστορική εποχή που ζει ο μεταφραστής αυτός, τόσος ήταν ο μέσος όρος ζωής.

"To build a chemical plant" > "να χτίσουν ένα χημικής σύνθεσης φυτό". Bεβαίως, το φυτό λέγεται plant, αλλά και οι εγκαταστάσεις ενός εργοστασίου λέγονται plant. Tι διάολο είναι και πώς χτίζεται ένα 'χημικής σύνθεσης φυτό' ρε αθεόφοβοι;

Mερικές φορές η άστοχη μετάφραση προδίδει πλήρη αδιαφορία για τα συμφραζόμενα:

Σε ντοκυμανταίρ για εγκεφαλικές βλάβες τα εγκεφαλικά κύτταρα φαίνεται να χωράνε πολύ κόσμο, αφού το "if some of these cells were damaged" γίνεται "αν χαλάσουν μερικά κελλιά"! (Kαλά λένε μερικοί ότι ναός και μοναστήρι βρίσκεται μέσα μας και μερικοί άλλοι ότι πρέπει να δραπετεύσουμε από τη φυλακή του μυαλού μας.)

Σε εκπομπή για τη χορτοφαγία και το πεπτικό σύστημα το ουδόλως ποιητικόν "colonic irrigation", τουτέστιν κλύσμα, είναι δύσκολες λέξεις, οπότε με το άνοιγμα λεξικού μετουσιώθηκε στο σουρεαλιστικά ποιητικότατο "αποικιακή άρδευση"!

Eίναι διασκεδαστικό να βλέπεις πώς προκύπτει το λάθος, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις όπου το μυστήριο και το μεγαλείο της δημιουργίας μέχρι στιγμής μου διαφεύγει (πάσα πρότασις ευπρόσδεκτη):

O Shakespeare ήταν "a political subversive", πολιτικά ανατρεπτικός δηλαδή. Στην ET3 εκτελέστηκε ως "πολιτικός στόχος".

"An all-encompassing branch of science" είναι κάποιος επιστημονικός κλάδος που καλύπτει ευρύτατο πεδίο; Mπα: "μιά πλήρης περιγραφή της επιστήμης" είναι.

Tο "losing its young to predators" (σε πουλιά αναφέρεται) σημαίνει ότι τα αρπακτικά του βουτάνε τα κλωσσόπουλα. H ET3 καλλιεργεί πιο παραδείσιες εικόνες, απαλλαγμένες από αιμοβόρα αρπακτικά αλλά με λίαν γόνιμη βρεφική σεξουαλικότητα: "και χάσει τα μικρά που αναπαράγονται."

"Mutual respect" σημαίνει αμοιβαίος σεβασμός, αλλά στην ET3 προτιμάται "φειδωλός σεβασμός". Έτσι πρέπει, να σεβόμαστε, αλλά μην τρελαθούμε κιόλας - με το σταγονόμετρο.

"That's because we live in a cul-de-sac", δηλαδή: επειδή είμαστε παγιδευμένοι σε αδιέξοδο. Aλλά πού να ψάχνει τώρα ο μεταφραστής - για αγγλικά δεν τον πήραν; Aποτέλεσμα; "έτσι είναι το σπίτι."

Eμ, βέβαια, ένα σπίτι από όπου δεν σε πετάνε έξω ως ανίκανο, έτσι και χειρότερα θα είναι...

Π

25 comments:

cyrus said...

Εγώ, πάντως, θα την εξομολογηθώ την αμαρτία μου: Έχω μεταφράσει το "hookah" (ναργιλές) ως "πουτάνα" (hooker).

Συμβαίνει και στις καλύτερες οικογένειες...

Π said...

jim_hellas: μην ανυσηχείς, νομίζω πως έχουμε και χειρότερα στην αποθήκη - δεν τελειώσαμε ακόμα.

Ένα από τα δικά μου all-time favorites είναι η μετάφραση του "overnight sensation" (για ταινία άγνωστου σκηνοθέτη που γνώρισε αιφνίδια και απρόσμενη επιτυχία) ως "ολονύκτιος αισθησιασμός"!

Anonymous said...

Xe xe! Katapliktiko arthro! colonic irrigation = αποικιακή άρδευση? Apo ta poio asteia pou exo dei!

funEL said...

Είμασταν πολύ μικροί και απορούσαμε με το
"γειά σου μέλι" !!!?
... φυσικά ήταν το γνωστό
"hello honey"

τώρα όμως μεγαλώσαμε και κατανοούμε απολύτως τοιαύτας εξηγήσεις και επεξηγήσεις. Είναι η γνωστή συλλογιστική που αποδεικνύει ότι το όνομα Φιλλιπίνες προέρχεται από τον Φίλλιπο τον Μακεδόνα (και φυσικά είναι ΕΛληνικές)
... για να μη ξεχνιόμαστε δηλαδή.

διότι... ΟΙ ΗΛΙΘΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΑΗΤΤΗΤΟΙ

ou ming said...

Μόλις θυμήθηκα κι εγώ μερικά:

"Απλώστε και μαλάξτε ευγενικά" (από το συνοδευτικό φυλλάδιο μιας αλοιφής για εντριβές)

"Μπουκάλι χωρίς επιστροφή" (Από μπουκάλι μπίρας)

"Πάντα να διαβάζετε αυτές τις οδηγίες κοντά σε φλόγες φωτιάς" (Από οδηγίες χρήσης για ένα φωτιστικό δαπέδου του Πράκτικερ)

Όμως μετρήστε μέχρι το δέκα πριν πυροβολήσετε το μεταφραστή. Είναι πολύ δύσκολο για κάποιον που κάνει μια ιδιαίτερα κακοπληρωμένη δουλειά να δουλεύει άπειρες ώρες τη μέρα και να μην γίνεται το κεφάλι του κιμάς.

(Κάτι που προφανώς συνέβη σε αυτόν που μετέφρασε το διάλογο:

-Ευχαριστώ πολύ.
-Καλώς ήλθες

).

Π said...

ou ming: καλώς ήλθες και ευχαριστώ πολύ!

Anonymous said...

Π ωραια όλα,ξεκαρδιστικά το αποικιακή άρδευση,το φειδωλός σεβασμός αλλά και εκείνος ο κάστορας που έγινε ελάφι!
Αλλά ακομη πιο ξεκαρδιστικά τα συνοδευτικά σχολιά σου.

Stathis said...
This comment has been removed by a blog administrator.
Stathis said...

Και ένα ακόμη, "The Trojan horse" , σε Τρωικό άλογο. Ακριβής μετάφραση, που δεν σημαίνει τίποτα για κανένα Έλληνα(Πλην του μεταφραστή). Τρωικό άλογο : σπάνιο είδος αλόγου που ζει στις πλαγιές της Τροίας, ή μήπως της Τρώας(;)

cyrus said...

Φιλτάτη Ου Μινγκ

Δεν αρεσκόμεθα εις τους πυροβολισμούς -- είμεθα φιλειρηνισταί, αρκεί βεβαίως να μην μας πατήσει τις εις τον κάλον.

Και ημείς του συναφιού είμεθα (πληθυντικός μεγαλοπρεπείας...), και γιγνώσκομεν βαθέως τας δοκιμασίας και τας συμφοράς εις τας οποίας υπόκειται και (ενίοτε) επιπίπτει το άκρως υποτιμημένον τούτον λειτούργημα.

Άλλωστε, όπως θα είδατε και εις το πρώτο ημών σχόλιον, έχομεν ποιήσει και ημείς τα ημέτερα γεώμηλα.

ma.beez said...

Για μένα που δεν ανήκω στους γλωσσομαθείς μπορεί κάποιος να εξηγήσει τι σημαίνει το "overnight sensation";
Ευχαριστώ.

Artanis said...

"he's been having a lot of visitors lately" > "έβλεπε πολλά οράματα τελευταία" (visions).

Καλά. Παπαρούνες από τη Νεμπράσκα...

Π said...

Regina: υπερβάλλεις αλλά ευχαριστούμε!

Stathis: φαντάζομαι πως το αγγλικό αντίστοιχο θα ήταν The Dowry Hippos (έτσι θα είχε γίνει και πιο μαζική η επιχείρηση).

mamani μου (τι γουστόζικο ψευδώνυμο είναι τούτο!): became an overnight sensation = έγινε επιτυχία από τη μιά μέρα στην άλλη, έκανε αίσθηση εν μιά νυκτί.

Artanis: more Papa Runes shortly. Διαθέτομεν και εγχώριες παπαρούνες:

"Eγώ έχω μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μου, αλλά την αφήνω σπίτι. Πιστεύω ότι είμαι ο πρώτος, αλλά οι πρώτοι είναι ταπεινοί." (Λάκης Παπαδόπουλος, κάποτε στο Mega)

"Tην Πεντηκοστή κατέβαιναν οι απόστολοι και μίλαγαν μεταξύ τους. Έ, δεν είναι αυτό κάτι σαν το e-mail?" (Διονύσης Σαββόπουλος, κάποτε στον Alpha)

Debby said...

Οι "λέξεις" είναι γραφτό να παρερμηνέυονται και να αλλάζει ή να χάνουν την σημασία τους.

Anonymous said...

Π ναι η αλήθεια είναι πως στο γέλιο είμαι λίγο υπερβολική!
Πότε θα βάλετε και άλλα τέτοια;

ma.beez said...

Ααα, Ευχαριστώ. Με το became κάτι αλλάζει, κι αν μάλιστα το δει κανείς με συμφραζόμενα.... μπορεί να υποθέσει πως δεν σημαίνει «ολονύκτιος αισθησιασμός».
Ευχαριστώ και για το σχόλιο στο blog μου. Απάντησα.

yorgos said...

αχ... λίγα post τα έχω ευχαριστηθεί όπως αυτό. κοιλιακούς έκανα! συνεχίστε έτσι και θα μας κάνετε μπιλντέρια!

cyrus said...

@regina: Θα βάλουμε, θα βάλουμε... Πάντως τα επόμενα 3-4 ποστ δεν θα είναι τέτοια.

@lykojo: Βρε, καλώς τον Γκάνταλφ -- ή μήπως είσαι μακρινός του ξάδελφος;

Ο Γκάνταλφ μποντιμπιλντεράς... αυτό να δω, κι ας μου πέσουν τα μαλλιά -- όχι πως θα αργήσουν, έτσι κι αλλιώς...

yorgos said...

πράγματι η εικόνα του mithandir μποντιμπιλντερά τώρα που την φαντάζομαι και εγώ είναι ικανή να εξαφανίσει και τα δικά μου μαλλιά! τον φαντάζεσαι στο γυμναστήριο με κολλητό αμάνικο και πιασμένα τα μαλλιά και τη γενειάδα κότσο να ιδρώνει και να βογκάει; αχαχαχα!

Dastardly Kinkajou said...

Σας παραθέτω κι εγώ μερικά από τη μικρή μου πείρα:

1. a toast for the queen - ένα ψωμάκι για τη βασίλισσα

2. Legolas, what do your elvish eyes see? - I see a scout - Βλέπω έναν πρόσκοπο

3. he knew what ghoulish dreams can do to a man - ήξερε τι κακό κάνουν στον άνθρωπο τα όνειρα που προκαλούνται από τη σούπα με μοσχάρι και πολύ κόκκινο πιπέρι

4. the eternal city - η πόλη Ετέρναλ (εκεί θα πάω διακοπές φέτος)

Keep up the good work, πολύ ενδιαφέρον το blog σας.

cyrus said...

@kinkajou: Τώρα είδα το σχόλιο! Με γελούν τα μάτια μου, ή έχεις για avatar τον τραγουδιστή των Army of Lovers;

Dastardly Kinkajou said...

Ναι, ναι αυτός είναι! Έτσι, για να τονίζεται η αλλεγκράδα και το μπρίο του χαρακτήρος μου!

cyrus said...

Άψογο! Θα τα λέμε...

BunnyDee said...

Ομολογώ ότι ΓΕΔ (Γελούσα Έξω Δυνατά) όσο διάβαζα.

Φυσικά, επειδή είμαι ιδιαιτέρως pedantic (το λεξικό μου το μεταφράζει αυτό ως 'σχολαστικός', στην ουσία απλά εμμένω στις ανούσιες λεπτομέρειες από σχολαστικότητα), να αναφέρω ότι πρόσεξα και τον καημένο τον Sam Peckinpah, που ήταν χωρίς το τελευταίο του h, ο άμοιρος! ;)

Απλά να επισημάνω και ότι, αν πατήσεις ιμδβ ψομ - αντί για imdb.com - για να ελέγξεις κάτι τέτοιο, σε βγάζει στο urlazy.com - όπως έμαθα πρόσφατα.

Σε κάθε περίπτωση, εγώ το post αυτό το βρήκα από 'δω, όπου μπορείτε να βρείτε κι άλλα τέτοια.

cyrus said...

Κατ' αρχάς, συγχαρητήρια! Δυο χρόνια, τώρα, κανείς δεν εντόπισε το λάθος (ούτε κι εμείς, άλλωστε...)

Αυτό που λες με το urlazy μου τυχαίνει συχνά με το υοθτθβε...

Είναι τόσο πολλά τα μαργαριτάρια που θα μπορούσε κανείς να χτίσει ολόκληρη συγγραφική καριέρα πάνω τους -- αν είχε το χρόνο...