Η αρχαιολατρεία του κ. Θεοδωράκη

Το Σαββατοκύριακο έγινε στο Ηράκλειο ένα διεθνές διεπιστημονικό συμπόσιο με τίτλο "Μουσική και Συμπαντική Αρμονία", αφιερωμένο στο Μίκη Θεοδωράκη. Μίλησε κι ο ίδιος ο συνθέτης. Είπε πολλά για τη "θεωρία του" περί συμπαντικής αρμονίας, και για τον Πυθαγόρα (ok) και για τον Ηράκλειτο (ορίστε;) τα οποία δεν θα σχολιάσω εδώ· θα πω μόνο ότι η μεγαλεπήβολη αυτή θεωρία δεν αντικατοπτρίζεται στο μουσικό του έργο, από το οποίο -- εδώ που τα λέμε -- θα μπορούσαν να λείπουν εκτρώματα όπως οι όπερες και το Canto Olympico. Άλλο θέλω να σχολιάσω.

Ο γνωστός για τη μετριοφροσύνη του συνθέτης είπε, σαν μια καλόπιστη πρόκληση της Τέχνης προς την Επιστήμη, ότι "η απόστασή τους από τη φιλοσοφική και υπαρξιακή έξαρση των αρχαίων φιλοσόφων και δημιουργών έχει οδηγήσει το δυτικό άνθρωπο σε μίζερο, καθαρό ορθολογισμό και τυφλή θρησκευτική πίστη".

Με άλλα λόγια, ο ορθολογισμός είναι μίζερος. Ο καθαρός ορθολογισμός (πού;) αποτελεί το ένα άκρο, και η τυφλή θρησκευτική πίστη το άλλο. Εννοεί, προφανώς ότι τα άκρα είναι κακό πράγμα και πρέπει να βρούμε τη "χρυσή τομή", το "παν μέτρον άριστον" (κι αυτά εφευρέσεις των αρχαίων Ελλήνων), και για να τα βρούμε αυτά πρέπει -- τι; Να επιστρέψουμε σε αρχαίες μορφές δεισιδαιμονίας, μεταφυσικής και θρησκείας; Ο Πυθαγόρας δεν ήταν επιστήμονας -- άσχετα αν η δουλειά που έκανε στο μονόχορδο ήταν (εν μέρει) επιστημονική. Θρησκευτικός ηγέτης ήταν, και αυτό που ίδρυσε τότε σήμερα θα το αποκαλούσαμε καταστροφική λατρεία.

Πραγματικά γίνομαι έξω φρενών όταν βλέπω τέτοιους ανθρώπους να καθυβρίζουν τον ορθολογισμό. Στην Ελλάδα έχει ζήσει τα περισσότερα χρόνια της ζωής του ο κ. Θεοδωράκης. Στη χώρα του παραλόγου και των ορθόδοξων ταλιμπάν. Πότε τον έζησε τον ορθολογισμό, ώστε να προλάβει να τον αντιπαθήσει κιόλας; Και, μια που λατρεύει τους αρχαίους ημών προγόνους, ο Αναξαγόρας τι ήταν; Ορθολογιστής δεν ήταν;

Το εν λόγω δίπολο ("καθαρός ορθολογισμός" εναντίον "τυφλής θρησκευτικής πίστης") είναι ψευδές. Σε πολλές χώρες του κόσμου (ειδικά στην Ασία και την Αφρική) υπάρχει ο δεύτερος πόλος, αλλά όχι ο πρώτος. Στον δυτικό κόσμο, δεν υπάρχει πλέον κανένας απ' τους δυο. Οι θιασώτες αυτών των "άκρων" είναι ελάχιστοι. Αλλά η κατασκευή διπόλων βολεύει -- π.χ. "όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας".

Δεν θα κουραστώ να το επαναλαμβάνω:

Χρειαζόμαστε περισσότερο ορθολογισμό. Περισσότερο σκεπτικισμό. Και, πάνω απ' όλα, περισσότερη κριτική σκέψη.