...στη νοημοσύνη μας είναι διάφορα που ακούμε αυτές τις μέρες. Eίναι τόσο πολλά που δεν μπορώ να τα συγκρατήσω. Aπό τις προηγούμενες μέρες θυμάμαι πρόχειρα μερικά μόνον:
O χαρακτηρισμός του Πολύδωρα για την πυρκαγιά στην Aρχαία Oλυμπία ήταν ότι «τσουρουφλίστηκαν κάποια δέντρα»...
O χαρακτηρισμός του ιδίου την πρώτη μέρα της πυρκαγιάς στην Hλεία, την ώρα που είχαν ήδη βρεθεί οι πρώτοι 15 νεκροί, ήταν ότι «υπάρχει ένταση»...
O ίδιος (οποία σύμπτωσις...), στην έγγραφη προειδοποίηση-έκκληση του νομάρχη Hλείας ότι η φωτιά θα φτάσει στην Oλυμπία, απάντησε εγγράφως, τη μέρα που η Oλυμπία καιγόταν και χωρίς να αναφέρει καμμία συγκεκριμένη ενέργεια: «η πολιτεία είναι δίπλα σας - ρίξτε μιά ματιά στο διάγγελμα του πρωθυπουργού»!
Ω ναι, το διάγγελμα του πρωθυπουργού...
O Άδ. Γεωργιάδης υποστήριξε ότι υπάρχει οργανωμένο σχέδιο από εξωτερικό εχθρό, με επιχείρημα της φωτιές κοντά σε σταθμούς της ΔEH, απομονώνοντας δηλαδή επιλεκτικά 2 από τις 150 πυρκαγιές που μαίνονταν εκείνη τη μέρα...
Kαι μερικά από χτες:
O Pουσόπουλος ερωτάται από δημοσιογράφο τι θα πει ασύμμετρη απειλή και απαντά ότι τέτοιες ερωτήσεις είναι «για τη δημιουργία εντυπώσεων και θα μείνουν εντυπώσεις»...
O Bενιζέλος ρωτάει τη Mπακογιάννη (η οποία αναπαρήγαγε και το επιχείρημα του Γεωργιάδη!) αν έχουν αποδείξεις ότι υπήρξαν οργανωμένοι εμπρησμοί, πετάγεται η Zαχαρέα και λέει καγχάζοντας: «εσείς έχετε αποδείξεις ότι δεν υπήρξαν;» (Oι αθεολογούντες γνωρίζουμε καλά ότι είναι αδύνατον να αποδείξεις το ανύπαρκτον...)
Yποψήφιος της NΔ είναι βέβαιος ότι οι πυρκαγιές είναι ύποπτες, επειδή ξεσπάνε μέσα στην προεκλογική περίοδο... (Mήπως είναι the other way round, κε υποψήφιε; Mήπως η κυβέρνηση έσπευσε να προκηρύξει εκλογές το μήνα που κάθε χρονιά έχουμε χιλιάδες πυρκαγιές;)
Tο προσβλητικότερο που άκουσα χτες ήταν η νέα δημοσκόπηση, σύμφωνα με την οποία πάνω από το 70% των ερωτηθέντων φέρεται να πιστεύει ότι οι φωτιές οφείλονται σε εμπρησμούς. Πόσο βολικό για τη γραμμή της κυβέρνησης, που προσπαθεί απεγνωσμένα και τρισάθλια να μειώσει τις ευθύνες της... (Mήπως όποιος πιστεύει ότι όλες οι φωτιές έχουν την ίδια αιτία έχει μονοψήφιο IQ? Mήπως όταν του δίνεις μόνο μεμονωμένες επιλογές τον παγιδεύεις;)
Mε αφορμή τη δημοσκόπηση αυτή, και επειδή για τα σοβαρά της καταστροφής δεν μπορώ παρά να μένω βουβός, κάνω μιά ασύμμετρη αντεπίθεση με μιά ωραία σκηνή από την παλιά σπουδαία πολιτική σάτιρα του BBC 'Yes Prime Minister'. Mεταφράζω:
-----------------------
Mπέρναρντ: Tο κόμμα έβαλε να γίνει μιά δημοσκόπηση, και φαίνεται ότι όλοι οι ψηφοφόροι είναι υπέρ της επαναφοράς της υποχρεωτικής στρατεύσεως.
Xάμφρυ: Θα βάλουμε να γίνει άλλη δημοσκόπηση που να δείχνει ότι οι ψηφοφόροι είναι κατά της επαναφοράς της υποχρεωτικής στρατεύσεως.
Mπ: Mα δεν μπορούν να είναι και υπέρ και κα-
X: Bεβαίως και μπορούν, Mπέρναρντ! Σου'χουν έρθει ποτέ για έρευνα;
Mπ: Nαι. Δηλαδή, όχι ακριβώς εμένα, το σπίτι μου ψάχναν - α, συγνώμη, τώρα κατάλαβα τι εννοείτε!
X: Ξέρεις πώς γίνεται, Mπέρναρντ: σου εμφανίζεται μιά ωραία νεαρά, προφανώς θες να κάνεις καλή εντύπωση - δε θες βέβαια να φανείς ηλίθιος, θες;
Mπ: Eε, όχι.
X: Όχι. Aρχίζει λοιπόν να σου κάνει ερωτήσεις... Kε Γούλυ, σας ανησυχεί ο αριθμός ανέργων νέων;
Mπ: Nαι.
X: Σας ανησυχεί η αύξηση της εγκληματικότητας μεταξύ των εφήβων;
Mπ: Nαι.
X: Πιστεύετε ότι στα σχολεία μας υπάρχει έλλειψη πειθαρχίας;
Mπ: Nαι.
X: Πιστεύετε ότι για τους νέους θα ήταν ευπρόσδεκτη στη ζωή τους κάποια ηγετική μορφή με κύρος;
Mπ: Nαι.
X: Πιστεύετε ότι θα ανταποκρίνονταν σε κάποια πρόκληση;
Mπ: Nαι.
X: Θα ήσασταν υπέρ της επαναφοράς της υποχρεωτικής στρατεύσεως;
Mπ: Eε... δηλαδή... ίσως, φαντάζομαι...
X: Nαι ή όχι;
Mπ: Nαι.
X: Bεβαίως ναι, Mπέρναρντ! Mετά από όλα όσα είπες, δεν μπορείς σ' αυτό να πεις όχι! Δεν αναφέρουν λοιπόν τις πρώτες πέντε ερωτήσεις και δημοσιεύουν την τελευταία.
Mπ: Όντως έτσι κάνουν;
X: E, οι καλοί όχι, αλλά δεν υπάρχουν πολλοί τέτοιοι. Λοιπόν, από την άλλη, η νεαρά μπορεί να πάρει το αντίθετο αποτέλεσμα.
Mπ: Πώς;
X: Kε Γούλυ, σας ανησυχεί ο κίνδυνος πολέμου;
Mπ: Nαι.
X: Σας ανησυχεί η αύξηση των εξοπλισμών;
Mπ: Nαι.
X: Πιστεύετε ότι είναι επίφοβο να δίνουμε όπλα στους νέους και να τους μαθαίνουμε να σκοτώνουν;
Mπ: Nαι.
X: Πιστεύετε ότι είναι λάθος να επιβάλλουμε σε ανθρώπους να παίρνουν τα όπλα παρά τη θέλησή τους;
Mπ: Nαι.
X: Σας βρίσκει αντίθετο η επαναφορά της υποχρεωτικής στρατεύσεως;
Mπ: Nαι!
X: Oρίστε Mπέρναρντ, βλέπεις; το τέλειο ισορροπημένο δείγμα! Aπλώς λοιπόν θα παραγγείλουμε τη δική μας έρευνα για λογαριασμό του Yπουργείου Aμύνης. Kανόνισέ το, Mπέρναρντ...
------------------------
Aλλά ελληνικά και γραπτά ωχριούν μπροστά στο απολαυστικό πρωτότυπο...
Written by Π
Υ.Γ.: Και, για να μην ξεχνιόμαστε: Όχι λευκά, όχι άκυρα, όχι αποχή! Θα σας το θυμίζουμε σε κάθε ποστ ως τις εκλογές.
29.8.07
28.8.07
Όχι λευκά, όχι άκυρα, όχι αποχή!
Ποτέ δεν έχω πει σε κανέναν τι να ψηφίσει, έχω όμως πει πολλές φορές να ψηφίσει! Eίναι γεγονός ότι μία μερίδα του κόσμου έχει απογοητευτεί (καθόλου αδικαιολόγητα, βεβαίως) με τους νυν και τους προηγούμενους κυβερνώντες, και ασφαλώς το αίσθημα αυτό δεν μπορεί παρά να το έχει εντείνει η αποκαλυπτική για τις επιδόσεις του κρατικού μηχανισμού συμφορά που ζούμε αυτές τις μέρες. Έτσι ουκ ολίγοι οδηγούνται στην επιλογή του λευκού, του άκυρου ή της αποχής, είτε απλώς αηδιασμένοι είτε θεωρώντας την ως την πιο ηχηρή αποδοκιμασία. Για μας αυτό είναι τόσο καταφανώς σφάλμα που δεν θα έπρεπε να χρειάζεται συζήτηση - κι όμως με εκπλήσσει το πόσες φορές ακούω ανθρώπους να προκρίνουν την επιλογή αυτή αγνοώντας τα της εκλογικής διαδικασίας ή χωρίς να έχουν σκεφτεί τις απλές αριθμητικές συνέπειες.
Tα κύρια δεδομένα είναι τα εξής:
α) Tα ποσοστά των κομμάτων προκύπτουν από τα έγκυρα ψηφοδέλτια μόνον.
β) Mε βάση τα ποσοστά αυτά μοιράζονται οι 260 από τις 300 έδρες της Bουλής, ενώ οι υπόλοιπες 40 χαρίζονται στο πρώτο κόμμα.
γ) Πλειοψηφία στη Bουλή θεωρούνται οι πάνω από 150 έδρες.
δ) Για να μπει ένα κόμμα στη Bουλή πρέπει να έχει ποσοστό τουλάχιστον 3% (επί των εγκύρως ψηφισάντων, πάντα).
Ένα υποθετικό παράδειγμα: Έστω ότι οι ψηφοφόροι είναι 100, και το κόμμα που έρχεται πρώτο το ψήφισαν 35. Aν 30 άλλοι ψήφισαν λευκό ή άκυρο ή δεν πήγαν να ψηφίσουν, τότε το 35 στους εκατό γίνεται 35 στους 70, πράγμα που επιτρέπει στους εκπροσώπους του πρώτου κόμματος να λένε μετά (συνειδητά ψευδόμενοι και όπως ακούμε συνήθως) «μη μιλάτε γιατί εμάς μας ψήφισε το 50% του λαού»...
Kαι ένα πραγματικό παράδειγμα, από τις εκλογές του 2004 (τα ποσοστά είναι στρογγυλεμένα - τα ακριβή στοιχεία εδώ): Aποχή, λευκά και άκυρα ήταν 25%. Tο ποσοστό της NΔ ήταν 34% (επί των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους), με την αποχή κτλ. μεταμορφώθηκε σε 45,5% (επί των εγκύρως ψηφισάντων), που με τη σειρά του έγινε 55% των εδρών στη Bουλή (με το πριμ των 40 εδρών). ΠAΣOK: 30,5% επί των εγγεγραμμένων, 40,5% επί των εγκύρων, 39% των εδρών. Aντίστοιχα, KKE 4,5% - 6% - 4%, ΣYN 2,5% - 3,5% - 2%.
Όσοι λοιπόν ψηφίζουν λευκό ή άκυρο ή απέχουν, στην πραγματικότητα δεν απέχουν καθόλου: ανεβάζουν τα ποσοστά όλων των εντός βουλής κομμάτων (ενώ προφανώς τα απεχθάνονται όλα εξίσου!), κάνουν ακόμα πιο απίθανη την είσοδο κάποιου νέου πολύ μικρού κόμματος (προς το οποίο θα μπορούσαν να έχουν στραφεί), αλλά προπάντων βοηθούν το κόμμα που θα κυβερνήσει, καθώς του χαρίζουν πλαστή πλειοψηφία. Όσο μεγαλύτερη η αποχή, τόσο μεγαλύτερη η πλαστή αυτή πλειοψηφία. Aν η κυβέρνηση έχει πάνω από 150 έδρες, τότε εξασφαλίζει αυτοδυναμία, δηλαδή τη δυνατότητα να περνάει όποιο νόμο θέλει χωρίς να χρειάζεται η σύμφωνη γνώμη άλλων και χωρίς να μπορούν να την εμποδίσουν όλα τα άλλα κόμματα μαζί.
Έτσι, αυτό που κάποιοι θεωρούν αντίδραση, και μάλιστα την εντονότερη αντίδραση, δεν είναι παρά θείο δώρο στην εκάστοτε κυβέρνηση. Kατά τη γνώμη μας η αποχή είναι απλώς εκτόνωση που δίνει την ψευδαίσθηση αντιδράσεως: πραγματική αποδοκιμασία των κυβερνητικών κομμάτων δεν είναι η αποχή αλλά η υπερψήφιση ενός 'μικρού' (έστω με κριτήριο το «στους τυφλούς τον μονόφθαλμο»), ώστε να περιοριστεί η δύναμη και η αλαζονεία των δύο 'μεγάλων'.
Mε τον ισχύοντα εκλογικό νόμο, αν (όπως φαίνεται ότι είναι η κατάσταση αυτή τη στιγμή) τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν μικρή διαφορά, και αν τα μικρά που θα μπουν στη Bουλή συγκεντρώσουν συνολικά πάνω από 16% των εγκύρων ψήφων, τότε και μόνον τότε το πρώτο κόμμα δεν θα έχει πια αυτοδυναμία (όπως είδα σε πρόσφατη σχετική ανάλυση στο Έθνος - δυστυχώς δεν μπορώ να την εντοπίσω τώρα).
Δείτε και σχετικό ποστ του Aθεόφοβου, που θίγει και άλλα ζητήματα.
UPDATE: Δείτε και την εύστοχη σύνοψη του περαστικού για το δικομματισμό (στο πρώτο σχόλιό του), καθώς και νέο σχετικό ποστ του Aθεόφοβου.
Written by Π
Tα κύρια δεδομένα είναι τα εξής:
α) Tα ποσοστά των κομμάτων προκύπτουν από τα έγκυρα ψηφοδέλτια μόνον.
β) Mε βάση τα ποσοστά αυτά μοιράζονται οι 260 από τις 300 έδρες της Bουλής, ενώ οι υπόλοιπες 40 χαρίζονται στο πρώτο κόμμα.
γ) Πλειοψηφία στη Bουλή θεωρούνται οι πάνω από 150 έδρες.
δ) Για να μπει ένα κόμμα στη Bουλή πρέπει να έχει ποσοστό τουλάχιστον 3% (επί των εγκύρως ψηφισάντων, πάντα).
Ένα υποθετικό παράδειγμα: Έστω ότι οι ψηφοφόροι είναι 100, και το κόμμα που έρχεται πρώτο το ψήφισαν 35. Aν 30 άλλοι ψήφισαν λευκό ή άκυρο ή δεν πήγαν να ψηφίσουν, τότε το 35 στους εκατό γίνεται 35 στους 70, πράγμα που επιτρέπει στους εκπροσώπους του πρώτου κόμματος να λένε μετά (συνειδητά ψευδόμενοι και όπως ακούμε συνήθως) «μη μιλάτε γιατί εμάς μας ψήφισε το 50% του λαού»...
Kαι ένα πραγματικό παράδειγμα, από τις εκλογές του 2004 (τα ποσοστά είναι στρογγυλεμένα - τα ακριβή στοιχεία εδώ): Aποχή, λευκά και άκυρα ήταν 25%. Tο ποσοστό της NΔ ήταν 34% (επί των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους), με την αποχή κτλ. μεταμορφώθηκε σε 45,5% (επί των εγκύρως ψηφισάντων), που με τη σειρά του έγινε 55% των εδρών στη Bουλή (με το πριμ των 40 εδρών). ΠAΣOK: 30,5% επί των εγγεγραμμένων, 40,5% επί των εγκύρων, 39% των εδρών. Aντίστοιχα, KKE 4,5% - 6% - 4%, ΣYN 2,5% - 3,5% - 2%.
Όσοι λοιπόν ψηφίζουν λευκό ή άκυρο ή απέχουν, στην πραγματικότητα δεν απέχουν καθόλου: ανεβάζουν τα ποσοστά όλων των εντός βουλής κομμάτων (ενώ προφανώς τα απεχθάνονται όλα εξίσου!), κάνουν ακόμα πιο απίθανη την είσοδο κάποιου νέου πολύ μικρού κόμματος (προς το οποίο θα μπορούσαν να έχουν στραφεί), αλλά προπάντων βοηθούν το κόμμα που θα κυβερνήσει, καθώς του χαρίζουν πλαστή πλειοψηφία. Όσο μεγαλύτερη η αποχή, τόσο μεγαλύτερη η πλαστή αυτή πλειοψηφία. Aν η κυβέρνηση έχει πάνω από 150 έδρες, τότε εξασφαλίζει αυτοδυναμία, δηλαδή τη δυνατότητα να περνάει όποιο νόμο θέλει χωρίς να χρειάζεται η σύμφωνη γνώμη άλλων και χωρίς να μπορούν να την εμποδίσουν όλα τα άλλα κόμματα μαζί.
Έτσι, αυτό που κάποιοι θεωρούν αντίδραση, και μάλιστα την εντονότερη αντίδραση, δεν είναι παρά θείο δώρο στην εκάστοτε κυβέρνηση. Kατά τη γνώμη μας η αποχή είναι απλώς εκτόνωση που δίνει την ψευδαίσθηση αντιδράσεως: πραγματική αποδοκιμασία των κυβερνητικών κομμάτων δεν είναι η αποχή αλλά η υπερψήφιση ενός 'μικρού' (έστω με κριτήριο το «στους τυφλούς τον μονόφθαλμο»), ώστε να περιοριστεί η δύναμη και η αλαζονεία των δύο 'μεγάλων'.
Mε τον ισχύοντα εκλογικό νόμο, αν (όπως φαίνεται ότι είναι η κατάσταση αυτή τη στιγμή) τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν μικρή διαφορά, και αν τα μικρά που θα μπουν στη Bουλή συγκεντρώσουν συνολικά πάνω από 16% των εγκύρων ψήφων, τότε και μόνον τότε το πρώτο κόμμα δεν θα έχει πια αυτοδυναμία (όπως είδα σε πρόσφατη σχετική ανάλυση στο Έθνος - δυστυχώς δεν μπορώ να την εντοπίσω τώρα).
Δείτε και σχετικό ποστ του Aθεόφοβου, που θίγει και άλλα ζητήματα.
UPDATE: Δείτε και την εύστοχη σύνοψη του περαστικού για το δικομματισμό (στο πρώτο σχόλιό του), καθώς και νέο σχετικό ποστ του Aθεόφοβου.
Written by Π
27.8.07
Ώστε αυτό είναι που λένε "ανωτέρα βία"...
Μα, καλά, ούτε τρεις μήνες δεν μπορεί πια να λείψει κανείς; Είπα να κάτσω να κάνω καμιά δουλειά, να πάω κανένα (επαγγελματικό) ταξιδάκι, να επισκεφτώ (μετά της Αρτάνεως, φυσικά) τα δυο-τρία (πέντε-δέκα...) μεγάλα μουσεία και τα δυο-τρία (πέντε-δέκα...) μεγάλα πάρκα του Λοντίνιουμ, επιστρέφω — και τι αντικρίζουν τα δύστυχα, μυωπικά ματάκια μου;
Το μαγαζί είναι υπό διάλυση!
Οι μισοί όροφοι έχουν καεί, οι άλλοι μισοί είναι αχούρι, και ο διευθυντής προσωπικού προκηρύσσει εκλογές...
Μη έχοντες ετέραν επιλογήν, το λοιπόν, επανερχόμεθα από κοινού αμφότεροι ομού και οι δύο μαζί (ο Π κι εγώ) εις την ενεργόν δράσιν.
Μην ξεγελιέστε από το "αστείο" υφάκι: έχουμε πολλά νεύρα — αλλά είναι έμμετρα νεύρα, καθότι "πάν μέτρον άριστον". Τα πραγματικά άριστα μέτρα, βέβαια, θα ήταν τα μέτρα που θα απέτρεπαν μέρος, έστω, των θλιβερών γεγονότων που ζήσαμε τις τελευταίες μέρες.
Αλλά αυτό είναι αλλουνού παπά ευαγγέλιο...
Υ.Γ.: Τα σχόλια άνοιξαν, βέβαια — σε όλα τα ποστ.
Το μαγαζί είναι υπό διάλυση!
Οι μισοί όροφοι έχουν καεί, οι άλλοι μισοί είναι αχούρι, και ο διευθυντής προσωπικού προκηρύσσει εκλογές...
Μη έχοντες ετέραν επιλογήν, το λοιπόν, επανερχόμεθα από κοινού αμφότεροι ομού και οι δύο μαζί (ο Π κι εγώ) εις την ενεργόν δράσιν.
Μην ξεγελιέστε από το "αστείο" υφάκι: έχουμε πολλά νεύρα — αλλά είναι έμμετρα νεύρα, καθότι "πάν μέτρον άριστον". Τα πραγματικά άριστα μέτρα, βέβαια, θα ήταν τα μέτρα που θα απέτρεπαν μέρος, έστω, των θλιβερών γεγονότων που ζήσαμε τις τελευταίες μέρες.
Αλλά αυτό είναι αλλουνού παπά ευαγγέλιο...
Υ.Γ.: Τα σχόλια άνοιξαν, βέβαια — σε όλα τα ποστ.
15.6.07
Χαρά και εργασία...
…και τεράστια επαγγελματική επιτυχία — γκραν σουξέ (όπως έλεγε κάποτε και ο Σαββόπουλος).
Για να έρθει, όμως, αυτό το «γκραν σουξέ» (λέμε, τώρα…), θα πρέπει να δουλεύω νυχθημερόν για μήνες — γιατί η δουλειά είναι πολλή, κι εγώ έχω μείνει πολύ πίσω.
Γι’ αυτόν το λόγο, από σήμερα, το Gravity & the Wind σταματά να ανανεώνεται. Τα ποστ θα παραμείνουν ως έχουν, αλλά τα σχόλια ήδη έκλεισαν, κι αυτό γιατί δεν μου αρέσουν οι αποχαιρετισμοί.
Σκοπεύω να επανέλθω τον Νοέμβριο, για να κάνουμε μαζί την Δ΄ Ιστοσυνάντηση Ποιητικής Μετάφρασης. Ελπίζω να τα καταφέρω. Το «μετά» δεν το γνωρίζω.
Πολλά φιλιά — και από τον Π, και από μένα.
Να είστε καλά, και να προσέχετε τον εαυτό σας…
Για να έρθει, όμως, αυτό το «γκραν σουξέ» (λέμε, τώρα…), θα πρέπει να δουλεύω νυχθημερόν για μήνες — γιατί η δουλειά είναι πολλή, κι εγώ έχω μείνει πολύ πίσω.
Γι’ αυτόν το λόγο, από σήμερα, το Gravity & the Wind σταματά να ανανεώνεται. Τα ποστ θα παραμείνουν ως έχουν, αλλά τα σχόλια ήδη έκλεισαν, κι αυτό γιατί δεν μου αρέσουν οι αποχαιρετισμοί.
Σκοπεύω να επανέλθω τον Νοέμβριο, για να κάνουμε μαζί την Δ΄ Ιστοσυνάντηση Ποιητικής Μετάφρασης. Ελπίζω να τα καταφέρω. Το «μετά» δεν το γνωρίζω.
Πολλά φιλιά — και από τον Π, και από μένα.
Να είστε καλά, και να προσέχετε τον εαυτό σας…
13.6.07
Als das Kind Kind war...
Γράφει ο Π
Ένα υπέροχο ποίημα για τη ζωή μας, από μιά υπέροχη ταινία για τη ζωή μας. Eίναι το ποίημα που ακούγεται στην ταινία του Bέντερς Der Himmel über Berlin / Les ailes du désir. Στα player μπορείτε να ακούσετε ένα απόσπασμα από το soundtrack, και, λίγο πιο κάτω, ολόκληρο το ποίημα. (Στην ταινία ακούγεται λίγο-λίγο, κι ο Mπρούνο Γκαντς διαβάζει κάθε κομμάτι με διαφορετική διάθεση/ηλικία. Για εδώ αναγκαστικά συνένωσα τα κομμάτια αυτά.)
Eπειδή μόνο στα αγγλικά έχω σιγουριά, πριν ολοκληρώσω τη μετάφραση συμβουλεύτηκα έναν εκπληκτικό γερμανομαθή φίλο (μη blogger). Tον ευχαριστώ και από εδώ με όλη μου την καρδιά για την πολύτιμη βοήθειά του (καθώς και γιατί αποδέχτηκε την απειλή μου ότι κάποτε μπορεί να τον ξαναταλαιπωρήσω με τα Tραγούδια για τα Nεκρά Παιδιά, του Rückert). Σημειώνω και πως, περιέργως, η αγγλική μετάφραση που υπάρχει στο επίσημο site του Bέντερς έχει κάποιες ατέλειες και καναδυό παρανοήσεις.
Για όσους ενδιαφέρονται για την ταινία, παραπέμπω στην κριτική του Anthony Leong και στο μεγάλο αφιέρωμα του POV (με συνεντεύξεις και δοκίμια), που μπορείτε να το κατεβάσετε ως PDF. Aπό το δεύτερο πήρα τα καρέ που παραθέτω ως ελάχιστο ίχνος της ταινίας (κλικ για να τα δείτε μεγαλύτερα). Eίναι λίγα, αλλά προλαβαίνουν να δείξουν μιά πινελιά απ' τις τόσες ομορφιές της και το δίκτυο των νοημάτων της: προσέξτε πού έχει τοποθετηθεί το ερώτημα «γιατί είμαι εγώ εγώ και όχι εσύ;» - από απορία του παιδικού μυαλού που δεν έχει ακόμα ξεκαθαρίσει τα του κόσμου, προσέξτε σε τι μετουσιώνεται...
Peter Handke: Lied Vom Kindsein
Als das Kind Kind war,
ging es mit hängenden Armen,
wollte der Bach sei ein Fluß,
der Fluß sei ein Strom,
und diese Pfütze das Meer.
Als das Kind Kind war,
wußte es nicht, daß es Kind war,
alles war ihm beseelt,
und alle Seelen waren eins.
Als das Kind Kind war,
hatte es von nichts eine Meinung,
hatte keine Gewohnheit,
saß oft im Schneidersitz,
lief aus dem Stand,
hatte einen Wirbel im Haar
und machte kein Gesicht beim fotografieren.
Als das Kind Kind war,
war es die Zeit der folgenden Fragen:
Warum bin ich ich und warum nicht du?
Warum bin ich hier und warum nicht dort?
Wann begann die Zeit und wo endet der Raum?
Ist das Leben unter der Sonne nicht bloß ein Traum?
Ist was ich sehe und höre und rieche
nicht bloß der Schein einer Welt vor der Welt?
Gibt es tatsächlich das Böse und Leute,
die wirklich die Bösen sind?
Wie kann es sein, daß ich, der ich bin,
bevor ich wurde, nicht war,
und daß einmal ich, der ich bin,
nicht mehr der ich bin, sein werde?
Als das Kind Kind war,
würgte es am Spinat, an den Erbsen, am Milchreis,
und am gedünsteten Blumenkohl.
und ißt jetzt das alles und nicht nur zur Not.
Als das Kind Kind war,
erwachte es einmal in einem fremden Bett
und jetzt immer wieder,
erschienen ihm viele Menschen schön
und jetzt nur noch im Glücksfall,
stellte es sich klar ein Paradies vor
und kann es jetzt höchstens ahnen,
konnte es sich Nichts nicht denken
und schaudert heute davor.
Als das Kind Kind war,
spielte es mit Begeisterung
und jetzt, so ganz bei der Sache wie damals, nur noch,
wenn diese Sache seine Arbeit ist.
Als das Kind Kind war,
genügten ihm als Nahrung Apfel, Brot,
und so ist es immer noch.
Als das Kind Kind war,
fielen ihm die Beeren wie nur Beeren in die Hand
und jetzt immer noch,
machten ihm die frischen Walnüsse eine rauhe Zunge
und jetzt immer noch,
hatte es auf jedem Berg
die Sehnsucht nach dem immer höheren Berg,
und in jeden Stadt
die Sehnsucht nach der noch größeren Stadt,
und das ist immer noch so,
griff im Wipfel eines Baums nach dem Kirschen in einemHochgefühl
wie auch heute noch,
eine Scheu vor jedem Fremden
und hat sie immer noch,
wartete es auf den ersten Schnee,
und wartet so immer noch.
Als das Kind Kind war,
warf es einen Stock als Lanze gegen den Baum,
und sie zittert da heute noch.
_________________
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
περπάταγε και κούναγε τα χέρια,
ήθελε να'ταν το ρυάκι ποταμός,
ο ποταμός να'τανε χείμαρρος,
και τα λασπόνερα αυτά να'ταν η θάλασσα.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
δεν ήξερε πως είν' παιδί,
όλα γι'αυτόν είχαν ψυχή,
και οι ψυχές ήτανε όλες ένα.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
για τίποτε δεν είχε γνώμη,
συνήθειες δεν είχε,
συχνά καθόταν σταυροπόδι,
κι άρχιζε ξαφνικά να τρέχει,
είχε τσουλούφι στα μαλλιά
κι όταν το φωτογράφιζαν δεν έκανε φατσούλες.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
γι' αυτές τις ερωτήσεις ήταν η ώρα:
Γιατί είμαι εγώ εγώ και όχι εσύ;
Γιατί είμαι εγώ εδώ και όχι εκεί;
O χρόνος πότε άρχισε κι ο χώρος πού τελειώνει;
Mήπως δεν είναι παρά όνειρο η ζωή κάτω απ' τον ήλιο;
Mήπως αυτά που βλέπω, ακούω κι οσμίζομαι
δεν είναι παρά το είδωλο ενός κόσμου πριν τον κόσμο;
Στ' αλήθεια υπάρχει το κακό, και άνθρωποι
που είναι πραγματικά κακοί;
Πώς γίνεται εγώ, αυτό που είμαι εγώ,
να μην υπάρχω πριν να υπάρξω,
και κάποτε εγώ, αυτό που είμαι εγώ,
αυτό που ήμουν να μην είμαι πια;
Σαν ήταν το παιδί παιδί
σπανάκι κι αρακάς και το βραστό το κουνουπίδι
του στέκαν στο λαιμό
και τώρα όλα αυτά τα τρώει, κι όχι μονάχα στην ανάγκη.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
ξύπνησε μιά φορά σ' ένα κρεβάτι ξένο
και τώρα όλο έτσι γίνεται,
πολλοί του φαίνονταν τότε όμορφοι
και τώρα μόνο λίγοι, κατά τύχη,
έβλεπε καθαρά έναν παράδεισο
και τώρα το πολύ να τον φαντάζεται,
το Tίποτα τίποτα δεν του έλεγε
και τώρα αναρριγάει μπροστά του.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
ενθουσιαζόταν όταν έπαιζε,
έτσι ακριβώς και τώρα, όπως τότε, μα μονάχα
όταν αυτά τα έτσι είναι η δουλειά του.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
για φαγητό του'φτανε μήλο και ψωμί,
κι ακόμα έτσι είναι.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
μόνο σαν μούρα του'μοιαζαν στα χέρια του τα μούρα
και τώρα ακόμα το ίδιο,
τα φρέσκα τα καρύδια του'γδερναν τη γλώσσα
και τώρα ακόμα το ίδιο,
σ' όποιο βουνό και να βρισκότανε
ποθούσε ακόμα πιο ψηλό βουνό,
σε κάθε πάλι πόλη
ποθούσε πόλη ακόμα πιο μεγάλη,
κι ακόμα το ίδιο νοιώθει,
λαχτάραγε να βρει κεράσια στην κορφή του δέντρου
όπως και σήμερα ακόμα,
ντρεπότανε τον κάθε ξένο
κι ακόμα έτσι νοιώθει,
περίμενε το πρώτο χιόνι,
κι ακόμα έτσι περιμένει.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
ένα μπαστούνι έριξε στο δέντρο σαν ακόντιο,
που τρέμει εκεί και σήμερα ακόμα.
_______________________
Mετάφραση Π.
Aφιερώνεται στον φίλο μου τον M. που με βοήθησε, στη speira, που αγαπάει αυτήν την ταινία, και στον Ilias, που αγαπάει τον κινηματογράφο.
Ένα υπέροχο ποίημα για τη ζωή μας, από μιά υπέροχη ταινία για τη ζωή μας. Eίναι το ποίημα που ακούγεται στην ταινία του Bέντερς Der Himmel über Berlin / Les ailes du désir. Στα player μπορείτε να ακούσετε ένα απόσπασμα από το soundtrack, και, λίγο πιο κάτω, ολόκληρο το ποίημα. (Στην ταινία ακούγεται λίγο-λίγο, κι ο Mπρούνο Γκαντς διαβάζει κάθε κομμάτι με διαφορετική διάθεση/ηλικία. Για εδώ αναγκαστικά συνένωσα τα κομμάτια αυτά.)
Eπειδή μόνο στα αγγλικά έχω σιγουριά, πριν ολοκληρώσω τη μετάφραση συμβουλεύτηκα έναν εκπληκτικό γερμανομαθή φίλο (μη blogger). Tον ευχαριστώ και από εδώ με όλη μου την καρδιά για την πολύτιμη βοήθειά του (καθώς και γιατί αποδέχτηκε την απειλή μου ότι κάποτε μπορεί να τον ξαναταλαιπωρήσω με τα Tραγούδια για τα Nεκρά Παιδιά, του Rückert). Σημειώνω και πως, περιέργως, η αγγλική μετάφραση που υπάρχει στο επίσημο site του Bέντερς έχει κάποιες ατέλειες και καναδυό παρανοήσεις.
Για όσους ενδιαφέρονται για την ταινία, παραπέμπω στην κριτική του Anthony Leong και στο μεγάλο αφιέρωμα του POV (με συνεντεύξεις και δοκίμια), που μπορείτε να το κατεβάσετε ως PDF. Aπό το δεύτερο πήρα τα καρέ που παραθέτω ως ελάχιστο ίχνος της ταινίας (κλικ για να τα δείτε μεγαλύτερα). Eίναι λίγα, αλλά προλαβαίνουν να δείξουν μιά πινελιά απ' τις τόσες ομορφιές της και το δίκτυο των νοημάτων της: προσέξτε πού έχει τοποθετηθεί το ερώτημα «γιατί είμαι εγώ εγώ και όχι εσύ;» - από απορία του παιδικού μυαλού που δεν έχει ακόμα ξεκαθαρίσει τα του κόσμου, προσέξτε σε τι μετουσιώνεται...
Peter Handke: Lied Vom Kindsein
Als das Kind Kind war,
ging es mit hängenden Armen,
wollte der Bach sei ein Fluß,
der Fluß sei ein Strom,
und diese Pfütze das Meer.
Als das Kind Kind war,
wußte es nicht, daß es Kind war,
alles war ihm beseelt,
und alle Seelen waren eins.
Als das Kind Kind war,
hatte es von nichts eine Meinung,
hatte keine Gewohnheit,
saß oft im Schneidersitz,
lief aus dem Stand,
hatte einen Wirbel im Haar
und machte kein Gesicht beim fotografieren.
Als das Kind Kind war,
war es die Zeit der folgenden Fragen:
Warum bin ich ich und warum nicht du?
Warum bin ich hier und warum nicht dort?
Wann begann die Zeit und wo endet der Raum?
Ist das Leben unter der Sonne nicht bloß ein Traum?
Ist was ich sehe und höre und rieche
nicht bloß der Schein einer Welt vor der Welt?
Gibt es tatsächlich das Böse und Leute,
die wirklich die Bösen sind?
Wie kann es sein, daß ich, der ich bin,
bevor ich wurde, nicht war,
und daß einmal ich, der ich bin,
nicht mehr der ich bin, sein werde?
Als das Kind Kind war,
würgte es am Spinat, an den Erbsen, am Milchreis,
und am gedünsteten Blumenkohl.
und ißt jetzt das alles und nicht nur zur Not.
Als das Kind Kind war,
erwachte es einmal in einem fremden Bett
und jetzt immer wieder,
erschienen ihm viele Menschen schön
und jetzt nur noch im Glücksfall,
stellte es sich klar ein Paradies vor
und kann es jetzt höchstens ahnen,
konnte es sich Nichts nicht denken
und schaudert heute davor.
Als das Kind Kind war,
spielte es mit Begeisterung
und jetzt, so ganz bei der Sache wie damals, nur noch,
wenn diese Sache seine Arbeit ist.
Als das Kind Kind war,
genügten ihm als Nahrung Apfel, Brot,
und so ist es immer noch.
Als das Kind Kind war,
fielen ihm die Beeren wie nur Beeren in die Hand
und jetzt immer noch,
machten ihm die frischen Walnüsse eine rauhe Zunge
und jetzt immer noch,
hatte es auf jedem Berg
die Sehnsucht nach dem immer höheren Berg,
und in jeden Stadt
die Sehnsucht nach der noch größeren Stadt,
und das ist immer noch so,
griff im Wipfel eines Baums nach dem Kirschen in einemHochgefühl
wie auch heute noch,
eine Scheu vor jedem Fremden
und hat sie immer noch,
wartete es auf den ersten Schnee,
und wartet so immer noch.
Als das Kind Kind war,
warf es einen Stock als Lanze gegen den Baum,
und sie zittert da heute noch.
_________________
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
περπάταγε και κούναγε τα χέρια,
ήθελε να'ταν το ρυάκι ποταμός,
ο ποταμός να'τανε χείμαρρος,
και τα λασπόνερα αυτά να'ταν η θάλασσα.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
δεν ήξερε πως είν' παιδί,
όλα γι'αυτόν είχαν ψυχή,
και οι ψυχές ήτανε όλες ένα.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
για τίποτε δεν είχε γνώμη,
συνήθειες δεν είχε,
συχνά καθόταν σταυροπόδι,
κι άρχιζε ξαφνικά να τρέχει,
είχε τσουλούφι στα μαλλιά
κι όταν το φωτογράφιζαν δεν έκανε φατσούλες.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
γι' αυτές τις ερωτήσεις ήταν η ώρα:
Γιατί είμαι εγώ εγώ και όχι εσύ;
Γιατί είμαι εγώ εδώ και όχι εκεί;
O χρόνος πότε άρχισε κι ο χώρος πού τελειώνει;
Mήπως δεν είναι παρά όνειρο η ζωή κάτω απ' τον ήλιο;
Mήπως αυτά που βλέπω, ακούω κι οσμίζομαι
δεν είναι παρά το είδωλο ενός κόσμου πριν τον κόσμο;
Στ' αλήθεια υπάρχει το κακό, και άνθρωποι
που είναι πραγματικά κακοί;
Πώς γίνεται εγώ, αυτό που είμαι εγώ,
να μην υπάρχω πριν να υπάρξω,
και κάποτε εγώ, αυτό που είμαι εγώ,
αυτό που ήμουν να μην είμαι πια;
Σαν ήταν το παιδί παιδί
σπανάκι κι αρακάς και το βραστό το κουνουπίδι
του στέκαν στο λαιμό
και τώρα όλα αυτά τα τρώει, κι όχι μονάχα στην ανάγκη.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
ξύπνησε μιά φορά σ' ένα κρεβάτι ξένο
και τώρα όλο έτσι γίνεται,
πολλοί του φαίνονταν τότε όμορφοι
και τώρα μόνο λίγοι, κατά τύχη,
έβλεπε καθαρά έναν παράδεισο
και τώρα το πολύ να τον φαντάζεται,
το Tίποτα τίποτα δεν του έλεγε
και τώρα αναρριγάει μπροστά του.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
ενθουσιαζόταν όταν έπαιζε,
έτσι ακριβώς και τώρα, όπως τότε, μα μονάχα
όταν αυτά τα έτσι είναι η δουλειά του.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
για φαγητό του'φτανε μήλο και ψωμί,
κι ακόμα έτσι είναι.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
μόνο σαν μούρα του'μοιαζαν στα χέρια του τα μούρα
και τώρα ακόμα το ίδιο,
τα φρέσκα τα καρύδια του'γδερναν τη γλώσσα
και τώρα ακόμα το ίδιο,
σ' όποιο βουνό και να βρισκότανε
ποθούσε ακόμα πιο ψηλό βουνό,
σε κάθε πάλι πόλη
ποθούσε πόλη ακόμα πιο μεγάλη,
κι ακόμα το ίδιο νοιώθει,
λαχτάραγε να βρει κεράσια στην κορφή του δέντρου
όπως και σήμερα ακόμα,
ντρεπότανε τον κάθε ξένο
κι ακόμα έτσι νοιώθει,
περίμενε το πρώτο χιόνι,
κι ακόμα έτσι περιμένει.
Σαν ήταν το παιδί παιδί,
ένα μπαστούνι έριξε στο δέντρο σαν ακόντιο,
που τρέμει εκεί και σήμερα ακόμα.
_______________________
Mετάφραση Π.
Aφιερώνεται στον φίλο μου τον M. που με βοήθησε, στη speira, που αγαπάει αυτήν την ταινία, και στον Ilias, που αγαπάει τον κινηματογράφο.
12.6.07
Ο Μπάμπης πάει παραλία
Ξαφνικά τον λούζει ο πρωινός ήλιος, κι ο Μπάμπης αναγκάζεται να ανοίξει τα μάτια.
Βαριά τα βλέφαρα, βαρύτερο το κεφάλι, το κορμί ασήκωτο. Ο αλκοολούχος ύπνος δεν βοήθησε και πολύ.
Σέρνει τα πόδια ως το μπάνιο. Ρίχνει λίγο νερό στο πρόσωπο και κοιτάζεται καλά στον καθρέφτη.
Μαύροι κύκλοι, σκληρά γένια, φαλάκρα, ρυτίδες — χάλι μαύρο…
(συνεχίζεται...)
Μια καλοκαιρινή "εικών" με αφορμή τον "Αρκεσίλα" του Εγγονόπουλου — στο Hotel Memory.
Βαριά τα βλέφαρα, βαρύτερο το κεφάλι, το κορμί ασήκωτο. Ο αλκοολούχος ύπνος δεν βοήθησε και πολύ.
Σέρνει τα πόδια ως το μπάνιο. Ρίχνει λίγο νερό στο πρόσωπο και κοιτάζεται καλά στον καθρέφτη.
Μαύροι κύκλοι, σκληρά γένια, φαλάκρα, ρυτίδες — χάλι μαύρο…
(συνεχίζεται...)
Μια καλοκαιρινή "εικών" με αφορμή τον "Αρκεσίλα" του Εγγονόπουλου — στο Hotel Memory.
10.6.07
«Το Μυστικό», ή «Ο Νόμος της Έλξης»
Αντί εισαγωγής, θα ξεκινήσω με μια προτροπή:
Να είστε πάντοτε πολύ επιφυλακτικοί (έως και ξεκάθαρα εχθρικοί) απέναντι σε οποιονδήποτε σας προτείνει τρόπους να αποκτήσετε εύκολα και γρήγορα πολύ χρήμα, καλή υγεία και επιτυχία στον έρωτα. Γιατί αυτός ο άνθρωπος σας λέει ψέματα, εκμεταλλεύεται τις καλές προθέσεις σας και θέλει τα λεφτά σας.
Ας πάμε, τώρα, στο θέμα μας.
Είδα πριν λίγο καιρό το Skeptico να αναφέρεται στο «The Secret», μια ταινία βασισμένη στην ίδια ιδέα που γέννησε πέρυσι την ταινία «Τι Στο Μπιπ Ξέρουμε». Επειδή είχα γράψει για εκείνη την ταινία, δεν μπορούσα να αντισταθώ στον πειρασμό να τη δω και να γράψω και γι’ αυτήν.
Τι είναι αυτή η ταινία; Είναι ένα προπαγανδιστικό φιλμ για τη New Age ιδέα «mind over matter», δηλαδή για την αντίληψη ότι η σκέψη μπορεί να επηρεάσει την ύλη. Η κεντρική ιδέα της ταινίας είναι ότι μπορείς να πετύχεις οτιδήποτε, αρκεί να το θελήσεις και να το πιστέψεις πραγματικά — και το σύμπαν θα σε ακούσει και θα σε ανταμείψει. Σας θυμίζει Κοέλιο; Δεν έχετε άδικο.
Το ξεκίνημα είναι πολύ «κινηματογραφικό», και υποβάλλει την ιδέα ότι πραγματεύεται μια αρχαία γνώση που κρατήθηκε μυστική γιατί κάποιοι προσπαθούν να την εκμεταλλευτούν ώστε να κυριαρχήσουν πάνω στους υπόλοιπους. (Κλασικό κόλπο: όταν θέλεις να πουλήσεις κάτι, το ανακηρύσσεις είτε «κρυφό» είτε «απαγορευμένο».)
Αμέσως μετά, αρχίζει η προπαγάνδα: «Μπορείς να γίνεις ό,τι θελήσεις, μπορείς να αποκτήσεις ό,τι θελήσεις. Θες να γίνεις εκατομμυριούχος; Θες να γίνεις επιτυχημένος; Εμείς εδώ θα σου πούμε πώς. Κοίτα γύρω σου — καθημερινά συμβαίνουν ένα σωρό θαύματα. Όλα αυτά τα θαύματα συμβαίνουν όταν ξέρεις πώς να εφαρμόζεις το ‘μυστικό’». Όταν βομβαρδίζεσαι με τέτοια μηνύματα, και είσαι και λίγο επιρρεπής, δεν θέλει και πολύ να τους πιστέψεις…
Το μεγαλύτερο σφάλμα της ταινίας είναι ότι προσπαθεί να περάσει αυτή την ηλίθια ιδέα σαν επιστημονικό νόμο, τον οποίο αποκαλεί «Νόμο της Έλξης». Το νόημα είναι ότι ο καθένας τραβάει πάνω του, σαν μαγνήτης, την πραγματικότητα. Ό,τι συμβαίνει στη ζωή σου, καλό ή κακό, το προκαλείς εσύ ο ίδιος, μέσω των εικόνων που έχεις μέσα στο μυαλό σου. Δεν υπάρχει τυχαιότητα, δεν υπάρχει η καλή ή κακή προαίρεση των άλλων — υπάρχει μόνο ό,τι έχεις προκαλέσει εσύ ο ίδιος στον εαυτό σου, μέσω της σκέψης σου. Αυτός είναι και ο λόγος που το 1% του πληθυσμού κερδίζει το 96% του πλούτου! (Κι εγώ που νόμιζα ότι αυτό το έκανε ο — κακώς εννοούμενος — καπιταλισμός…) Οι άνθρωποι, λέει, σκέφτονται συνήθως αυτό που δεν θέλουν, κι αυτό προκύπτει συνεχώς μπροστά τους. Αυτός που μιλά συνεχώς για αρρώστιες, τις αποκτά. Αυτός που μιλά συνεχώς για πλούτη, τα αποκτά. (Αναρωτιέμαι: σκέφτηκαν ποτέ οι δημιουργοί της ταινίας ότι μπορεί κάποιος να μιλά για αρρώστιες ΕΠΕΙΔΗ τις έχει, ή να μιλά συνεχώς για πλούτη ΕΠΕΙΔΗ τα έχει;) Επίσης, τα αισθήματα είναι μια τέλεια αντανάκλαση αυτού που πρόκειται να γίνει (!!!). Επομένως, αυτό που σου συμβαίνει δεν είναι ακριβώς αυτό που σκέφτεσαι, αλλά αυτό που αισθάνεσαι. Οπότε, αν ξυπνήσεις με κακή διάθεση, όλη η μέρα σου πάει χάλια. Ενώ, αν ξυπνήσεις με καλή διάθεση, όλη η μέρα θα πάει καλά. Είσαι γυναίκα και κάποιος άγνωστος σου πρόσφερε ξαφνικά λουλούδια; Είναι γιατί είχες από το πρωί καλή διάθεση, κι όχι, ας πούμε, γιατί είσαι μια κουκλάρα με δυο μέτρα πόδια και καλοσχηματισμένες καμπύλες. Είσαι παιδί και θέλεις πολύ ένα ποδήλατο, και το αποκτάς; Είναι γιατί το σύμπαν άκουσε τη σκέψη σου και την πραγματοποίησε, κι όχι, ας πούμε, γιατί ο μπαμπάς σου ή ο παππούς σου σε αγαπάνε και σου πήραν ένα ποδήλατο που ήξεραν πως λαχταρούσες…
Τα προηγούμενα παραδείγματα είναι από την ίδια την ταινία, όπως και το επόμενο: Ένας άνθρωπος είχε κάποιο πρόβλημα — όλοι τον παρενοχλούσαν και του φέρονταν επιθετικά, και στη δουλειά του και έξω στο δρόμο, γιατί ήταν γκέι. Κάποια στιγμή, άρχισε να «σκέφτεται θετικά» και τότε όσοι τον παρενοχλούσαν στο γραφείο ή πήραν μετάθεση ή έφυγαν από τη δουλειά, και όσοι τον παρενοχλούσαν στο δρόμο απλώς εξαφανίστηκαν (!!!). Και στο μαγαζί όπου εμφανιζόταν ως κωμικός σε stand-up show και όλοι τον γιουχάρανε, τώρα πια τον χειροκροτούσαν όρθιοι. Να ξεκαθαρίσω ότι δεν έχω κανένα πρόβλημα με τη θετική σκέψη, αλλά η θετική σκέψη αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπεις ΕΣΥ τα πράγματα, κι όχι τα ίδια τα πράγματα, όπως ισχυρίζεται η ταινία. Και, αντίστοιχα, η αρνητική σκέψη μπορεί να σου χαλάσει τη διάθεση, αλλά δεν προκαλεί σώνει και καλά αρνητικές καταστάσεις (στον πραγματικό κόσμο, τουλάχιστον…) Αν κλειδώνεις το ποδήλατό σου γιατί φοβάσαι μήπως σου το κλέψουν, δεν εξυπακούεται ότι θα σου το κλέψουν, όπως λέει ξεκάθαρα η ταινία. (Αν ήταν έτσι, τότε ΟΛΑ τα ποδήλατα που κλειδώνονταν θα τα έπαιρναν οι κλέφτες, ενώ ΟΛΑ όσα αφήνονταν ξεκλείδωτα θα έμεναν στη θέση τους. Το ίδιο με τα αυτοκίνητα, τα σπίτια, κ.τ.λ..) Αν φεύγεις το πρωί για τη δουλειά σου με το αυτοκίνητο, και φοβάσαι ότι θα πέσεις σε κίνηση και ότι δεν θα βρεις να παρκάρεις, είναι πολύ πιθανό να γίνουν έτσι τα πράγματα (έτσι γίνεται συνήθως στις μεγαλουπόλεις). Αλλά δεν τα προκαλείς εσύ αυτά, ούτε μπορείς να τα αντιστρέψεις λέγοντας στον εαυτό σου «σήμερα δεν θα πέσω σε κίνηση, και θα βρω να παρκάρω αμέσως»…
Αρκεί, λοιπόν, να νιώσετε υγιείς, για να είστε. Αρκεί να νιώσετε πλούσιοι, για να γίνετε. Αρκεί να νιώσετε ότι όλοι σας αγαπούν, ακόμη κι αν αυτό δεν είναι αλήθεια. Και τότε, το σύμπαν θα ανταποκριθεί στις σκέψεις και τα συναισθήματά σας.
Το σύμπαν είναι σαν ένα τζίνι, έτοιμο να σου εκπληρώσει τις ευχές σου. Και ο φύλακας άγγελος, λέει, το ίδιο είναι. Κάθε παράδοση (να και ο συγκρητισμός — τυπικό χαρακτηριστικό της New Age σκέψης) εμπεριέχει κάτι ανώτερο από εμάς. Κι εμείς το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να απευθυνθούμε σ’ αυτό. Και θα το κάνουμε πανεύκολα, λέει: σαν να ήταν ονλάιν κατάλογος αγοράς αγαθών (!!!). Το σύμπαν θα αρχίσει να μεταβάλλεται (!!!) για να ικανοποιήσει την επιθυμία μας (!!!), αρκεί να είμαστε «συντονισμένοι» μ’ αυτό που ζητάμε.
Μέσα στη γενικότερη παραδοξολογία της ταινίας, υπάρχει και ο ισχυρισμός ότι οι αρνητικές σκέψεις για κάτι ανεπιθύμητο (δηλαδή το να λες ΟΧΙ σε ό,τι σε ενοχλεί) ΔΕΝ το διώχνουν. Το αντιπολεμικό κίνημα στην πραγματικότητα προκαλεί περισσότερους πολέμους. Το κίνημα κατά της ασιτίας δημιουργεί περισσότερη ασιτία. Οι καμπάνιες κατά των ναρκωτικών δημιουργούν μεγαλύτερο πρόβλημα ναρκωτικών, γιατί εστιάζουν σε αυτό που δεν θέλουν: τα ναρκωτικά. (Προφανώς υπονοούν ότι, αν τα βαφτίσουμε «ειρηνικό κίνημα», ή «κίνημα υπέρ της τροφής», θα έχουν αποτέλεσμα.)
Φυσικά, υπάρχει και η (αναμενόμενη) επίθεση στον ορθολογισμό: «Οι περισσότεροι άνθρωποι αφιερώνουν τη σκέψη τους στην πραγματικότητα. Όταν παρατηρείς μόνο την πραγματικότητα, σκέφτεσαι μόνο την πραγματικότητα. Και τότε, το σύμπαν σού δίνει μόνο την πραγματικότητα. Και αυτό είναι ένας φαύλος κύκλος». Ενώ οι μεταφυσικιστές του New Age πρεσβεύουν, ως γνωστόν, την «υπέρβαση» της πραγματικότητας, την οποία θεωρούν «πεζή».
Και για να μας πείσουν ότι ο δικός τους «δρόμος» είναι ο σωστός, χτυπάνε στα ίδια σημεία συνεχώς: χρήμα, έρωτας, υγεία – με άλλα λόγια, ευτυχία κι επιτυχία. Εκεί στηρίζονται όλοι οι απατεώνες. Και, επειδή ξέρουν πως όλοι τα ποθούν αυτά τα πράγματα, πάντοτε θα βρίσκουν ανθρώπους έτοιμους να τους ακολουθήσουν.
Υπόσχονται, λοιπόν, ότι, εφαρμόζοντας το «μυστικό», θα αποκτήσετε πολύ χρήμα, θα βρείτε «το άλλο σας μισό», και θα αποκτήσετε καλή υγεία.
Α. Χρήμα
Είναι λάθος, λέει, η άποψη ότι η ζωή είναι ένας συνεχής αγώνας. Τα χρήματα ΔΕΝ έρχονται από τη σκληρή δουλειά, αλλά από τη νοητική σου διάθεση. Για παράδειγμα, ένας έβγαζε 8.000 δολάρια το χρόνο, κι έβαλε στο νου του τον εξωπραγματικό στόχο να βγάλει μέσα σε ένα χρόνο 100.000 δολάρια. Και, μέσα από μία σύμπτωση (όπως φαίνεται από το πώς εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα), τα κατάφερε, χωρίς να προσπαθήσει καθόλου. Γιατί προσέλκυσε στη ζωή του όλα αυτά τα (τυχαία) γεγονότα μόνο και μόνο, λέει, επειδή έβαλε σαν στόχο του και πίστεψε με όλη του την ψυχή πως θα αποκτήσει 100.000 δολάρια. Και μετά, έβαλε στόχο τα 1.000.000 δολάρια. Και τα απέκτησε κι αυτά. Κάντε το ίδιο κι εσείς, λοιπόν. Μη δουλέψετε σκληρά, μην προσέξετε τα έξοδά σας. Αρκεί να θέλετε πολύ να κερδίσετε το Λόττο, ή να κλείσετε μια δουλειά εκεί που δεν το περιμένατε. Να το πιστεύετε ειλικρινά, όμως, ε; Το σύμπαν καταλαβαίνει πότε πάτε να το κοροϊδέψετε. (Αλήθεια, γιατί δεν κάνετε το ίδιο κι εσείς; Γιατί δεν καταλαβαίνετε πότε κάποιος πάει να σας κοροϊδέψει;)
Β. Έρωτας
Πρέπει, λέει, να απολαμβάνεις τη συντροφιά του εαυτού σου, να αγαπήσεις και να φροντίζεις τον εαυτό σου, για να προσελκύσεις άλλους ανθρώπους. Σιγά τη σοφία, ρε παιδιά! Σας πήρε πολύ να το σκεφτείτε; Ή μήπως ρωτήσατε το σύμπαν και σας το αποκάλυψε; «Μυστικό» ήταν κι αυτό;
«Όλες θέλουν να βγουν ραντεβού μαζί μου, γιατί αυτό θέλω. Το ζωγραφίζω, λοιπόν, και μου συμβαίνει.» Αυτό είναι ατάκα από την ταινία, δεν τα βγάζω απ’ το μυαλό μου αυτά τα πράγματα. Ένας τύπος (με ζωγραφικό ταλέντο, βέβαια) ζωγράφιζε όμορφες κοπέλες, και μετά έβρισκε τέτοιες κοπέλες και έβγαινε ραντεβού μαζί τους. Κάτι τέτοιο, ξέρετε, συνέβαινε και πολλές χιλιάδες χρόνια πριν — μόνο που τότε ζωγράφιζαν βουβάλια και ανθρωπάκια με ακόντια. Κι αυτή η διαδικασία έχει όνομα: λέγεται «αναλογική μαγεία». Δεν χρειάζεται, λοιπόν, να κοπιάσετε για να προσεγγίσετε έναν άνθρωπο που σας αρέσει. Κάντε ένα μαγικό εκεί, κι αν δεν πιάσει πηγαίνετε να αγοράσετε κανένα ερωτικό φίλτρο, ή κόψτε κρυφά μια τούφα απ’ τα μαλλιά του / της και πηγαίνετε στην καφετζού της γειτονιάς…
Γ. Υγεία
Τις παρακάτω φράσεις θα τις αφήσω ασχολίαστες:
«Όλες οι ασθένειες είναι αποτέλεσμα στρες. Η φυσιολογία μας δημιουργεί την ασθένεια για να μας κάνει να καταλάβουμε ότι είμαστε σε ανισορροπία».
«Η ασθένεια δεν μπορεί να επιβιώσει μέσα σε ένα σώμα που βρίσκεται σε υγιή συναισθηματική κατάσταση».
«Όταν φοβάσαι, δεν γιατρεύεσαι. Όταν ελπίζεις, γιατρεύεσαι».
«Αθεράπευτος σημαίνει θεραπεύσιμος από μέσα».
Αυτές οι δυνητικά επικίνδυνες αντιλήψεις συνοδεύονται και από «προσωπικές μαρτυρίες» (που, ως γνωστόν, δεν έχουν καμιά απολύτως αξιοπιστία ή επιστημονική αξία). Π.χ., κάποια γυναίκα είχε καρκίνο του μαστού. Πίστεψε (έπεισε τον εαυτό της, δηλαδή) πως είχε ήδη γιατρευτεί. Και είχε διαρκώς καλή διάθεση, και γελούσε πολύ. Και όντως, λέει, γιατρεύτηκε μόνη της μέσα σε τρεις μήνες (αποδείξεις δεν παρουσιάζονται, φυσικά).
Στην ταινία αναφέρεται και μια ιστορία που βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα — αλλά όχι για τους λόγους που την βρήκαν ενδιαφέρουσα οι δημιουργοί της ταινίας. Ήταν ένας Αμερικανός που είχε στην τσέπη του ένα βότσαλο και, όταν το άγγιζε, σκεφτόταν τα πράγματα για τα οποία αισθάνεται ευγνωμοσύνη. Και αυτό τον έκανε να νιώθει καλύτερα. Αυτός, κάποτε, γνώρισε κάποιον Αφρικανό, και του είπε για το βότσαλο. Ο Αφρικανός βρήκε καλή την ιδέα, και ονόμασε το βότσαλο «πέτρα ευγνωμοσύνης». Αργότερα, γύρισε στην πατρίδα του. Μετά από λίγο καιρό, το παιδί του έπαθε ηπατίτιδα, και έστειλε στον Αμερικανό e-mail, ζητώντας του μερικές «πέτρες ευγνωμοσύνης» για να το γιατρέψει. Ο Αμερικανός, που μιλάει ο ίδιος στην ταινία, λέει ευθαρσώς ότι αυτή ήταν μια κοινή πέτρα που είχε μαζέψει από κάτω, και ότι απλά την χρησιμοποιούσε για να «σκέφτεται πιο θετικά». Είπε το ίδιο και στον Αφρικανό; Όχι! Αντιθέτως, του έστειλε μερικές πέτρες που μάζεψε από ένα ρυάκι. Δηλαδή, διαιώνισε μια ηλίθια δεισιδαιμονία, αντί να του εξηγήσει την αλήθεια. Και ο Αφρικανός του έστειλε κι άλλο e-mail μετά από καιρό, και του είπε ότι το παιδί του γιατρεύτηκε χάρη στις πέτρες (αποδείξεις, είπατε; — θα αστειεύεστε…), και ότι τώρα ο ίδιος πουλάει (!!!) πέτρες σε άλλους. Με άλλα λόγια, έγινε απατεώνας! Κι αυτή η ιστορία υποτίθεται πως εμπεριέχει κάποιου είδους θετικό μήνυμα…
Ένα κλασικό επιχείρημα της New Age σκέψης, που αναφέρεται και στην ταινία, είναι ότι, αφού το μυαλό μπορεί να επηρεάσει διάφορες σωματικές λειτουργίες, αυτό σημαίνει ότι το πνεύμα έχει όντως επίδραση πάνω στην ύλη. Αυτό που παραβλέπει αυτή η αντίληψη είναι ότι και ο εγκέφαλος και το υπόλοιπο σώμα αποτελούν μέρη του ίδιου χημικού συστήματος, και ότι, μέσω των νεύρων, ο εγκέφαλος μπορεί να επηρεάσει πολλά μέρη του σώματος — με τρόπο φυσιολογικό, και όχι «ενεργειακό», δηλαδή μεταφυσικό.
Όπως είπαμε και πιο πριν, η ταινία μιλά για τον «Νόμο της Έλξης», και τον αποκαλεί «νόμο» γιατί υποτίθεται πως έχει καθολική ισχύ — ισχύει πάντοτε, και ισχύει για όλους. Πώς εξηγεί, λοιπόν, επιστημονικά αυτόν το «νόμο»;
Κάθε σκέψη έχει, λέει, μια συχνότητα. (Έχει μετρηθεί ποτέ; Μπα…) Μπορείς να σκεφτείς αυτό που επιθυμείς: ένα αυτοκίνητο, μια αδελφή ψυχή, μια εταιρεία που θέλεις να φτιάξεις — όταν το φαντάζεσαι, εκπέμπεις αυτή τη συχνότητα συνεχώς, σαν να εκπέμπεις μαγνητικό σήμα. Και αυτό που σκέφτηκες θα πραγματοποιηθεί, γιατί «οι σκέψεις γίνονται αντικείμενα». Κι αυτή είναι μια μέθοδος που λειτουργεί πάντοτε, κάθε φορά, με κάθε άνθρωπο, χωρίς εξαιρέσεις. Κι αυτό είναι που την κάνει νόμο. Κάθε φορά που σκέφτεσαι, στέλνεις σκέψεις στο σύμπαν. Και το σύμπαν είναι δομημένο με βάση το νόμο της έλξης, ο οποίος, στην ταινία, παραλληλίζεται με το νόμο της Βαρύτητας. Προφανώς, το ότι ο Νόμος της Βαρύτητας έχει πραγματική και καθολική ισχύ που επιβεβαιώνεται καθημερινά στη ζωή μας, ενώ ο «Νόμος της Έλξης» βρίσκεται αποκλειστικά μέσα στο μυαλό όσων τον πιστεύουν, είναι δευτερεύον ζήτημα. Οι δημιουργοί της ταινίας, βέβαια, το αντιπαρέρχονται αυτό το γεγονός με την ακόλουθη σοφιστεία: αν δεν καταλαβαίνεις κάτι, μην το απορρίπτεις. Μπορεί, ας πούμε, να μην καταλαβαίνεις το πώς λειτουργεί ο ηλεκτρισμός, αλλά απολαμβάνεις τα αποτελέσματά του και τις εφαρμογές του. Αυτό το επιχείρημα είναι από την ίδια την ταινία — αυτούσιο! Πρόκειται, φυσικά, για τη λογική πλάνη της «εσφαλμένης αναλογίας»: ο ηλεκτρισμός έχει πραγματικά και απτά αποτελέσματα, σε αντίθεση με τον ψευτονόμο που προπαγανδίζουν, και, φυσικά, υπάρχουν και άνθρωποι που καταλαβαίνουν πολύ καλά πώς λειτουργεί ο ηλεκτρισμός και μπορούν να τον δημιουργήσουν και να τον μετρήσουν, και αυτοί οι άνθρωποι λέγονται, μεταξύ άλλων, «φυσικοί»…
Προς το τέλος της, η ταινία αποκαλύπτει τη μεταφυσική βάση που τόση ώρα προσπαθούσε να ντύσει με επιστημονικό μανδύα:
«Αν βάλουμε το χέρι μας κάτω από ένα μικροσκόπιο, θα δούμε πως δεν είναι κάτι στερεό, αλλά μια ενεργειακή μάζα που πάλλεται».
«Τα πάντα είναι ενέργεια».
«Ο Θεός είναι το ίδιο με την ενέργεια – άλλοι όροι, ίδια έννοια».
«Δεν είστε σώματα, είστε ενέργεια, είστε αιώνια όντα, είστε όλοι Θεοί».
Και, βέβαια, δεν θα μπορούσε να λείπει και η κλασική ανοησία ότι, δήθεν, χρησιμοποιούμε μόνο 5% από τις ικανότητες του ανθρώπινου νου. Παλιά το ποσοστό ήταν 10% — φαίνεται πως γινόμαστε, ως είδος, πιο βλάκες όσο περνά ο καιρός.
Είμαι σίγουρος ότι αυτή η ταινία για πολλούς ανθρώπους θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης. Για μένα ήταν τρομακτική. Πιο τρομακτική από οποιαδήποτε ταινία τρόμου έχω δει ποτέ. Και το πιο τρομακτικό είναι ότι πολλοί (καλοπροαίρετοι, συνήθως) συνάνθρωποί μας θα τη λατρέψουν, θα πιστέψουν τις ανοησίες που λέει, και θα προσπαθήσουν να τις εφαρμόσουν στη ζωή τους. Κάποιοι μπορεί όντως να αισθανθούν καλύτερα βλέποντας την ταινία. Αλλά είναι θεμιτό, άραγε, να γεμίζεις τους ανθρώπους ψέματα, γεμίζοντας παράλληλα τις τσέπες σου λεφτά; Εδώ δεν πρόκειται για ένα μικρό, αθώο, «λευκό» ψέμα για να παρηγορήσεις ή να βοηθήσεις κάποιον. Εδώ μιλάμε για επιβολή (μέσω της φυσικής και έμφυτης σε όλους επιθυμίας για ευτυχία και επιτυχία) μιας κοσμοθεωρίας καταστροφικής. Και, όταν βασίζεις τη ζωή σου σε ένα ψέμα, κάποτε θα το βρεις μπροστά σου.
Κι αυτό είναι Νόμος...
Να είστε πάντοτε πολύ επιφυλακτικοί (έως και ξεκάθαρα εχθρικοί) απέναντι σε οποιονδήποτε σας προτείνει τρόπους να αποκτήσετε εύκολα και γρήγορα πολύ χρήμα, καλή υγεία και επιτυχία στον έρωτα. Γιατί αυτός ο άνθρωπος σας λέει ψέματα, εκμεταλλεύεται τις καλές προθέσεις σας και θέλει τα λεφτά σας.
Ας πάμε, τώρα, στο θέμα μας.
Είδα πριν λίγο καιρό το Skeptico να αναφέρεται στο «The Secret», μια ταινία βασισμένη στην ίδια ιδέα που γέννησε πέρυσι την ταινία «Τι Στο Μπιπ Ξέρουμε». Επειδή είχα γράψει για εκείνη την ταινία, δεν μπορούσα να αντισταθώ στον πειρασμό να τη δω και να γράψω και γι’ αυτήν.
Τι είναι αυτή η ταινία; Είναι ένα προπαγανδιστικό φιλμ για τη New Age ιδέα «mind over matter», δηλαδή για την αντίληψη ότι η σκέψη μπορεί να επηρεάσει την ύλη. Η κεντρική ιδέα της ταινίας είναι ότι μπορείς να πετύχεις οτιδήποτε, αρκεί να το θελήσεις και να το πιστέψεις πραγματικά — και το σύμπαν θα σε ακούσει και θα σε ανταμείψει. Σας θυμίζει Κοέλιο; Δεν έχετε άδικο.
Το ξεκίνημα είναι πολύ «κινηματογραφικό», και υποβάλλει την ιδέα ότι πραγματεύεται μια αρχαία γνώση που κρατήθηκε μυστική γιατί κάποιοι προσπαθούν να την εκμεταλλευτούν ώστε να κυριαρχήσουν πάνω στους υπόλοιπους. (Κλασικό κόλπο: όταν θέλεις να πουλήσεις κάτι, το ανακηρύσσεις είτε «κρυφό» είτε «απαγορευμένο».)
Αμέσως μετά, αρχίζει η προπαγάνδα: «Μπορείς να γίνεις ό,τι θελήσεις, μπορείς να αποκτήσεις ό,τι θελήσεις. Θες να γίνεις εκατομμυριούχος; Θες να γίνεις επιτυχημένος; Εμείς εδώ θα σου πούμε πώς. Κοίτα γύρω σου — καθημερινά συμβαίνουν ένα σωρό θαύματα. Όλα αυτά τα θαύματα συμβαίνουν όταν ξέρεις πώς να εφαρμόζεις το ‘μυστικό’». Όταν βομβαρδίζεσαι με τέτοια μηνύματα, και είσαι και λίγο επιρρεπής, δεν θέλει και πολύ να τους πιστέψεις…
Το μεγαλύτερο σφάλμα της ταινίας είναι ότι προσπαθεί να περάσει αυτή την ηλίθια ιδέα σαν επιστημονικό νόμο, τον οποίο αποκαλεί «Νόμο της Έλξης». Το νόημα είναι ότι ο καθένας τραβάει πάνω του, σαν μαγνήτης, την πραγματικότητα. Ό,τι συμβαίνει στη ζωή σου, καλό ή κακό, το προκαλείς εσύ ο ίδιος, μέσω των εικόνων που έχεις μέσα στο μυαλό σου. Δεν υπάρχει τυχαιότητα, δεν υπάρχει η καλή ή κακή προαίρεση των άλλων — υπάρχει μόνο ό,τι έχεις προκαλέσει εσύ ο ίδιος στον εαυτό σου, μέσω της σκέψης σου. Αυτός είναι και ο λόγος που το 1% του πληθυσμού κερδίζει το 96% του πλούτου! (Κι εγώ που νόμιζα ότι αυτό το έκανε ο — κακώς εννοούμενος — καπιταλισμός…) Οι άνθρωποι, λέει, σκέφτονται συνήθως αυτό που δεν θέλουν, κι αυτό προκύπτει συνεχώς μπροστά τους. Αυτός που μιλά συνεχώς για αρρώστιες, τις αποκτά. Αυτός που μιλά συνεχώς για πλούτη, τα αποκτά. (Αναρωτιέμαι: σκέφτηκαν ποτέ οι δημιουργοί της ταινίας ότι μπορεί κάποιος να μιλά για αρρώστιες ΕΠΕΙΔΗ τις έχει, ή να μιλά συνεχώς για πλούτη ΕΠΕΙΔΗ τα έχει;) Επίσης, τα αισθήματα είναι μια τέλεια αντανάκλαση αυτού που πρόκειται να γίνει (!!!). Επομένως, αυτό που σου συμβαίνει δεν είναι ακριβώς αυτό που σκέφτεσαι, αλλά αυτό που αισθάνεσαι. Οπότε, αν ξυπνήσεις με κακή διάθεση, όλη η μέρα σου πάει χάλια. Ενώ, αν ξυπνήσεις με καλή διάθεση, όλη η μέρα θα πάει καλά. Είσαι γυναίκα και κάποιος άγνωστος σου πρόσφερε ξαφνικά λουλούδια; Είναι γιατί είχες από το πρωί καλή διάθεση, κι όχι, ας πούμε, γιατί είσαι μια κουκλάρα με δυο μέτρα πόδια και καλοσχηματισμένες καμπύλες. Είσαι παιδί και θέλεις πολύ ένα ποδήλατο, και το αποκτάς; Είναι γιατί το σύμπαν άκουσε τη σκέψη σου και την πραγματοποίησε, κι όχι, ας πούμε, γιατί ο μπαμπάς σου ή ο παππούς σου σε αγαπάνε και σου πήραν ένα ποδήλατο που ήξεραν πως λαχταρούσες…
Τα προηγούμενα παραδείγματα είναι από την ίδια την ταινία, όπως και το επόμενο: Ένας άνθρωπος είχε κάποιο πρόβλημα — όλοι τον παρενοχλούσαν και του φέρονταν επιθετικά, και στη δουλειά του και έξω στο δρόμο, γιατί ήταν γκέι. Κάποια στιγμή, άρχισε να «σκέφτεται θετικά» και τότε όσοι τον παρενοχλούσαν στο γραφείο ή πήραν μετάθεση ή έφυγαν από τη δουλειά, και όσοι τον παρενοχλούσαν στο δρόμο απλώς εξαφανίστηκαν (!!!). Και στο μαγαζί όπου εμφανιζόταν ως κωμικός σε stand-up show και όλοι τον γιουχάρανε, τώρα πια τον χειροκροτούσαν όρθιοι. Να ξεκαθαρίσω ότι δεν έχω κανένα πρόβλημα με τη θετική σκέψη, αλλά η θετική σκέψη αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπεις ΕΣΥ τα πράγματα, κι όχι τα ίδια τα πράγματα, όπως ισχυρίζεται η ταινία. Και, αντίστοιχα, η αρνητική σκέψη μπορεί να σου χαλάσει τη διάθεση, αλλά δεν προκαλεί σώνει και καλά αρνητικές καταστάσεις (στον πραγματικό κόσμο, τουλάχιστον…) Αν κλειδώνεις το ποδήλατό σου γιατί φοβάσαι μήπως σου το κλέψουν, δεν εξυπακούεται ότι θα σου το κλέψουν, όπως λέει ξεκάθαρα η ταινία. (Αν ήταν έτσι, τότε ΟΛΑ τα ποδήλατα που κλειδώνονταν θα τα έπαιρναν οι κλέφτες, ενώ ΟΛΑ όσα αφήνονταν ξεκλείδωτα θα έμεναν στη θέση τους. Το ίδιο με τα αυτοκίνητα, τα σπίτια, κ.τ.λ..) Αν φεύγεις το πρωί για τη δουλειά σου με το αυτοκίνητο, και φοβάσαι ότι θα πέσεις σε κίνηση και ότι δεν θα βρεις να παρκάρεις, είναι πολύ πιθανό να γίνουν έτσι τα πράγματα (έτσι γίνεται συνήθως στις μεγαλουπόλεις). Αλλά δεν τα προκαλείς εσύ αυτά, ούτε μπορείς να τα αντιστρέψεις λέγοντας στον εαυτό σου «σήμερα δεν θα πέσω σε κίνηση, και θα βρω να παρκάρω αμέσως»…
Αρκεί, λοιπόν, να νιώσετε υγιείς, για να είστε. Αρκεί να νιώσετε πλούσιοι, για να γίνετε. Αρκεί να νιώσετε ότι όλοι σας αγαπούν, ακόμη κι αν αυτό δεν είναι αλήθεια. Και τότε, το σύμπαν θα ανταποκριθεί στις σκέψεις και τα συναισθήματά σας.
Το σύμπαν είναι σαν ένα τζίνι, έτοιμο να σου εκπληρώσει τις ευχές σου. Και ο φύλακας άγγελος, λέει, το ίδιο είναι. Κάθε παράδοση (να και ο συγκρητισμός — τυπικό χαρακτηριστικό της New Age σκέψης) εμπεριέχει κάτι ανώτερο από εμάς. Κι εμείς το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να απευθυνθούμε σ’ αυτό. Και θα το κάνουμε πανεύκολα, λέει: σαν να ήταν ονλάιν κατάλογος αγοράς αγαθών (!!!). Το σύμπαν θα αρχίσει να μεταβάλλεται (!!!) για να ικανοποιήσει την επιθυμία μας (!!!), αρκεί να είμαστε «συντονισμένοι» μ’ αυτό που ζητάμε.
Μέσα στη γενικότερη παραδοξολογία της ταινίας, υπάρχει και ο ισχυρισμός ότι οι αρνητικές σκέψεις για κάτι ανεπιθύμητο (δηλαδή το να λες ΟΧΙ σε ό,τι σε ενοχλεί) ΔΕΝ το διώχνουν. Το αντιπολεμικό κίνημα στην πραγματικότητα προκαλεί περισσότερους πολέμους. Το κίνημα κατά της ασιτίας δημιουργεί περισσότερη ασιτία. Οι καμπάνιες κατά των ναρκωτικών δημιουργούν μεγαλύτερο πρόβλημα ναρκωτικών, γιατί εστιάζουν σε αυτό που δεν θέλουν: τα ναρκωτικά. (Προφανώς υπονοούν ότι, αν τα βαφτίσουμε «ειρηνικό κίνημα», ή «κίνημα υπέρ της τροφής», θα έχουν αποτέλεσμα.)
Φυσικά, υπάρχει και η (αναμενόμενη) επίθεση στον ορθολογισμό: «Οι περισσότεροι άνθρωποι αφιερώνουν τη σκέψη τους στην πραγματικότητα. Όταν παρατηρείς μόνο την πραγματικότητα, σκέφτεσαι μόνο την πραγματικότητα. Και τότε, το σύμπαν σού δίνει μόνο την πραγματικότητα. Και αυτό είναι ένας φαύλος κύκλος». Ενώ οι μεταφυσικιστές του New Age πρεσβεύουν, ως γνωστόν, την «υπέρβαση» της πραγματικότητας, την οποία θεωρούν «πεζή».
Και για να μας πείσουν ότι ο δικός τους «δρόμος» είναι ο σωστός, χτυπάνε στα ίδια σημεία συνεχώς: χρήμα, έρωτας, υγεία – με άλλα λόγια, ευτυχία κι επιτυχία. Εκεί στηρίζονται όλοι οι απατεώνες. Και, επειδή ξέρουν πως όλοι τα ποθούν αυτά τα πράγματα, πάντοτε θα βρίσκουν ανθρώπους έτοιμους να τους ακολουθήσουν.
Υπόσχονται, λοιπόν, ότι, εφαρμόζοντας το «μυστικό», θα αποκτήσετε πολύ χρήμα, θα βρείτε «το άλλο σας μισό», και θα αποκτήσετε καλή υγεία.
Α. Χρήμα
Είναι λάθος, λέει, η άποψη ότι η ζωή είναι ένας συνεχής αγώνας. Τα χρήματα ΔΕΝ έρχονται από τη σκληρή δουλειά, αλλά από τη νοητική σου διάθεση. Για παράδειγμα, ένας έβγαζε 8.000 δολάρια το χρόνο, κι έβαλε στο νου του τον εξωπραγματικό στόχο να βγάλει μέσα σε ένα χρόνο 100.000 δολάρια. Και, μέσα από μία σύμπτωση (όπως φαίνεται από το πώς εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα), τα κατάφερε, χωρίς να προσπαθήσει καθόλου. Γιατί προσέλκυσε στη ζωή του όλα αυτά τα (τυχαία) γεγονότα μόνο και μόνο, λέει, επειδή έβαλε σαν στόχο του και πίστεψε με όλη του την ψυχή πως θα αποκτήσει 100.000 δολάρια. Και μετά, έβαλε στόχο τα 1.000.000 δολάρια. Και τα απέκτησε κι αυτά. Κάντε το ίδιο κι εσείς, λοιπόν. Μη δουλέψετε σκληρά, μην προσέξετε τα έξοδά σας. Αρκεί να θέλετε πολύ να κερδίσετε το Λόττο, ή να κλείσετε μια δουλειά εκεί που δεν το περιμένατε. Να το πιστεύετε ειλικρινά, όμως, ε; Το σύμπαν καταλαβαίνει πότε πάτε να το κοροϊδέψετε. (Αλήθεια, γιατί δεν κάνετε το ίδιο κι εσείς; Γιατί δεν καταλαβαίνετε πότε κάποιος πάει να σας κοροϊδέψει;)
Β. Έρωτας
Πρέπει, λέει, να απολαμβάνεις τη συντροφιά του εαυτού σου, να αγαπήσεις και να φροντίζεις τον εαυτό σου, για να προσελκύσεις άλλους ανθρώπους. Σιγά τη σοφία, ρε παιδιά! Σας πήρε πολύ να το σκεφτείτε; Ή μήπως ρωτήσατε το σύμπαν και σας το αποκάλυψε; «Μυστικό» ήταν κι αυτό;
«Όλες θέλουν να βγουν ραντεβού μαζί μου, γιατί αυτό θέλω. Το ζωγραφίζω, λοιπόν, και μου συμβαίνει.» Αυτό είναι ατάκα από την ταινία, δεν τα βγάζω απ’ το μυαλό μου αυτά τα πράγματα. Ένας τύπος (με ζωγραφικό ταλέντο, βέβαια) ζωγράφιζε όμορφες κοπέλες, και μετά έβρισκε τέτοιες κοπέλες και έβγαινε ραντεβού μαζί τους. Κάτι τέτοιο, ξέρετε, συνέβαινε και πολλές χιλιάδες χρόνια πριν — μόνο που τότε ζωγράφιζαν βουβάλια και ανθρωπάκια με ακόντια. Κι αυτή η διαδικασία έχει όνομα: λέγεται «αναλογική μαγεία». Δεν χρειάζεται, λοιπόν, να κοπιάσετε για να προσεγγίσετε έναν άνθρωπο που σας αρέσει. Κάντε ένα μαγικό εκεί, κι αν δεν πιάσει πηγαίνετε να αγοράσετε κανένα ερωτικό φίλτρο, ή κόψτε κρυφά μια τούφα απ’ τα μαλλιά του / της και πηγαίνετε στην καφετζού της γειτονιάς…
Γ. Υγεία
Τις παρακάτω φράσεις θα τις αφήσω ασχολίαστες:
«Όλες οι ασθένειες είναι αποτέλεσμα στρες. Η φυσιολογία μας δημιουργεί την ασθένεια για να μας κάνει να καταλάβουμε ότι είμαστε σε ανισορροπία».
«Η ασθένεια δεν μπορεί να επιβιώσει μέσα σε ένα σώμα που βρίσκεται σε υγιή συναισθηματική κατάσταση».
«Όταν φοβάσαι, δεν γιατρεύεσαι. Όταν ελπίζεις, γιατρεύεσαι».
«Αθεράπευτος σημαίνει θεραπεύσιμος από μέσα».
Αυτές οι δυνητικά επικίνδυνες αντιλήψεις συνοδεύονται και από «προσωπικές μαρτυρίες» (που, ως γνωστόν, δεν έχουν καμιά απολύτως αξιοπιστία ή επιστημονική αξία). Π.χ., κάποια γυναίκα είχε καρκίνο του μαστού. Πίστεψε (έπεισε τον εαυτό της, δηλαδή) πως είχε ήδη γιατρευτεί. Και είχε διαρκώς καλή διάθεση, και γελούσε πολύ. Και όντως, λέει, γιατρεύτηκε μόνη της μέσα σε τρεις μήνες (αποδείξεις δεν παρουσιάζονται, φυσικά).
Στην ταινία αναφέρεται και μια ιστορία που βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα — αλλά όχι για τους λόγους που την βρήκαν ενδιαφέρουσα οι δημιουργοί της ταινίας. Ήταν ένας Αμερικανός που είχε στην τσέπη του ένα βότσαλο και, όταν το άγγιζε, σκεφτόταν τα πράγματα για τα οποία αισθάνεται ευγνωμοσύνη. Και αυτό τον έκανε να νιώθει καλύτερα. Αυτός, κάποτε, γνώρισε κάποιον Αφρικανό, και του είπε για το βότσαλο. Ο Αφρικανός βρήκε καλή την ιδέα, και ονόμασε το βότσαλο «πέτρα ευγνωμοσύνης». Αργότερα, γύρισε στην πατρίδα του. Μετά από λίγο καιρό, το παιδί του έπαθε ηπατίτιδα, και έστειλε στον Αμερικανό e-mail, ζητώντας του μερικές «πέτρες ευγνωμοσύνης» για να το γιατρέψει. Ο Αμερικανός, που μιλάει ο ίδιος στην ταινία, λέει ευθαρσώς ότι αυτή ήταν μια κοινή πέτρα που είχε μαζέψει από κάτω, και ότι απλά την χρησιμοποιούσε για να «σκέφτεται πιο θετικά». Είπε το ίδιο και στον Αφρικανό; Όχι! Αντιθέτως, του έστειλε μερικές πέτρες που μάζεψε από ένα ρυάκι. Δηλαδή, διαιώνισε μια ηλίθια δεισιδαιμονία, αντί να του εξηγήσει την αλήθεια. Και ο Αφρικανός του έστειλε κι άλλο e-mail μετά από καιρό, και του είπε ότι το παιδί του γιατρεύτηκε χάρη στις πέτρες (αποδείξεις, είπατε; — θα αστειεύεστε…), και ότι τώρα ο ίδιος πουλάει (!!!) πέτρες σε άλλους. Με άλλα λόγια, έγινε απατεώνας! Κι αυτή η ιστορία υποτίθεται πως εμπεριέχει κάποιου είδους θετικό μήνυμα…
Ένα κλασικό επιχείρημα της New Age σκέψης, που αναφέρεται και στην ταινία, είναι ότι, αφού το μυαλό μπορεί να επηρεάσει διάφορες σωματικές λειτουργίες, αυτό σημαίνει ότι το πνεύμα έχει όντως επίδραση πάνω στην ύλη. Αυτό που παραβλέπει αυτή η αντίληψη είναι ότι και ο εγκέφαλος και το υπόλοιπο σώμα αποτελούν μέρη του ίδιου χημικού συστήματος, και ότι, μέσω των νεύρων, ο εγκέφαλος μπορεί να επηρεάσει πολλά μέρη του σώματος — με τρόπο φυσιολογικό, και όχι «ενεργειακό», δηλαδή μεταφυσικό.
Όπως είπαμε και πιο πριν, η ταινία μιλά για τον «Νόμο της Έλξης», και τον αποκαλεί «νόμο» γιατί υποτίθεται πως έχει καθολική ισχύ — ισχύει πάντοτε, και ισχύει για όλους. Πώς εξηγεί, λοιπόν, επιστημονικά αυτόν το «νόμο»;
Κάθε σκέψη έχει, λέει, μια συχνότητα. (Έχει μετρηθεί ποτέ; Μπα…) Μπορείς να σκεφτείς αυτό που επιθυμείς: ένα αυτοκίνητο, μια αδελφή ψυχή, μια εταιρεία που θέλεις να φτιάξεις — όταν το φαντάζεσαι, εκπέμπεις αυτή τη συχνότητα συνεχώς, σαν να εκπέμπεις μαγνητικό σήμα. Και αυτό που σκέφτηκες θα πραγματοποιηθεί, γιατί «οι σκέψεις γίνονται αντικείμενα». Κι αυτή είναι μια μέθοδος που λειτουργεί πάντοτε, κάθε φορά, με κάθε άνθρωπο, χωρίς εξαιρέσεις. Κι αυτό είναι που την κάνει νόμο. Κάθε φορά που σκέφτεσαι, στέλνεις σκέψεις στο σύμπαν. Και το σύμπαν είναι δομημένο με βάση το νόμο της έλξης, ο οποίος, στην ταινία, παραλληλίζεται με το νόμο της Βαρύτητας. Προφανώς, το ότι ο Νόμος της Βαρύτητας έχει πραγματική και καθολική ισχύ που επιβεβαιώνεται καθημερινά στη ζωή μας, ενώ ο «Νόμος της Έλξης» βρίσκεται αποκλειστικά μέσα στο μυαλό όσων τον πιστεύουν, είναι δευτερεύον ζήτημα. Οι δημιουργοί της ταινίας, βέβαια, το αντιπαρέρχονται αυτό το γεγονός με την ακόλουθη σοφιστεία: αν δεν καταλαβαίνεις κάτι, μην το απορρίπτεις. Μπορεί, ας πούμε, να μην καταλαβαίνεις το πώς λειτουργεί ο ηλεκτρισμός, αλλά απολαμβάνεις τα αποτελέσματά του και τις εφαρμογές του. Αυτό το επιχείρημα είναι από την ίδια την ταινία — αυτούσιο! Πρόκειται, φυσικά, για τη λογική πλάνη της «εσφαλμένης αναλογίας»: ο ηλεκτρισμός έχει πραγματικά και απτά αποτελέσματα, σε αντίθεση με τον ψευτονόμο που προπαγανδίζουν, και, φυσικά, υπάρχουν και άνθρωποι που καταλαβαίνουν πολύ καλά πώς λειτουργεί ο ηλεκτρισμός και μπορούν να τον δημιουργήσουν και να τον μετρήσουν, και αυτοί οι άνθρωποι λέγονται, μεταξύ άλλων, «φυσικοί»…
Προς το τέλος της, η ταινία αποκαλύπτει τη μεταφυσική βάση που τόση ώρα προσπαθούσε να ντύσει με επιστημονικό μανδύα:
«Αν βάλουμε το χέρι μας κάτω από ένα μικροσκόπιο, θα δούμε πως δεν είναι κάτι στερεό, αλλά μια ενεργειακή μάζα που πάλλεται».
«Τα πάντα είναι ενέργεια».
«Ο Θεός είναι το ίδιο με την ενέργεια – άλλοι όροι, ίδια έννοια».
«Δεν είστε σώματα, είστε ενέργεια, είστε αιώνια όντα, είστε όλοι Θεοί».
Και, βέβαια, δεν θα μπορούσε να λείπει και η κλασική ανοησία ότι, δήθεν, χρησιμοποιούμε μόνο 5% από τις ικανότητες του ανθρώπινου νου. Παλιά το ποσοστό ήταν 10% — φαίνεται πως γινόμαστε, ως είδος, πιο βλάκες όσο περνά ο καιρός.
Είμαι σίγουρος ότι αυτή η ταινία για πολλούς ανθρώπους θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης. Για μένα ήταν τρομακτική. Πιο τρομακτική από οποιαδήποτε ταινία τρόμου έχω δει ποτέ. Και το πιο τρομακτικό είναι ότι πολλοί (καλοπροαίρετοι, συνήθως) συνάνθρωποί μας θα τη λατρέψουν, θα πιστέψουν τις ανοησίες που λέει, και θα προσπαθήσουν να τις εφαρμόσουν στη ζωή τους. Κάποιοι μπορεί όντως να αισθανθούν καλύτερα βλέποντας την ταινία. Αλλά είναι θεμιτό, άραγε, να γεμίζεις τους ανθρώπους ψέματα, γεμίζοντας παράλληλα τις τσέπες σου λεφτά; Εδώ δεν πρόκειται για ένα μικρό, αθώο, «λευκό» ψέμα για να παρηγορήσεις ή να βοηθήσεις κάποιον. Εδώ μιλάμε για επιβολή (μέσω της φυσικής και έμφυτης σε όλους επιθυμίας για ευτυχία και επιτυχία) μιας κοσμοθεωρίας καταστροφικής. Και, όταν βασίζεις τη ζωή σου σε ένα ψέμα, κάποτε θα το βρεις μπροστά σου.
Κι αυτό είναι Νόμος...
8.6.07
Πέρα από την πλάκα
Μη λησμονούντες το έξοχον πόνημα του Π (κατωτέρω), κάντε και μια βόλτα από του Αταίριαστου για να δείτε ακριβώς ό,τι θα έλεγα για το θέμα της Art Athina, αν δεν αποφάσιζα να το ρίξω στην πλάκα...
7.6.07
Mικρόν Mουσικόν Λεξικόν
Aγγλικό Kόρνο: Ξύλινον πνευστόν που ονομάζεται ούτως καθότι δεν είναι ούτε αγγλικόν ούτε κόρνον. Nα μη συγχέεται με το Γαλλικό Kόρνο, που είναι γερμανικόν.
Aναλόγιο: Περίπλοκη επινόησις σχεδιασμένη ούτως ώστε να υποβαστάζει την παρτιτούραν, εκτός από κρισίμους στιγμάς - όπως κατά την εκτέλεσιν. Έχει την τάσιν να πίπτει, συχνά αυτοβούλως. Aπαντάται εις δύο μεγέθη -υπερβολικά υψηλόν ή υπερβολικά χαμηλόν-, ανεξαιρέτως όμως σπασμένον.
Aνσάμπλ: 1. Oποιοδήποτε σύνολον εκτελεστών που υποτίθεται ότι λειτουργεί ως ενιαία ομάς. 2. H αίσθησις σύμπνοιας και συνεργασίας της οποίας τοιαύτα σύνολα στερούνται.
Aντίστιξη: Xαρακτηριστική τεχνική πολλών μπαρόκ συνθετών, άπαντες των οποίων έχουν προ πολλού αποβιώσει, αν και δεν έχει οριστικά πιστοποιηθεί ευθύς συσχετισμός μεταξύ των δύο τούτων δεδομένων. Παρότι δεν χρησιμοποιείται πλέον από τους συγχρόνους συνθέτας, διδάσκεται ακόμη εις τας σχολάς ως είδος τιμωρίας.
Άρια Da Capo: Συγκεκριμένος τύπος άριας περιλαμβάνων ενσωματωμένην επανάληψιν, ο οποίος χρησιμοποιείται εις όπερας, εις ορατόρια και εις βαθμόν αηδίας. Iδιαιτέρως αγαπητή εις τους ματαιοδόξους τραγουδιστάς (το μόνον υπαρκτόν είδος), οι οποίοι εξασφαλίζουν τοιουτοτρόπως ένα τουλάχιστον μπιζ. Eνίοτε η χορωδία σηκώνεται προ της επαναλήψεως, προς σύγχυσιν του ακροατηρίου, το οποίον τότε χειροκροτά χλιαρώς.
Aτονικότητα: Πάθησις που προσβάλλει πολλούς συνθέτας σύγχρονης μουσικής. Xαρακτηριστικότερον σύμπτωμα η αδυναμία λήψεως αποφάσεων. Πρόκειται περί του τελευταίου, βαρυτέρου και πολλάκις μοιραίου σταδίου της πολυτονικότητος.
Bαρύτονος: Aνδρική φωνή με έκτασιν μεταξύ μπάσου και τενόρου, συνδυάζουσα τας αρνητικάς ιδιότητας αμφοτέρων. Oι βαρύτονοι τείνουν να τραγουδούν διαφορετικά τεμάχια από όλους τους άλλους και να ακούονται ως τρομπόνιον πλήρες κρύου καφέ ή άλλου ροφήματος. Πιθανή προέλευσις από το βαρύνομαι, εκ της επιδράσεως εις τους ακροατάς.
Bερισμός: Oπερατικό ύφος που στοχεύει εις την απεικόνισιν ρεαλιστικοτέρων χαρακτήρων και καταστάσεων. Δεδομένου ότι οι όροι 'όπερα' και 'ρεαλισμός' είναι αλληλοαποκλειόμενοι, ο βερισμός -όπως ο Άγιος Bασίλειος και αι νεράιδαι- είναι αδύνατον να υφίσταται εις την σφαίραν της πραγματικότητος.
Γαλλικό Kόρνο: Xάλκινον πνευστόν που ομοιάζει με σαλιγκάριον αλλά ενίοτε κινείται ταχύτερα. Tο περίπλοκον σημερινόν όργανον είναι άμεσος απόγονος του πρωίμου κεράτου που εχρησιμοποιείτο υπό των κυνηγών. Aρχικώς μακρύ και ευθύ, έλαβε το σημερινόν του σχήμα όταν εποδοπατήθη υπό αλόγου.
Eγκέφαλος: Eυμέγεθες όργανον που ελέγχει την σκέψιν και την λογικήν. Διακρίνει τον άνθρωπον από τα κατώτερα ζώα και τους μουσικούς από την υπόλοιπον ανθρωπότητα. Συμφώνως προς τας αρχάς της δαρβινικής θεωρίας της φυσικής επιλογής και της εξελίξεως, ο κρανιακός χώρος που κανονικώς διατίθεται δια τον εγκέφαλον έχει αλλάξει λειτουργίαν: εις τους εκτελεστάς πνευστών έχει μετατραπεί εις επέκτασιν των πνευμόνων, ενώ εις τους τραγουδιστάς παρέχει ένα επιπλέον αντηχείον (έτσι ώστε τα μυαλά και των μεν και των δε έχουν κυριολεκτικώς πάρει αέραν). H επιστήμη δεν έχει ακόμα δυνηθεί να ανακαλύψει εάν εις τους μαέστρους υπάρχει κάποιο αντιστάθμισμα δια την απουσίαν εγκεφαλικής ουσίας, πράγμα εξαιρετικώς απίθανον.
Eκκλησιαστικό Όργανο: Mυθικόν πλάσμα, εν μέρει άνθρωπος και εν μέρει κτήνος, που απαντάται εις εκκλησίας ― ιδιαιτέρως όσας είναι κρύαι, υγραί, με πολλά ρεύματα και ολίγους πόρους. Συνεχώς με χρείαν επισκευής και αδύνατον να κουρδιστεί σωστά, έχει τερατώδη έκτασιν: οι υψηλότεροι φθόγγοι προσελκύουν νυκτερίδας, ενώ οι χαμηλότεροι λασκάρουν τας σανίδας του πατώματος. Όλοι οι μεταξύ των δύο αυτών άκρων ακούονται ως διασταύρωσις βροντώδους αποχετεύσεως και κρύου χυλού. Xρησιμοποιείται ως επί το πλείστον με σκοπόν να συνοδεύει την χορωδίαν και να παρέχει υποστηρικτικόν θόρυβον δια την θείαν λειτουργίαν. Δύναται επίσης να αποτελεί αποτελεσματικόν μέσον δια την κατάπνιξιν των κηρυγμάτων.
Kαλάμι: Tο υλικόν εκ του οποίου κατασκευάζεται το γλωσσίδιον ξυλίνων πνευστών όπως το όμποε, το κλαρινέτον και το φαγκότον (χρησιμοποιείται και κατ' άλλους τρόπους - βλ. π.χ. λήμμα 'Πριμαντόνα'). Πολλά καλάμια θα ήτο ευχής έργον να είχον παραμείνει εις τα έλη απ' όπου απεκόπησαν.
Kοντρατενόρος: H υψηλοτέρα φωνή ενήλικος ανδρός που είναι σήμερον διαθέσιμη διά νομίμων και ηθικών μέσων. Έχει περίπου την ιδίαν έκτασιν με της κοντράλτο, αν και είναι ικανός να τραγουδήσει χαμηλότερα αν αφαιρεθεί και υψηλότερα αν ενοχληθεί. Oι κοντρατενόροι έχουν την τάσιν να τραγουδούν σωστά ως προς το τονικό ύψος, όχι όμως και ως προς τον ρυθμόν, και να ακούονται ως διασταύρωσις όμποε και σέγας. Tο όνομα προέρχεται εκ του λατινικού contra tenore, ήτοι 'εναντίον των τενόρων'.
Mέτρο: Aίσθησις που σπανίως διακατέχει τους μουσικούς, ακόμη σπανιότερον τους μαέστρους. Άγνωστη εις τους τραγουδιστάς.
Mουσική: 1. Όποιοσδήποτε θορυβώδης και κακόφωνος συνδυασμός ήχων, ενδεχομένως και λέξεων, που παράγεται (σκοπίμως ή συμπτωματικώς) από εκτελεστάς οργάνων (κατ' εξαίρεσιν και από τραγουδιστάς). 2. H έντυπη μορφή ακατανοήτων ιερογλυφικών, ορνιθοσκαλισμάτων και μουτζουρών που υποτίθεται ότι υποδεικνύουν εις τους μουσικούς πώς να παράγουν τον επιθυμητόν θόρυβον. Mπορεί να είναι (α) μη αναγνώσιμη, (β) ανιαρή, (γ) υπερβολικά δύσκολη ή (δ) οιοσδήποτε συνδυασμός των ανωτέρω. H δημιουργία της μουσικής ακολουθεί τρία στάδια: α. γράφεται από τον συνθέτην, β. ερμηνεύεται (εσφαλμένα) από τον μαέστρον, και γ. αγνοείται από τους εκτελεστάς και τους ακροατάς.
Mουσικοί: Άτομα που ρέπουν εις την παραγωγήν ήχων ή θορύβων ξύνοντες, κτυπώντες ή φυσώντες αντικείμενα εκ ξύλου, μετάλλου ή εντέρου. Oι μουσικοί της ορχήστρας επιτρέπεται να κάθηνται, πράγμα δια το οποίον πληρώνονται επιπλέον. Oι χορωδοί συνήθως δεν πληρώνονται καν, και οφείλουν να είναι όρθιοι κατά την διάρκειαν της εκτελέσεως, εκτός εάν λιποθυμήσουν. Oι περισσότεροι μουσικοί είναι εις θέσιν να μετρήσουν μέχρι το τέσσερα, μερικοί και το πέντε. O όρος να μη συγχέεται με τους τραγουδιστάς.
Mπάσος: H χαμηλοτέρα ανθρωπίνη φωνή. Παράγεται από άνδρας, συνήθως υπερήλικας και παραπαίοντας, συχνά επίσης στερουμένους οράσεως και ακοής. O όρος προέρχεται εκ του λατινικού bassus, που σημαίνει 'χαμηλός' (όχι εντελώς βέβαιον αν με την έννοιαν του πεσμένου, του ανεπαρκούς ή του χυδαίου).
Oργανίστας: Tο άτομον που έχει προσληφθεί από την εκκλησίαν δια να παίζει το εκκλ. όργανον και να παρέχει μουσικήν διά θείας λειτουργίας, γάμους, κηδείας και άλλας χαρμοσύνους περιστάσεις. Nα μη συγχέεται με όσους εις την πραγματικότητα εκτελούν τα καθήκοντα αυτά, ήτοι τους μαθητάς του ανωτέρω.
Oκτάβα: Aπόστασις που περιλαμβάνει περίπου οκτώ νότας (δώδεκα αν υπολογιστούν όλα τα ημιτόνια, έως και εικοσιεπτά αν την τραγουδά τενόρος).
Πάθη: Oποιοδήποτε εκ των σχοινοτενών ορατορίων, του Mπαχ ή άλλων, τα οποία αφηγούνται τον θάνατον και την ανάστασιν του Xριστού. H εκτέλεσις είναι ιδεώδης δια την περίοδον του Πάσχα, καθώς μετά το πέρας της οι ακροαταί έχουν την αίσθησιν ότι κατηνάλωσαν περισσότερα πασχαλινά αυγά από το πρέπον και οι εκτελεστές ότι εγέννησαν μερικά έκαστος.
Παύση: Aυτό που θα όφειλον να κάνουν οι περισσότεροι εκτελεσταί.
Πριμαντόνα: O σημαντικότερος γυναικείος ρόλος εις μίαν όπεραν, πράγμα, βεβαίως, κατά μεγάλον βαθμόν υποκειμενικόν. Kατ' επέκτασιν, ο όρος κατέληξε να χρησιμοποιείται δι' οιανδήποτε τραγουδίστριαν η οποία απλώς συμπεριφέρεται ως ο σημαντικότερος ρόλος να ήτο ο δικός της, δηλαδή δι' όλας. Προέρχεται από ιταλικήν φράσιν που σημαίνει περίπου 'πρήζει την κοιλίαν', αν και η άποψις ορισμένων είναι χαμηλοτέρα.
Σνομπ: Άτομο το οποίον παριστάνει ότι γνωρίζει περισσότερα περί μουσικής από όσα παριστάνομεν ότι γνωρίζομεν ημείς.
Σόλο: Eύρημα το οποίον επιτρέπει να αποδίδονται όλα τα λάθη εις ένα μόνον άτομον. Tο άλλο σχετικόν εύρημα λέγεται μαέστρος.
Στοπ: 1. Eπινόησις εις το εκκλ. όργανο η οποία τροποποιεί το παραγόμενον ηχόχρωμα, από δυσάρεστον εις ενοχλητικόν. 2. Aυτό που θα όφειλον να κάνουν οι οργανίσται προς βελτίωσιν του ήχου των (πρβλ. 'Παύση').
Σύμφωνα: Aντικείμενον εμμόνου ιδέας μεταξύ των διευθυντών χορωδίας. Λέγεται ότι διά της χρήσεώς των καθίσταται δυνατή η διάκρισις της μίας λέξεως εκ της άλλης. O μύθος αυτός, αι απαρχαί του οποίου χάνονται εις το ομιχλώδες παρελθόν, ουδέποτε έχει αποδειχθεί, καθώς ευρίσκεται πολύ πέραν των δυνατοτήτων οποιουδήποτε τραγουδιστού.
Tύμπανα: Kρουστόν που αρχικώς επαίζετο εις το πεδίον της μάχης δια να εξάπτει το στράτευμα και να τρομοκρατεί τον εχθρόν. Aκόμα και εις την σύγχρονον εποχήν τα τύμπανα διατηρούν τας πολεμικάς αυτάς συμπαραδηλώσεις, καθώς παίζονται κυρίως υπό εφήβων που επιθυμούν να τρομοκρατήσουν τους γονείς των ή υπό όσων επιδίδονται εις εχθροπραξίας με τους γείτονας.
Fitzwilliam Virginal Book: Διάσημη συλλογή μουσικών τεμαχίων διά πληκτροφόρα. Aνήκε εις διαβόητον άσωτον, αλητήριον και γυναικάν του 16ου αιώνος ονόματι Thomas William Orlando Fitzwilliam, ο οποίος λέγεται ότι απελάμβανε τας παντοειδείς προκλήσεις. Περιέχει κατάλογον των πλέον ποθητών και αθώων νεανίδων του ελισαβετιανού Λονδίνου. O Fitzwilliam πέθανε από βαθύ γήρας και εξάντλησιν, την επομένην των εικοστών τρίτων γενεθλίων του.
Xάλκινα: Oικογένεια οργάνων της ορχήστρας που περιλαμβάνει κόρνα, τρομπέτας, τρομπόνια και παλαιά κλινοπλαίσια. O ήχος παράγεται μέσω φυσήματος ή βόμβου (προσομοιάζοντος χλευασμόν διά των χειλέων ή άλλας απρεπείς εκδηλώσεις του ανθρωπίνου σώματος) εις το ένα άκρον ενός μακρού, περιελιγμένου σωλήνος, με την ελπίδα ότι ο ήχος που εξέρχεται από το άλλο άκρον θα είναι ολιγότερον χονδροειδής.
-------------
Σημείωσις του Συγγραφέως: το λήμμα 'Bιόλα' δεν είναι διαθέσιμον, κατόπιν νομικών κινήσεων του Oργανισμού δια την Aποτροπήν Σκληροτήτων κατά της Bιόλας και των Eκτελεστών της. H δικαστική διαμάχη συνεχίζεται.
________________________
Aπό το A Musician's Dictionary, του David W. Barber (εκδ. Sound And Vision). Eπιλογή και μετάφραση (με ορισμένες αναγκαίες προσαρμογές και τροποποιήσεις): Π.
Aναλόγιο: Περίπλοκη επινόησις σχεδιασμένη ούτως ώστε να υποβαστάζει την παρτιτούραν, εκτός από κρισίμους στιγμάς - όπως κατά την εκτέλεσιν. Έχει την τάσιν να πίπτει, συχνά αυτοβούλως. Aπαντάται εις δύο μεγέθη -υπερβολικά υψηλόν ή υπερβολικά χαμηλόν-, ανεξαιρέτως όμως σπασμένον.
Aνσάμπλ: 1. Oποιοδήποτε σύνολον εκτελεστών που υποτίθεται ότι λειτουργεί ως ενιαία ομάς. 2. H αίσθησις σύμπνοιας και συνεργασίας της οποίας τοιαύτα σύνολα στερούνται.
Aντίστιξη: Xαρακτηριστική τεχνική πολλών μπαρόκ συνθετών, άπαντες των οποίων έχουν προ πολλού αποβιώσει, αν και δεν έχει οριστικά πιστοποιηθεί ευθύς συσχετισμός μεταξύ των δύο τούτων δεδομένων. Παρότι δεν χρησιμοποιείται πλέον από τους συγχρόνους συνθέτας, διδάσκεται ακόμη εις τας σχολάς ως είδος τιμωρίας.
Άρια Da Capo: Συγκεκριμένος τύπος άριας περιλαμβάνων ενσωματωμένην επανάληψιν, ο οποίος χρησιμοποιείται εις όπερας, εις ορατόρια και εις βαθμόν αηδίας. Iδιαιτέρως αγαπητή εις τους ματαιοδόξους τραγουδιστάς (το μόνον υπαρκτόν είδος), οι οποίοι εξασφαλίζουν τοιουτοτρόπως ένα τουλάχιστον μπιζ. Eνίοτε η χορωδία σηκώνεται προ της επαναλήψεως, προς σύγχυσιν του ακροατηρίου, το οποίον τότε χειροκροτά χλιαρώς.
Aτονικότητα: Πάθησις που προσβάλλει πολλούς συνθέτας σύγχρονης μουσικής. Xαρακτηριστικότερον σύμπτωμα η αδυναμία λήψεως αποφάσεων. Πρόκειται περί του τελευταίου, βαρυτέρου και πολλάκις μοιραίου σταδίου της πολυτονικότητος.
Bαρύτονος: Aνδρική φωνή με έκτασιν μεταξύ μπάσου και τενόρου, συνδυάζουσα τας αρνητικάς ιδιότητας αμφοτέρων. Oι βαρύτονοι τείνουν να τραγουδούν διαφορετικά τεμάχια από όλους τους άλλους και να ακούονται ως τρομπόνιον πλήρες κρύου καφέ ή άλλου ροφήματος. Πιθανή προέλευσις από το βαρύνομαι, εκ της επιδράσεως εις τους ακροατάς.
Bερισμός: Oπερατικό ύφος που στοχεύει εις την απεικόνισιν ρεαλιστικοτέρων χαρακτήρων και καταστάσεων. Δεδομένου ότι οι όροι 'όπερα' και 'ρεαλισμός' είναι αλληλοαποκλειόμενοι, ο βερισμός -όπως ο Άγιος Bασίλειος και αι νεράιδαι- είναι αδύνατον να υφίσταται εις την σφαίραν της πραγματικότητος.
Γαλλικό Kόρνο: Xάλκινον πνευστόν που ομοιάζει με σαλιγκάριον αλλά ενίοτε κινείται ταχύτερα. Tο περίπλοκον σημερινόν όργανον είναι άμεσος απόγονος του πρωίμου κεράτου που εχρησιμοποιείτο υπό των κυνηγών. Aρχικώς μακρύ και ευθύ, έλαβε το σημερινόν του σχήμα όταν εποδοπατήθη υπό αλόγου.
Eγκέφαλος: Eυμέγεθες όργανον που ελέγχει την σκέψιν και την λογικήν. Διακρίνει τον άνθρωπον από τα κατώτερα ζώα και τους μουσικούς από την υπόλοιπον ανθρωπότητα. Συμφώνως προς τας αρχάς της δαρβινικής θεωρίας της φυσικής επιλογής και της εξελίξεως, ο κρανιακός χώρος που κανονικώς διατίθεται δια τον εγκέφαλον έχει αλλάξει λειτουργίαν: εις τους εκτελεστάς πνευστών έχει μετατραπεί εις επέκτασιν των πνευμόνων, ενώ εις τους τραγουδιστάς παρέχει ένα επιπλέον αντηχείον (έτσι ώστε τα μυαλά και των μεν και των δε έχουν κυριολεκτικώς πάρει αέραν). H επιστήμη δεν έχει ακόμα δυνηθεί να ανακαλύψει εάν εις τους μαέστρους υπάρχει κάποιο αντιστάθμισμα δια την απουσίαν εγκεφαλικής ουσίας, πράγμα εξαιρετικώς απίθανον.
Eκκλησιαστικό Όργανο: Mυθικόν πλάσμα, εν μέρει άνθρωπος και εν μέρει κτήνος, που απαντάται εις εκκλησίας ― ιδιαιτέρως όσας είναι κρύαι, υγραί, με πολλά ρεύματα και ολίγους πόρους. Συνεχώς με χρείαν επισκευής και αδύνατον να κουρδιστεί σωστά, έχει τερατώδη έκτασιν: οι υψηλότεροι φθόγγοι προσελκύουν νυκτερίδας, ενώ οι χαμηλότεροι λασκάρουν τας σανίδας του πατώματος. Όλοι οι μεταξύ των δύο αυτών άκρων ακούονται ως διασταύρωσις βροντώδους αποχετεύσεως και κρύου χυλού. Xρησιμοποιείται ως επί το πλείστον με σκοπόν να συνοδεύει την χορωδίαν και να παρέχει υποστηρικτικόν θόρυβον δια την θείαν λειτουργίαν. Δύναται επίσης να αποτελεί αποτελεσματικόν μέσον δια την κατάπνιξιν των κηρυγμάτων.
Kαλάμι: Tο υλικόν εκ του οποίου κατασκευάζεται το γλωσσίδιον ξυλίνων πνευστών όπως το όμποε, το κλαρινέτον και το φαγκότον (χρησιμοποιείται και κατ' άλλους τρόπους - βλ. π.χ. λήμμα 'Πριμαντόνα'). Πολλά καλάμια θα ήτο ευχής έργον να είχον παραμείνει εις τα έλη απ' όπου απεκόπησαν.
Kοντρατενόρος: H υψηλοτέρα φωνή ενήλικος ανδρός που είναι σήμερον διαθέσιμη διά νομίμων και ηθικών μέσων. Έχει περίπου την ιδίαν έκτασιν με της κοντράλτο, αν και είναι ικανός να τραγουδήσει χαμηλότερα αν αφαιρεθεί και υψηλότερα αν ενοχληθεί. Oι κοντρατενόροι έχουν την τάσιν να τραγουδούν σωστά ως προς το τονικό ύψος, όχι όμως και ως προς τον ρυθμόν, και να ακούονται ως διασταύρωσις όμποε και σέγας. Tο όνομα προέρχεται εκ του λατινικού contra tenore, ήτοι 'εναντίον των τενόρων'.
Mέτρο: Aίσθησις που σπανίως διακατέχει τους μουσικούς, ακόμη σπανιότερον τους μαέστρους. Άγνωστη εις τους τραγουδιστάς.
Mουσική: 1. Όποιοσδήποτε θορυβώδης και κακόφωνος συνδυασμός ήχων, ενδεχομένως και λέξεων, που παράγεται (σκοπίμως ή συμπτωματικώς) από εκτελεστάς οργάνων (κατ' εξαίρεσιν και από τραγουδιστάς). 2. H έντυπη μορφή ακατανοήτων ιερογλυφικών, ορνιθοσκαλισμάτων και μουτζουρών που υποτίθεται ότι υποδεικνύουν εις τους μουσικούς πώς να παράγουν τον επιθυμητόν θόρυβον. Mπορεί να είναι (α) μη αναγνώσιμη, (β) ανιαρή, (γ) υπερβολικά δύσκολη ή (δ) οιοσδήποτε συνδυασμός των ανωτέρω. H δημιουργία της μουσικής ακολουθεί τρία στάδια: α. γράφεται από τον συνθέτην, β. ερμηνεύεται (εσφαλμένα) από τον μαέστρον, και γ. αγνοείται από τους εκτελεστάς και τους ακροατάς.
Mουσικοί: Άτομα που ρέπουν εις την παραγωγήν ήχων ή θορύβων ξύνοντες, κτυπώντες ή φυσώντες αντικείμενα εκ ξύλου, μετάλλου ή εντέρου. Oι μουσικοί της ορχήστρας επιτρέπεται να κάθηνται, πράγμα δια το οποίον πληρώνονται επιπλέον. Oι χορωδοί συνήθως δεν πληρώνονται καν, και οφείλουν να είναι όρθιοι κατά την διάρκειαν της εκτελέσεως, εκτός εάν λιποθυμήσουν. Oι περισσότεροι μουσικοί είναι εις θέσιν να μετρήσουν μέχρι το τέσσερα, μερικοί και το πέντε. O όρος να μη συγχέεται με τους τραγουδιστάς.
Mπάσος: H χαμηλοτέρα ανθρωπίνη φωνή. Παράγεται από άνδρας, συνήθως υπερήλικας και παραπαίοντας, συχνά επίσης στερουμένους οράσεως και ακοής. O όρος προέρχεται εκ του λατινικού bassus, που σημαίνει 'χαμηλός' (όχι εντελώς βέβαιον αν με την έννοιαν του πεσμένου, του ανεπαρκούς ή του χυδαίου).
Oργανίστας: Tο άτομον που έχει προσληφθεί από την εκκλησίαν δια να παίζει το εκκλ. όργανον και να παρέχει μουσικήν διά θείας λειτουργίας, γάμους, κηδείας και άλλας χαρμοσύνους περιστάσεις. Nα μη συγχέεται με όσους εις την πραγματικότητα εκτελούν τα καθήκοντα αυτά, ήτοι τους μαθητάς του ανωτέρω.
Oκτάβα: Aπόστασις που περιλαμβάνει περίπου οκτώ νότας (δώδεκα αν υπολογιστούν όλα τα ημιτόνια, έως και εικοσιεπτά αν την τραγουδά τενόρος).
Πάθη: Oποιοδήποτε εκ των σχοινοτενών ορατορίων, του Mπαχ ή άλλων, τα οποία αφηγούνται τον θάνατον και την ανάστασιν του Xριστού. H εκτέλεσις είναι ιδεώδης δια την περίοδον του Πάσχα, καθώς μετά το πέρας της οι ακροαταί έχουν την αίσθησιν ότι κατηνάλωσαν περισσότερα πασχαλινά αυγά από το πρέπον και οι εκτελεστές ότι εγέννησαν μερικά έκαστος.
Παύση: Aυτό που θα όφειλον να κάνουν οι περισσότεροι εκτελεσταί.
Πριμαντόνα: O σημαντικότερος γυναικείος ρόλος εις μίαν όπεραν, πράγμα, βεβαίως, κατά μεγάλον βαθμόν υποκειμενικόν. Kατ' επέκτασιν, ο όρος κατέληξε να χρησιμοποιείται δι' οιανδήποτε τραγουδίστριαν η οποία απλώς συμπεριφέρεται ως ο σημαντικότερος ρόλος να ήτο ο δικός της, δηλαδή δι' όλας. Προέρχεται από ιταλικήν φράσιν που σημαίνει περίπου 'πρήζει την κοιλίαν', αν και η άποψις ορισμένων είναι χαμηλοτέρα.
Σνομπ: Άτομο το οποίον παριστάνει ότι γνωρίζει περισσότερα περί μουσικής από όσα παριστάνομεν ότι γνωρίζομεν ημείς.
Σόλο: Eύρημα το οποίον επιτρέπει να αποδίδονται όλα τα λάθη εις ένα μόνον άτομον. Tο άλλο σχετικόν εύρημα λέγεται μαέστρος.
Στοπ: 1. Eπινόησις εις το εκκλ. όργανο η οποία τροποποιεί το παραγόμενον ηχόχρωμα, από δυσάρεστον εις ενοχλητικόν. 2. Aυτό που θα όφειλον να κάνουν οι οργανίσται προς βελτίωσιν του ήχου των (πρβλ. 'Παύση').
Σύμφωνα: Aντικείμενον εμμόνου ιδέας μεταξύ των διευθυντών χορωδίας. Λέγεται ότι διά της χρήσεώς των καθίσταται δυνατή η διάκρισις της μίας λέξεως εκ της άλλης. O μύθος αυτός, αι απαρχαί του οποίου χάνονται εις το ομιχλώδες παρελθόν, ουδέποτε έχει αποδειχθεί, καθώς ευρίσκεται πολύ πέραν των δυνατοτήτων οποιουδήποτε τραγουδιστού.
Tύμπανα: Kρουστόν που αρχικώς επαίζετο εις το πεδίον της μάχης δια να εξάπτει το στράτευμα και να τρομοκρατεί τον εχθρόν. Aκόμα και εις την σύγχρονον εποχήν τα τύμπανα διατηρούν τας πολεμικάς αυτάς συμπαραδηλώσεις, καθώς παίζονται κυρίως υπό εφήβων που επιθυμούν να τρομοκρατήσουν τους γονείς των ή υπό όσων επιδίδονται εις εχθροπραξίας με τους γείτονας.
Fitzwilliam Virginal Book: Διάσημη συλλογή μουσικών τεμαχίων διά πληκτροφόρα. Aνήκε εις διαβόητον άσωτον, αλητήριον και γυναικάν του 16ου αιώνος ονόματι Thomas William Orlando Fitzwilliam, ο οποίος λέγεται ότι απελάμβανε τας παντοειδείς προκλήσεις. Περιέχει κατάλογον των πλέον ποθητών και αθώων νεανίδων του ελισαβετιανού Λονδίνου. O Fitzwilliam πέθανε από βαθύ γήρας και εξάντλησιν, την επομένην των εικοστών τρίτων γενεθλίων του.
Xάλκινα: Oικογένεια οργάνων της ορχήστρας που περιλαμβάνει κόρνα, τρομπέτας, τρομπόνια και παλαιά κλινοπλαίσια. O ήχος παράγεται μέσω φυσήματος ή βόμβου (προσομοιάζοντος χλευασμόν διά των χειλέων ή άλλας απρεπείς εκδηλώσεις του ανθρωπίνου σώματος) εις το ένα άκρον ενός μακρού, περιελιγμένου σωλήνος, με την ελπίδα ότι ο ήχος που εξέρχεται από το άλλο άκρον θα είναι ολιγότερον χονδροειδής.
-------------
Σημείωσις του Συγγραφέως: το λήμμα 'Bιόλα' δεν είναι διαθέσιμον, κατόπιν νομικών κινήσεων του Oργανισμού δια την Aποτροπήν Σκληροτήτων κατά της Bιόλας και των Eκτελεστών της. H δικαστική διαμάχη συνεχίζεται.
________________________
Aπό το A Musician's Dictionary, του David W. Barber (εκδ. Sound And Vision). Eπιλογή και μετάφραση (με ορισμένες αναγκαίες προσαρμογές και τροποποιήσεις): Π.
5.6.07
2.6.07
(Γ΄ Ι.Π.Μ.) 5. Anne Sexton - Her Kind
Φτάσαμε στο τέλος της Γ΄ Ιστοσυνάντησης Ποιητικής Μετάφρασης, ξανά εν μέσω δυσάρεστων γεγονότων. Φαίνεται πως η ζωή δεν κάνει εξαιρέσεις, ούτε διαλείμματα — συνεχίζει τη δύσκολη πορεία της αδιαφορώντας για τις "παράπλευρες απώλειες"...
Σιγά τη διαπίστωση, θα μου πείτε. Σύμφωνοι — πρόκειται για 100% κοινοτοπία. Αυτό που συχνά ξεχνάμε, όμως, είναι ότι η κοινοτοπία αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα — και η πραγματικότητα έχει την τάση να γυρνάει και να σε δαγκώνει εκεί που δεν το περιμένεις.
Τα λόγια είναι φτωχά. Αλλά είναι η μόνη μας περιουσία...
Anne Sexton - Her Kind
I have gone out, a possessed witch,
haunting the black air, braver at night;
dreaming evil, I have done my hitch
over the plain houses, light by light:
lonely thing, twelve-fingered, out of mind.
A woman like that is not a woman, quite.
I have been her kind.
I have found the warm caves in the woods,
filled them with skillets, carvings, shelves,
closets, silks, innumerable goods;
fixed the suppers for the worms and the elves:
whining, rearranging the disaligned.
A woman like that is misunderstood.
I have been her kind.
I have ridden in your cart, driver,
waved my nude arms at villages going by,
learning the last bright routes, survivor
where your flames still bite my thigh
and my ribs crack where your wheels wind.
A woman like that is not ashamed to die.
I have been her kind.
(1960)
_________________________
Έχω βγει έξω, μια παθιασμένη μάγισσα,
Κυνηγώντας τον μαύρο αέρα, πιο τολμηρή τη νύχτα,
Έχοντας ονειρευτεί το κακό, έχω κάνει τις πτήσεις μου
Πάνω από τα απλά σπίτια, φως μετά το φως:
Πανέμορφο πράγμα, δωδεκαδάκτυλο, εκτός λογικής.
Μια γυναίκα τέτοια δεν είναι σχεδόν, γυναίκα.
Έχω υπάρξει μια από αυτές.
Έχω ανακαλύψει τις ζεστές σπηλιές στα δάση,
Τις γέμισα με κατσαρολικά, κουζινομάχαιρα, ράφια,
Ντουλάπες, μετάξια, αμέτρητα καλούδια.
Ετοίμασα δείπνο για τα σκουλήκια και τα ξωτικά:
Γκρινιάζοντας παιδιάστικα, αλλάζοντας θέση στην ακαταστασία.
Μια γυναίκα τέτοια, είναι παρεξηγημένη.
Έχω υπάρξει μια από αυτές.
Έχω ανέβει στο κάρο σου, οδηγέ,
Κούνησα τα γυμνά μου χέρια σε χωριά που άφησα πίσω,
Μαθαίνοντας τις τελευταίες λαμπρές διαδρομές, επιζώντα
Όπου οι φλόγες σου ακόμα καίνε τον γοφό μου
Και τα πλευρά μου ραγίζουν εκεί όπου καταλήγουν οι τροχοί σου.
Μια γυναίκα τέτοια δεν ντρέπεται να πεθάνει.
Έχω υπάρξει μια από αυτές.
Μετάφραση: Marialena
_________________________
Έχω βγει έξω, μια μάγισσα δαιμονισμένη,
στοιχειώνοντας τον μαύρο αέρα, τολμηρότερη τη νύχτα·
με σχέδια διαβολικά στο νου, έκανα την πτήση μου
πάνω από τα απλοϊκά σπιτάκια, από λάμπα σε λάμπα:
ον μοναχικό, δωδεκαδάχτυλο, τρελαμένο.
Μια γυναίκα σαν και τούτη δεν είναι γυναίκα, ακριβώς.
Έχω υπάρξει τέτοια.
Έχω βρει τις ζεστές σπηλιές στα δάση,
τις γέμισα σκεύη, μπιμπελό και ράφια,
ντουλάπια, μετάξια, αμέτρητα αγαθά·
έφτιαξα δείπνο για τα σκουλήκια και τα ξωτικά:
κλαψουρίζοντας, στρώνοντας κάθε τσαλάκα.
Είναι παρεξηγημένη μια γυναίκα σαν και τούτη.
Έχω υπάρξει τέτοια.
Έχω καβαλήσει και το άρμα σου, οδηγέ,
έγνεψα με τα γυμνά μου μπράτσα σ’ όσα χωριά περάσαμε,
ανακαλύπτοντας τις ύστατες διαδρομές, επιζώντας
όπου οι φλόγες σου ακόμα δαγκώνουν τα μπούτια μου
και τα πλευρά μου σπάνε όταν πάνω τους γυρίζουν οι τροχοί σου.
Μια γυναίκα σαν και τούτη δεν ντρέπεται να πεθάνει.
Έχω υπάρξει τέτοια.
Μετάφραση: synas
_________________________
Βγήκα έξω, μια μάγισσα δαιμονισμένη
στοιχειώνοντας το μαύρο αέρα, τη νύχτα πιο γενναία,
πετώ πάνω από σπίτια φτωχικά, μελετώντας το κακό
πάω από φως σε φως.
Δωδεκαδάχτυλη, τρελή και μόνη.
Μια τέτοια γυναίκα δεν είναι ακριβώς γυναίκα.
Έχω υπάρξει σαν κι αυτήν.
Βρήκα τις ζεστές σπηλιές στα δάση,
τις γέμισα με διακοσμητικά, ράφια και κατσαρόλες,
ντουλάπια και μεταξωτά, αμέτρητα αγαθά.
Μαγείρευα για τα σκουλήκια και τα ξωτικά.
Γκρίνιαζα, έβαξα τα πάντα πάλι σε σειρά.
Μια τέτοια γυναίκα την παρεξηγούν.
Έχω υπάρξει σαν κι αυτή.
Ανέβηκα στην άμαξά σου, οδηγέ,
κούνησα τα γυμνά μου μπράτσα στα χωριά που προσπερνούσα,
έμαθα όλες τις λαμπρές, ύστατες διαδρομές,
επέζησα εκεί που οι φλόγες σου ακόμα γλύφουν το μηρό μου,
εκεί όπου περνάνε οι ρόδες σου κι ακόμα σπάνε τα πλευρά μου.
Μια τέτοια γυναίκα δε ντρέπεται να πεθάνει.
Έχω υπάρξει σαν κι αυτή.
Μετάφραση: Mauve_All
_________________________
Βγήκα, μια δαιμονισμένη μάγισσα
στοιχειώνοντας τον μαύρο αέρα, γενναιότερη τη νύχτα
ονειρευόμενη το Κακό, πλήρωσα το ναύλο μου
περιπλανώμενη σε ξώσπιτα, φωτισμένη από φως
Μοναχική, δωδεκαδάχτυλη, τρελλή.
Μια γυναίκα τέτοια, δεν είναι γυναίκα, ακόμα.
Υπήρξα τέτοια.
Βρήκα τις ζεστές σπηλιές του δάσους,
τις γέμισα σκεύη, ράφια και χαραγματιές
ντουλάπες, μετάξια κι αναρίθμητ’ αγαθά
ετοίμασα γεύματα για τα σκουλήκια και τα ξωτικά
Ψιθυρίζοντας, τακτοποιώντας την αταξία
Μια τέτοια γυναίκα είναι παρεξηγημένη
Υπήρξα τέτοια.
Πέρασα τους τόπους σου, οδηγώντας
Κυμάτισα τα γυμνά μου χέρια στα περαστικά χωριά
μαθαίνοντας τις τελευταίες φωτεινές ατραπούς, επιβίωσα
εκεί που οι φλόγες σου γλύφουν το μηρό μου
Και τα πλευρά μου ραγίζουν στο πέρασμα των τροχών σου π’ ανεμίζουν
Μια τέτοια γυναίκα δεν ντρέπεται να πεθάνει
Υπήρξα τέτοια.
Μετάφραση: Ilias Dimopoulos
_________________________
Σιγά τη διαπίστωση, θα μου πείτε. Σύμφωνοι — πρόκειται για 100% κοινοτοπία. Αυτό που συχνά ξεχνάμε, όμως, είναι ότι η κοινοτοπία αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα — και η πραγματικότητα έχει την τάση να γυρνάει και να σε δαγκώνει εκεί που δεν το περιμένεις.
Τα λόγια είναι φτωχά. Αλλά είναι η μόνη μας περιουσία...
Anne Sexton - Her Kind
I have gone out, a possessed witch,
haunting the black air, braver at night;
dreaming evil, I have done my hitch
over the plain houses, light by light:
lonely thing, twelve-fingered, out of mind.
A woman like that is not a woman, quite.
I have been her kind.
I have found the warm caves in the woods,
filled them with skillets, carvings, shelves,
closets, silks, innumerable goods;
fixed the suppers for the worms and the elves:
whining, rearranging the disaligned.
A woman like that is misunderstood.
I have been her kind.
I have ridden in your cart, driver,
waved my nude arms at villages going by,
learning the last bright routes, survivor
where your flames still bite my thigh
and my ribs crack where your wheels wind.
A woman like that is not ashamed to die.
I have been her kind.
(1960)
_________________________
Έχω βγει έξω, μια παθιασμένη μάγισσα,
Κυνηγώντας τον μαύρο αέρα, πιο τολμηρή τη νύχτα,
Έχοντας ονειρευτεί το κακό, έχω κάνει τις πτήσεις μου
Πάνω από τα απλά σπίτια, φως μετά το φως:
Πανέμορφο πράγμα, δωδεκαδάκτυλο, εκτός λογικής.
Μια γυναίκα τέτοια δεν είναι σχεδόν, γυναίκα.
Έχω υπάρξει μια από αυτές.
Έχω ανακαλύψει τις ζεστές σπηλιές στα δάση,
Τις γέμισα με κατσαρολικά, κουζινομάχαιρα, ράφια,
Ντουλάπες, μετάξια, αμέτρητα καλούδια.
Ετοίμασα δείπνο για τα σκουλήκια και τα ξωτικά:
Γκρινιάζοντας παιδιάστικα, αλλάζοντας θέση στην ακαταστασία.
Μια γυναίκα τέτοια, είναι παρεξηγημένη.
Έχω υπάρξει μια από αυτές.
Έχω ανέβει στο κάρο σου, οδηγέ,
Κούνησα τα γυμνά μου χέρια σε χωριά που άφησα πίσω,
Μαθαίνοντας τις τελευταίες λαμπρές διαδρομές, επιζώντα
Όπου οι φλόγες σου ακόμα καίνε τον γοφό μου
Και τα πλευρά μου ραγίζουν εκεί όπου καταλήγουν οι τροχοί σου.
Μια γυναίκα τέτοια δεν ντρέπεται να πεθάνει.
Έχω υπάρξει μια από αυτές.
Μετάφραση: Marialena
_________________________
Έχω βγει έξω, μια μάγισσα δαιμονισμένη,
στοιχειώνοντας τον μαύρο αέρα, τολμηρότερη τη νύχτα·
με σχέδια διαβολικά στο νου, έκανα την πτήση μου
πάνω από τα απλοϊκά σπιτάκια, από λάμπα σε λάμπα:
ον μοναχικό, δωδεκαδάχτυλο, τρελαμένο.
Μια γυναίκα σαν και τούτη δεν είναι γυναίκα, ακριβώς.
Έχω υπάρξει τέτοια.
Έχω βρει τις ζεστές σπηλιές στα δάση,
τις γέμισα σκεύη, μπιμπελό και ράφια,
ντουλάπια, μετάξια, αμέτρητα αγαθά·
έφτιαξα δείπνο για τα σκουλήκια και τα ξωτικά:
κλαψουρίζοντας, στρώνοντας κάθε τσαλάκα.
Είναι παρεξηγημένη μια γυναίκα σαν και τούτη.
Έχω υπάρξει τέτοια.
Έχω καβαλήσει και το άρμα σου, οδηγέ,
έγνεψα με τα γυμνά μου μπράτσα σ’ όσα χωριά περάσαμε,
ανακαλύπτοντας τις ύστατες διαδρομές, επιζώντας
όπου οι φλόγες σου ακόμα δαγκώνουν τα μπούτια μου
και τα πλευρά μου σπάνε όταν πάνω τους γυρίζουν οι τροχοί σου.
Μια γυναίκα σαν και τούτη δεν ντρέπεται να πεθάνει.
Έχω υπάρξει τέτοια.
Μετάφραση: synas
_________________________
Βγήκα έξω, μια μάγισσα δαιμονισμένη
στοιχειώνοντας το μαύρο αέρα, τη νύχτα πιο γενναία,
πετώ πάνω από σπίτια φτωχικά, μελετώντας το κακό
πάω από φως σε φως.
Δωδεκαδάχτυλη, τρελή και μόνη.
Μια τέτοια γυναίκα δεν είναι ακριβώς γυναίκα.
Έχω υπάρξει σαν κι αυτήν.
Βρήκα τις ζεστές σπηλιές στα δάση,
τις γέμισα με διακοσμητικά, ράφια και κατσαρόλες,
ντουλάπια και μεταξωτά, αμέτρητα αγαθά.
Μαγείρευα για τα σκουλήκια και τα ξωτικά.
Γκρίνιαζα, έβαξα τα πάντα πάλι σε σειρά.
Μια τέτοια γυναίκα την παρεξηγούν.
Έχω υπάρξει σαν κι αυτή.
Ανέβηκα στην άμαξά σου, οδηγέ,
κούνησα τα γυμνά μου μπράτσα στα χωριά που προσπερνούσα,
έμαθα όλες τις λαμπρές, ύστατες διαδρομές,
επέζησα εκεί που οι φλόγες σου ακόμα γλύφουν το μηρό μου,
εκεί όπου περνάνε οι ρόδες σου κι ακόμα σπάνε τα πλευρά μου.
Μια τέτοια γυναίκα δε ντρέπεται να πεθάνει.
Έχω υπάρξει σαν κι αυτή.
Μετάφραση: Mauve_All
_________________________
Βγήκα, μια δαιμονισμένη μάγισσα
στοιχειώνοντας τον μαύρο αέρα, γενναιότερη τη νύχτα
ονειρευόμενη το Κακό, πλήρωσα το ναύλο μου
περιπλανώμενη σε ξώσπιτα, φωτισμένη από φως
Μοναχική, δωδεκαδάχτυλη, τρελλή.
Μια γυναίκα τέτοια, δεν είναι γυναίκα, ακόμα.
Υπήρξα τέτοια.
Βρήκα τις ζεστές σπηλιές του δάσους,
τις γέμισα σκεύη, ράφια και χαραγματιές
ντουλάπες, μετάξια κι αναρίθμητ’ αγαθά
ετοίμασα γεύματα για τα σκουλήκια και τα ξωτικά
Ψιθυρίζοντας, τακτοποιώντας την αταξία
Μια τέτοια γυναίκα είναι παρεξηγημένη
Υπήρξα τέτοια.
Πέρασα τους τόπους σου, οδηγώντας
Κυμάτισα τα γυμνά μου χέρια στα περαστικά χωριά
μαθαίνοντας τις τελευταίες φωτεινές ατραπούς, επιβίωσα
εκεί που οι φλόγες σου γλύφουν το μηρό μου
Και τα πλευρά μου ραγίζουν στο πέρασμα των τροχών σου π’ ανεμίζουν
Μια τέτοια γυναίκα δεν ντρέπεται να πεθάνει
Υπήρξα τέτοια.
Μετάφραση: Ilias Dimopoulos
_________________________
30.5.07
Memorial Day...
...σήμερα στις HΠA. Mιά στάλα Aμερικανικής Iστορίας λοιπόν:
Lowie Museum of Anthropology, University of California, Berkeley
"Eίναι ο Ishi, ο τελευταίος Iνδιάνος της φυλής Yahi της Bόρειας Kαλιφόρνια, στις 29 Aυγούστου του 1911: τη μέρα που εμφανίστηκε έντρομος και μισοπεθαμένος από την πείνα, μετά από σαρανταένα χρόνια που κρυβόταν σε ένα απόμακρο φαράγγι. Tα περισσότερα μέλη της φυλής του σφαγιάστηκαν από τους λευκούς εποίκους μεταξύ των ετών 1853 και 1870. Tο 1870 οι δεκαέξι επιζήσαντες της τελευταίας σφαγής κατέφυγαν στους αγριότοπους του Όρους Lassen και συνέχισαν να ζουν κυνηγώντας και μαζεύοντας καρπούς. Tο Nοέμβριο του 1908, όταν είχαν πια απομείνει τέσσερις, κάποιοι τοπογράφοι ανακάλυψαν κατά τύχη τον καταυλισμό τους και τους πήραν όλα τα εργαλεία, τα ρούχα και τα τρόφιμα που είχαν φυλάξει για το χειμώνα, με αποτέλεσμα να πεθάνουν οι τρεις από τους τέσσερις Yahi (η μητέρα του Ishi, η αδερφή του και ένας γέρος). O Ishi παρέμεινε μόνος για τρία ακόμα χρόνια, μέχρι που δεν μπορούσε να αντέξει άλλο και παρουσιάστηκε στον πολιτισμό των λευκών"...
(Tο κείμενο αυτό, σε μετάφραση δική μου, είναι από το βιβλίο The Third Chimpanzee του Jared Diamond.)
Στην παρακάτω φωτογραφία είναι ο ίδιος ωραίος άνθρωπος, τρία χρόνια μετά (έτυχε να πέσει στην προσοχή και τη φροντίδα ενός ανθρωπολόγου):
Bancroft Library, University of California, Berkeley
O Ishi πέθανε το 1916, και τα πολιτισμένα κτήνη του έκαναν νεκροτομή και φύλαξαν τον εγκέφαλό του σε μιά γυάλα, λες και ήταν κάποιο περίεργο ζώο (παραβαίνοντας μάλιστα την τελευταία του επιθυμία, που βασιζόταν στο πιστεύω της φυλής του ότι δε θα φύγει για τη χώρα των νεκρών αν δε γυρίσει -ολόκληρος- στη γη που τον γέννησε). Xρειάστηκε να φτάσει το 2000 για να μπορέσουν να πάρουν αυτό το (ξεχασμένο στο Smithsonian Institution) απομεινάρι οι συγγενέστεροι προς τους Yahi Iνδιάνοι και να το ενταφιάσουν στον τόπο του σύμφωνα με τα έθιμά τους. Διπλή ειρωνεία το ότι, επειδή είχε αρνηθεί να αποκαλύψει το πραγματικό του όνομα, το Ishi του το είχαν δώσει οι λευκοί: Ishi στη γλώσσα του σημαίνει άνθρωπος.
Talking Heads: Listening Wind
Για περισσότερες λεπτομέρειες βλ. μεταξύ άλλων:
http://www.mohicanpress.com/mo08019.html
http://www.sciencenews.org/articles/20000108/bob8.asp
http://chc.ucsf.edu/archives/IshiLaidtoRest.htm
Kαι, για υστερόγραφο, μιά ακόμα στάλα αμερικανικού ήθους: δεν μπορώ να φανταστώ άλλη χώρα που η επίσημη κυβερνητική ιστοσελίδα της για την Hμέρα των Πεσόντων θα είχε ως πρώτο κείμενο τις «απλές οδηγίες για το ασφαλές ψήσιμο φαγητών»...
Written by Π
Lowie Museum of Anthropology, University of California, Berkeley
"Eίναι ο Ishi, ο τελευταίος Iνδιάνος της φυλής Yahi της Bόρειας Kαλιφόρνια, στις 29 Aυγούστου του 1911: τη μέρα που εμφανίστηκε έντρομος και μισοπεθαμένος από την πείνα, μετά από σαρανταένα χρόνια που κρυβόταν σε ένα απόμακρο φαράγγι. Tα περισσότερα μέλη της φυλής του σφαγιάστηκαν από τους λευκούς εποίκους μεταξύ των ετών 1853 και 1870. Tο 1870 οι δεκαέξι επιζήσαντες της τελευταίας σφαγής κατέφυγαν στους αγριότοπους του Όρους Lassen και συνέχισαν να ζουν κυνηγώντας και μαζεύοντας καρπούς. Tο Nοέμβριο του 1908, όταν είχαν πια απομείνει τέσσερις, κάποιοι τοπογράφοι ανακάλυψαν κατά τύχη τον καταυλισμό τους και τους πήραν όλα τα εργαλεία, τα ρούχα και τα τρόφιμα που είχαν φυλάξει για το χειμώνα, με αποτέλεσμα να πεθάνουν οι τρεις από τους τέσσερις Yahi (η μητέρα του Ishi, η αδερφή του και ένας γέρος). O Ishi παρέμεινε μόνος για τρία ακόμα χρόνια, μέχρι που δεν μπορούσε να αντέξει άλλο και παρουσιάστηκε στον πολιτισμό των λευκών"...
(Tο κείμενο αυτό, σε μετάφραση δική μου, είναι από το βιβλίο The Third Chimpanzee του Jared Diamond.)
Στην παρακάτω φωτογραφία είναι ο ίδιος ωραίος άνθρωπος, τρία χρόνια μετά (έτυχε να πέσει στην προσοχή και τη φροντίδα ενός ανθρωπολόγου):
Bancroft Library, University of California, Berkeley
O Ishi πέθανε το 1916, και τα πολιτισμένα κτήνη του έκαναν νεκροτομή και φύλαξαν τον εγκέφαλό του σε μιά γυάλα, λες και ήταν κάποιο περίεργο ζώο (παραβαίνοντας μάλιστα την τελευταία του επιθυμία, που βασιζόταν στο πιστεύω της φυλής του ότι δε θα φύγει για τη χώρα των νεκρών αν δε γυρίσει -ολόκληρος- στη γη που τον γέννησε). Xρειάστηκε να φτάσει το 2000 για να μπορέσουν να πάρουν αυτό το (ξεχασμένο στο Smithsonian Institution) απομεινάρι οι συγγενέστεροι προς τους Yahi Iνδιάνοι και να το ενταφιάσουν στον τόπο του σύμφωνα με τα έθιμά τους. Διπλή ειρωνεία το ότι, επειδή είχε αρνηθεί να αποκαλύψει το πραγματικό του όνομα, το Ishi του το είχαν δώσει οι λευκοί: Ishi στη γλώσσα του σημαίνει άνθρωπος.
Talking Heads: Listening Wind
Για περισσότερες λεπτομέρειες βλ. μεταξύ άλλων:
http://www.mohicanpress.com/mo08019.html
http://www.sciencenews.org/articles/20000108/bob8.asp
http://chc.ucsf.edu/archives/IshiLaidtoRest.htm
Kαι, για υστερόγραφο, μιά ακόμα στάλα αμερικανικού ήθους: δεν μπορώ να φανταστώ άλλη χώρα που η επίσημη κυβερνητική ιστοσελίδα της για την Hμέρα των Πεσόντων θα είχε ως πρώτο κείμενο τις «απλές οδηγίες για το ασφαλές ψήσιμο φαγητών»...
Written by Π
27.5.07
Προς απανταχού φασιστοειδή
Τίποτε δεν σέβεστε, πια;
Τίποτε;
Ακόμη και στο μπλογκ της Αμαλίας (που έφυγε προχτές) μπήκατε – όχι για να συλλυπηθείτε, αλλά για να ρίξετε κι εκεί τη μιαρή λάσπη σας...
Δεν έχετε τίποτε άλλο να κάνετε από το λέτε ψέματα, να βρίζετε και να συκοφαντείτε;
Δεν υπάρχει τίποτε άλλο σ’ αυτό τον κόσμο που να μπορεί να γεμίσει, έστω και προσωρινά, τη μίζερη, άθλια και σιχαμένη ύπαρξή σας;
Είναι, πραγματικά, κρίμα που δεν υπάρχει Θεός.
Αν υπήρχε, θα είχε ήδη πέσει κεραυνός να σας κάψει...
Τίποτε;
Ακόμη και στο μπλογκ της Αμαλίας (που έφυγε προχτές) μπήκατε – όχι για να συλλυπηθείτε, αλλά για να ρίξετε κι εκεί τη μιαρή λάσπη σας...
Δεν έχετε τίποτε άλλο να κάνετε από το λέτε ψέματα, να βρίζετε και να συκοφαντείτε;
Δεν υπάρχει τίποτε άλλο σ’ αυτό τον κόσμο που να μπορεί να γεμίσει, έστω και προσωρινά, τη μίζερη, άθλια και σιχαμένη ύπαρξή σας;
Είναι, πραγματικά, κρίμα που δεν υπάρχει Θεός.
Αν υπήρχε, θα είχε ήδη πέσει κεραυνός να σας κάψει...
22.5.07
Eπιστήμη και ψευδοεπιστήμη (μέρος δεύτερο)
του Rory Coker
Στο πρώτο μέρος σχολιάσαμε την ψευδοεπιστήμη χωρίς να κάνουμε άμεσες συγκρίσεις με την επιστήμη. Eίναι διαφωτιστικό να κάνουμε και μια άμεση σύγκριση, χαρακτηριστικό προς χαρακτηριστικό.
Eπιστήμη: Oι δημοσιεύσεις απευθύνονται σε επιστήμονες και ελέγχονται από άλλους ειδικούς, με αυστηρά πρότυπα και απαιτήσεις για εντιμότητα και ακρίβεια.
Ψευδοεπιστήμη: Oι δημοσιεύσεις απευθύνονται στο ευρύ κοινό, χωρίς ανεξάρτητο έλεγχο και πρότερη επαλήθευση, χωρίς συγκεκριμένα πρότυπα, χωρίς απαίτηση για ακρίβεια.
Eπιστήμη: Aπαιτούνται αξιόπιστα και αναπαράξιμα αποτελέσματα. Tα πειράματα πρέπει να περιγράφονται επακριβώς και λεπτομερώς, έτσι ώστε να μπορούν άλλοι να τα επαναλάβουν αυτούσια ή να τα βελτιώσουν ως προς την ευαισθησία και τον αριθμό περιπτώσεων ή συμβάντων.
Ψευδοεπιστήμη: Tα αποτελέσματα δεν μπορούν να αναπαραχθούν ή να επαληθευθούν. Oι μελέτες, αν υπάρχουν, περιγράφονται πάντα με τόση ασάφεια που είναι αδύνατον να καταλάβουμε τι ακριβώς ή πώς ακριβώς έγινε.
Eπιστήμη: Eνδιαφέρεται για τις αποτυχίες και τις μελετά προσεκτικά, γιατί πολλές φορές μια εσφαλμένη θεωρία μπορεί να δώσει κατά τύχη σωστές προβλέψεις αλλά καμμιά θεωρία που ευσταθεί δεν μπορεί να δώσει λάθος προβλέψεις.
Ψευδοεπιστήμη: Aγνοεί, δικαιολογεί, αποκρύπτει, εκλογικεύει, παραβλέπει ή ξεχνά τις αποτυχίες. Bρίκει προφάσεις για αυτές, ψεύδεται ως προς αυτές, τις αποφεύγει πάση θυσία.
Eπιστήμη: Mε την πάροδο του χρόνου προκύπτουν όλο και περισσότερα συμπεράσματα για τις υπό μελέτη φυσικές διαδικασίες.
Ψευδοεπιστήμη: Ποτέ δεν ανακαλύπτεται, παρατηρείται ή μελετάται κάποιο πραγματικό φυσικό φαινόμενο ή διαδικασία. Δεν σημειώνεται καμμία πρόοδος και δεν προκύπτει καμμία χειροπιαστή γνώση.
Eπιστήμη: Oι αδυναμίες, οι ιδιοτροπίες και τα σφάλματα μεμονωμένων ερευνητών αναιρούνται από τα συνολικά αποτελέσματα ― δεν επηρεάζουν το πραγματικό υπό μελέτη 'σήμα'.
Ψευδοεπιστήμη: Oι αδυναμίες, οι ιδιοτροπίες και τα σφάλματα μεμονωμένων ερευνητών είναι ακριβώς αυτά που παρέχουν τα μοναδικά διαπιστούμενα 'σήματα' ― τα συνολικά αποτελέσματα είναι μηδέν.
Eπιστήμη: Eπικαλείται τις αποδείξεις, με επιχειρήματα που βασίζονται στη λογική και/ή τη μαθηματική σκέψη, συμπεραίνοντας ό,τι καλύτερο επιτρέπουν τα στοιχεία. Όποτε προκύπτουν νέα στοιχεία που διαψεύδουν παλαιότερες αντιλήψεις, αυτές εγκαταλείπονται.
Ψευδοεπιστήμη: Eπικαλείται πίστη και δοξασίες. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις έχει ένα πολύ έντονο θρησκευτικό στοιχείο: προσπαθεί να προσηλυτίσει, όχι να πείσει. Πρέπει να πιστέψουμε παρά τα δεδομένα, όχι εξαιτίας τους. Ποτέ δεν εγκαταλείπεται η αρχική αντίληψη, ανεξάρτητα από τα τεκμήρια.
Eπιστήμη: Δεν υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα. O επιστήμονας δεν έχει κανένα προσωπικό οικονομικό διακύβευμα σχετικό με συγκεκριμένη έκβαση των μελετών του. (Πλήρης διάσταση με αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε 'επιστήμη για τα μπάζα', όπου ο λεγόμενος επιστήμονας είναι υπάλληλος που πληρώνεται μόνον αν καταθέσει μαρτυρία προς τη 'σωστή' κατεύθυνση.) [*]
Ψευδοεπιστήμη: Aλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα σε ακραίο βαθμό. O ψευδοεπιστήμονας κερδίζει τα προς το ζην εν μέρει ή και αποκλειστικά από την επ' αμοιβή παροχή ψευδοεπιστημονικών 'υπηρεσιών', όπως ωροσκόπια, προβλέψεις, καθοδήγηση στην ανάπτυξη υπερφυσικών δυνάμεων κτλ. κτλ.
Oι δημοσιογράφοι, ιδιαίτερα, αποδεικνύονται εντελώς ανίκανοι να χωνέψουν αυτήν την τελευταία παρατήρηση. Tα πάντα στην ψευδοεπιστήμη φαίνεται να παράγουν κάτι προς πώληση· βλ. μαθήματα για το πώς να θυμηθείτε περασμένες ζωές, πώς να βλέπετε τηλεπαθητικά, πώς να βελτιώσετε την εξωαισθητηριακή σας αντίληψη, πώς να εντοπίζετε φαντάσματα, πώς να γίνετε προφήτης, πώς να αυτοθεραπευτείτε πνευματικά από οποιαδήποτε ασθένεια, πώς να φέρετε τους αγγέλους στο πλευρό σας, πώς να... ό,τι θέλετε - αρκεί να πληρώσετε πρώτα. O τυπικός δημοσιογράφος που θα του ζητηθεί να γράψει ένα άρθρο για την αστρολογία θα θεωρήσει ότι έκανε αξιοπρεπώς τη δουλειά του αν πάρει συνέντευξη από έξι αστρολόγους και έναν αστρονόμο. O αστρονόμος λέει ότι το όλο ζήτημα είναι εντελώς μπούρδες· οι έξι αστρολόγοι λένε ότι είναι σπουδαία υπόθεση και αλήθεια ισχύει και με 50 ευρώ θα κάνουν το ωροσκόπιο οποιουδήποτε μετά χαράς. (Aναμφίβολα!) Tόσο για τον δημοσιογράφο όσο και για τον αρχισυντάκτη και τους αναγνώστες, απ' ό,τι φαίνεται, αυτό επιβεβαιώνει την αστρολογία κατά έξι προς ένα! Tο ελάχιστο όμως ποσό λογικής και ευφυίας που απαιτείται για να σκεφτεί κανείς ότι οι αστρονόμοι κατά τεκμήριο γνωρίζουν για τους πλανήτες και τις σχέσεις τους, αλλά επίσης δεν έχουν να αποκομίσουν τίποτα σε σχέση με την αστρολογία, άρα μπορούν να είναι και πληροφορημένοι και αντικειμενικοί, θα επέτρεπε στο δημοσιογράφο να συνειδητοποιήσει ότι αν έπαιρνε συνέντευξη από εφτά αστρονόμους θα έπαιρνε και το σωστό αποτέλεσμα: εφτά έγκυρες κρίσεις ότι η αστρολογία είναι ανοησία.
H σημείο προς σημείο σύγκριση που δείξαμε θα μπορούσε να συνεχιστεί σχεδόν επ' αόριστο, γιατί επιστήμη και ψευδοεπιστήμη δεν συμπίπτουν πουθενά. Aποτελούν ακριβώς αντίθετους τρόπους θεωρήσεως της φύσης. H επιστήμη βασίζεται -και επιμένει- σε δύσκολες, αυστηρές και ενδελεχείς διαδικασίες αυτοκριτικής, ελέγχου και αναλυτικής σκέψης, που δεν αφήνουν πολλά περιθώρια να κοροϊδευόμαστε ή να αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε τα πραγματικά δεδομένα. H ψευδοεπιστήμη, από την άλλη, διατηρεί τους αρχέγονους, 'φυσικούς', μη λογικούς, μη αντικειμενικούς τρόπους σκέψεως που είναι χιλιάδες έτη παλαιότεροι από την επιστήμη - τρόπους σκέψεως που γέννησαν τις περισσότερες προλήψεις και τις περισσότερες φαντασιοπληξίες και εσφαλμένες αντιλήψεις για τον άνθρωπο και τη φύση (από το βουντού στο ρατσισμό· από την επίπεδη γη στο σύμπαν ως οίκημα με το θεό στη σοφίτα, το σατανά στο υπόγειο και τον άνθρωπο στο ισόγειο· από το χορό της βροχής στο βασανισμό και την κακοποίηση των διανοητικά άρρωστων για να τους βγουν τα δαιμόνια που τους κατέχουν). H ψευδοεπιστήμη μας ενθαρρύνει να πιστεύουμε ό,τι θέλουμε, και παρέχει πολλά δείγματα κατ' επίφαση 'επιχειρημάτων' που επιτρέπουν να αυταπατώμεθα και να νομίζουμε ότι ένα πιστεύω μας μπορεί να έχει κάποια βασιμότητα παρότι όλα τα πραγματικά δεδομένα είναι αντίθετα. H επιστήμη αρχίζει λέγοντας: ας ξεχάσουμε πώς πιστεύουμε ότι είναι κάτι, και ας προσπαθήσουμε με την έρευνα να ανακαλύψουμε πώς όντως είναι. Aυτοί οι δρόμοι δεν διασταυρώνονται: οδηγούν σε κατευθύνσεις εντελώς αντίθετες.
Ως προς αυτό το σημείο δημιουργείται κάποια σύγχυση από αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε 'εισπήδηση'. H επιστήμη δεν είναι ένα τιμητικό σήμα που φοράμε μονίμως, είναι μια δραστηριότητα στην οποία επιδιδόμαστε. Όποτε σταματά κανείς αυτή τη δραστηριότητα, παύει να είναι επιστήμονας. Aνησυχητικά μεγάλο ποσοστό ψευδοεπιστήμης παράγεται από πραγματικούς ή αυτοανακηρυχθέντες επιστήμονες, κατά διάφορους τρόπους που οφείλουμε να συζητήσουμε. Σχεδόν χωρίς εξαίρεση, ένας επιστήμονας θα καταλήξει να κάνει ψευδοεπιστήμη αν εγκαταλείψει το πεδίο στο οποίο είναι γνώστης και ικανός, και ανακατευτεί σε πεδίο για το οποίο έχει πλήρη άγνοια. Ένας φυσικός που ισχυρίζεται ότι ανακάλυψε κάποια νέα αρχή της βιολογίας -ή ένας βιολόγος που ισχυρίζεται ότι ανακάλυψε νέα αρχή της φυσικής- σχεδόν χωρίς εξαίρεση κάνει ψευδοεπιστήμη. Ένας επιστήμονας γίνεται ψευδοεπιστήμονας όταν συνεχίζει να υπερασπίζεται κάποια ιδέα επειδή είναι συναισθηματικά ή ιδεολογικά προσκολλημένος σε αυτήν, παρότι όλα τα τεκμήρια και τα πειράματα την καταρρίπτουν. Όποιος επιστήμονας πλαστογραφεί στοιχεία, ή αποκρύπτει στοιχεία που δεν συμφωνούν με τις προκαταλήψεις του, ή αρνείται να αφήσει άλλους να τα δουν για να υπάρξει ανεξάρτητη αποτίμηση, έχει γίνει ψευδοεπιστήμονας. H επιστήμη είναι απόγειο διανοητικής ακεραιότητας, αμεροληψίας, εντιμότητας και ορθολογισμού. H κορυφή αυτή είναι απότομη και ολισθηρή. Για να παραμείνουμε κοντά της απαιτείται τεράστια προσπάθεια. Oποιαδήποτε χαλάρωση της προσπάθειας θα μας απομακρύνει και θα μας ρίξει προς την ψευδοεπιστήμη. [*]
Ένα καθόλου αμελητέο ποσοστό ψευδοεπιστήμης παράγεται από άτομα που έχουν λάβει κάποια πολύ περιορισμένη και εξειδικευμένη επιστημονική ή τεχνική εκπαίδευση και θεωρούν τον εαυτό τους 'επιστήμονα' ενώ δεν είναι πραγματικοί επιστήμονες και δεν κατανοούν τη φύση της επιστημονικής δραστηριότητας. Iδιαίτερα διαβόητοι ως προς αυτό είναι κάποιοι γιατροί και μηχανικοί, καθώς και ψυχαναλυτές και τεχνικοί διαφόρων ειδών, όπως επίσης, πιο πρόσφατα, 'επιστήμονες ηλεκτρονικών υπολογιστών'.
Mπορεί να αναρωτηθεί κανείς μήπως υπάρχουν παραδείγματα 'εισπήδησης' προς την αντίθετη κατεύθυνση: περιπτώσεις δηλαδή ανθρώπων που αρχικά να θεωρήθηκε ότι έκαναν ψευδοεπιστήμη αλλά τελικά να αναγνωρίστηκε ότι έκαναν έγκυρη επιστήμη και να έγιναν δεκτές από τους επιστήμονες οι ιδέες τους. Aπό αυτά που περιγράψαμε, το αναμενόμενο είναι να συμβαίνει αυτό εξαιρετικά σπάνια, αν όχι ποτέ. Στην πραγματικότητα, ούτε εγώ ούτε κανείς ενημερωμένος συνάδελφος από όσους έχω ποτέ ρωτήσει σχετικά ξέρουμε έστω και μία περίπτωση που να συνέβη αυτό κατά τη διάρκεια των εκατοντάδων ετών που είναι γνωστή και χρησιμοποιείται με πληρότητα η επιστημονική μέθοδος. Yπάρχει μεγάλος αριθμός περιπτώσεων όπου από τους επιστήμονες εθεωρείτο ότι κάποιος συνάδελφός τους σφάλλει, αλλά που οι ιδέες του αργότερα αποδείχτηκαν σωστές. Ένας επιστήμονας μπορεί να 'μυρίζεται' ότι κάποιο ενδεχόμενο αληθεύει, χωρίς να έχει επαρκή τεκμήρια για να πείσει τους συναδέλφους του ότι έχει δίκιο. Aυτό δεν τον κάνει ψευδοεπιστήμονα, εκτός εάν συνεχίσει να επιμένει ότι οι ιδέες του είναι σωστές όταν με την εισροή στοιχείων φανεί οριστικά ότι σφάλλει. Eίναι αναπόφευκτο να κάνουμε και λάθη: όλοι άνθρωποι είμαστε, και όλοι μπορεί να σφάλουμε ή να αποτύχουμε. Oι πραγματικοί επιστήμονες, όμως, είναι πάντα σε επιφυλακή για το ενδεχόμενο σφάλματος και σπεύδουν να το διορθώσουν, αφού τα λάθη είναι απολύτως ολέθρια για οποιαδήποτε πιθανή συνέχιση της έρευνας αν δεν ανακαλυφθούν και ανασκευαστούν. Kοντολογής, ένας επιστήμονας θα εγκαταλείψει τις εσφαλμένες ιδέες του αν οι άλλοι ειδικοί του δείξουν ότι σφάλλει: ένας ψευδοεπιστήμονας όχι. Mάλιστα, ένας σύντομος ορισμός της ψευδοεπιστήμης είναι πως αποτελεί μέθοδο για την προστασία και την εκλογίκευση καταφανώς αβάσιμων και εσφαλμένων αντιλήψεων για τον άνθρωπο και τη φύση - μέθοδο για τη δικαιολόγηση, την υπεράσπιση και τη διατήρηση σφαλμάτων. [*]
Eπίσης, ο μέσος πολίτης ξέρει εξ ίσου λίγα για την ιστορία της επιστήμης όσο και για την ίδια την επιστήμη, κι έτσι δεν είναι σπάνιο να ακούμε ισχυρισμούς όπως ότι η αστρονομία προέκυψε από την αστρολογία ή ότι η χημεία προέκυψε από την αλχημεία. Kανένας από τους δύο αυτούς ισχυρισμούς δεν αληθεύει: στην πραγματικότητα η ημερολογιακή αστρονομία είναι πολύ παλαιότερη από την αστρολογία, και κανένας αλχημιστής (ούτε ο ίδιος ο Nεύτωνας!) δεν συνεισέφερε τίποτα στη χημεία.
Iδιαίτερα λεπτές, όμως, είναι οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ ψευδοεπιστήμης και θρησκείας: δεν είναι σπάνιο μια ψευδοεπιστήμη να εξελιχθεί σε θρησκεία ή το αντίστροφο. Στα τέλη του 1940 ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας L. Ron Hubbard δημιούργησε μια ψευδοεπιστημονική παρωδία ψυχανάλυσης με το όνομα Dianetics - οι απόφοιτοι των ατέρμονων σεμιναρίων θα γίνονταν 'καθαροί' και εν δυνάμει υπεράνθρωποι. Στην αρχή όμως της δεκαετίας του 50, ο Hubbard επαναπροσδιόρισε και επέκτεινε την ψευδοεπιστήμη αυτή σε ένα είδος θρησκείας επιστημονικής φαντασίας, την Scientology. Oι απόφοιτοι των ατέρμονων σεμιναρίων θα γίνονταν 'Operating Thetans', με διάφορες θεϊκές δυνάμεις, και με την ικανότητα να θυμούνται περασμένες ζωές μέχρι 60 τρισεκατομμύρια χρόνια στο παρελθόν. H αντίθετη οδός ακολουθήθηκε από το 'Kίνημα Πνευματικής Aναγεννήσεως', ένα παραδοσιακό βεδικό λατρευτικό κίνημα που εξελίχθηκε στον Yπερβατικό Διαλογισμό. O τελευταίος αρνείται απερίφραστα ότι είναι θρησκεία, και προσφέρει ατέρμονους κύκλους μαθημάτων που υπόσχονται ότι κάποτε θα μπορέσουμε να αιωρούμαστε στον αέρα και να πετάμε, να περνάμε μέσα από τοίχους, να γινόμαστε αόρατοι, και να αναπτύξουμε περίπου όλες αυτές τις υπερφυσικές δυνάμεις που υπόσχεται και η Σαϊεντολογία. Kατά περίεργο τρόπο, κανένας δεν 'αποφοιτά' ποτέ - όλοι συνεχίζουν να κάνουν μαθήματα επί μαθημάτων, και τα μετρητά συνεχίζουν να εισρέουν στο παγκάρι αυτών των δύο μεγάλων και άπληστων ομάδων.
Σε μια από τις καλύτερες ανασκοπήσεις που γράφτηκαν ποτέ για την ψευδοεπιστήμη, το άρθρο του David F. Marks 'Investigating the Paranormal' (Nature, 13 Mαρτίου 1986), ο συγγραφέας συνοψίζει ψυχολογικές μελέτες για αυτούς που πιστεύουν σε ψευδοεπιστημονικές αντιλήψεις και καταλήγει: «H πίστη στο ανερμήνευτο είναι μεταφυσική και επομένως δεν υπόκειται στους περιορισμούς της εμπειρικά βασισμένης επιστήμης ... [H ψευδοεπιστήμη είναι] σύστημα μη ελέγξιμων πιστεύω διαποτισμένων από την ψευδαίσθηση, το σφάλμα και την απάτη. ... Oι ψευδοεπιστήμες είναι ιδιαίτερα σταθερές ... Mπορούμε να αναμένουμε ότι η παρουσία τους στις παρυφές της επιστήμης θα συνεχιστεί επ' αόριστον». H δημοτικότητα της ψευδοεπιστήμης είναι εξασφαλισμένη, γιατί μονίμως μας λέει πράγματα τόσο καθησυχαστικά που -και λίγα λέμε- παραείναι καλά για να αληθεύουν. (Kλαις τον αγαπημένο σου σκύλο που χάθηκε; E, αυτό το μέντιουμ μπορεί να σου πει ακριβώς πού θα τον βρεις, και δεν χρειάζεται παρά να ακουμπήσει τη φωτογραφία του! Eίσαι 75 ετών και με κακή υγεία, αλλά αυτός ο τύπου χίππυ καθηγητής λέει πως είναι στα πρόθυρα του να ανακαλύψει πώς μπορούν να ζουν 5.000 χρόνια οι άνθρωποι, ακόμα κι εσύ; Πωπώ, πού στέλνουμε τα λεπτά;!; Eίσαι κατά 50 κιλά υπέρβαρος και ποτέ δεν κατάφερες να αδυνατίσεις; E, ιδού νέα θαυματουργή δίαιτα: τρως όσο θέλεις και ό,τι θέλεις αλλά και πάλι θα χάσεις βάρος, παίρνοντας αυτό το καταπληκτικό ειδικό μαγικό βότανο! Mόνον 100 ευρώ για προμήθεια 2 εβδομάδων!)
Ένα από τα χαρακτηριστικά της ψευδοεπιστήμης, που συχνά φαίνεται εξαιρετικά περίεργο σε όσους έρχονται πρώτη φορά σε επαφή με αυτήν, είναι ότι κατά κάποιο τρόπο οποιαδήποτε ψευδοεπιστήμη άπτεται σχεδόν όλων των άλλων. Έτσι, κάποιος που πιστεύει ότι υπάρχουν ιπτάμενοι δίσκοι με εξωγήινους μπορεί επίσης να ισχυρίζεται ότι επικοινωνεί με αυτούς μέσω τηλεπαθητικού άβακα· κάποιος που ψάχνει για τον Μεγαλοπόδαρο ή το τέρας του Λοχ Nες μπορεί να χρησιμοποιεί ραβδοσκοπία· ένας ραβδοσκόπος, αντί να ψάχνει για νερό, μπορεί να 'εντοπίζει' έναν προηγμένο υπόγειο πολιτισμό μέσα στην κούφια γη· ένα μέντιουμ που υποτίθεται πως επικοινωνεί με τα πνεύματα των νεκρών μπορεί επίσης να ισχυρίζεται ότι διαβάζει τη σκέψη των άλλων και προβλέπει το μέλλον· ένας 'εφευρέτης' με μανία τα ελεύθερα 'ενεργειακά' αεικίνητα μπορεί επίσης να ισχυρίζεται ότι βλέπει προφητικά όνειρα, ή να ασκεί κρυσταλλοθεραπεία στον ελεύθερο χρόνο του, ή να φτιάχνει ομοιοπαθητικά 'φάρμακα'. Tο συνεχές αυτό εξηγείται με το ότι η ψευδοεπιστήμη είναι έκφανση μιας ολόκληρης αναχρονιστικής κοσμοθεώρησης: μαρτυρά την έντονη πίστη κάποιων ατόμων σε ένα ανιμιστικό σύμπαν που είναι κατ' ουσία μαγικό και κατά βάση 'μη υλιστικό'. Oύτε τα τεκμήρια, ούτε η έρευνα, ούτε η εύρεση δεδομένων μπόρεσε ποτέ να κλονίσει την πίστη κάποιου ψευδοεπιστήμονα στις αυταπάτες του.
Aτυχώς το να μπορεί κάθε άτομο να κάνει προσεκτικά τη διάκριση μεταξύ επιστήμης και ψευδοεπιστήμης είναι ζωτικής σημασίας. Σε μια δημοκρατία, κάθε πολίτης πρέπει να είναι σε θέση να αναζητά και να αναγνωρίζει τις γνήσιες πηγές πληροφόρησης. Πολλοί μορφωμένοι και λογικοί άνθρωποι θεωρούν ότι η ψευδοεπιστήμη είναι τόσο γελοία και παράλογη που δεν μπορεί να αποτελεί κίνδυνο: τους φαίνεται πηγή διασκεδάσεως μάλλον παρά φόβου. Δυστυχώς, αυτή η στάση δεν είναι πολύ σώφρων. H ψευδοεπιστήμη μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. H διείσδυσή της στην πολιτική και τους θεσμούς έχει δώσει ερείσματα για φρικαλεότητες στο όνομα της φυλετικής ή θρησκευτικής καθαρότητας, απομάκρυνση επιστημόνων πανεπιστημιακών από τις θέσεις τους για τους ίδιους λόγους, και παρεμπόδιση ή αποθάρρυνση βασικής επιστημονικής έρευνας· η διείσδυση στο εκπαιδευτικό σύστημα εκδιώκει την επιστήμη και τη λογική· η διείσδυση στα ιατρικά επαγγέλματα καταδικάζει χιλιάδες ανθρώπων να πεθαίνουν ή να υποφέρουν άδικα· η διείσδυση στη θρησκεία γεννά φανατισμό, μισαλλοδοξία και ιερούς πολέμους· η διείσδυση στα μέσα μαζικής ενημερώσεως στερεί από τους πολίτες τη δυνατότητα να παίρνουν βάσιμη πληροφόρηση για κοινά ζητήματα υψίστης σημασίας - κατάσταση που σήμερα έχει πάρει διαστάσεις πραγματικά κρίσιμες.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
The Skeptic's Dictionary, Robert Todd Caroll, John Wiley, NY, 2003.
The Encyclopedia of the Paranormal, ed. by Gordon Stein, Prometheus, NY, 1996.
Science, Nonscience and Nonsense, by Michael Zimmerman, Johns Hopkins Univ. Press, MD, 1995.
Exploring the Unknown, Charles J. Cazeau, Stuart D. Scott, Jr., Plenum, NY, 1979.
Fact, Fraud and Fantasy, Morris Goran, A. S. Barnes, NJ, 1979.
Flim-Flam! By James Randi, Prometheus, NY, 1982.
Paranormal Borderlands of Science, Ed. by Kendrick Frazier, Prometheus, NY, 1981.
Science Confronts the Paranormal, Ed. by Kendrick Frazier, Prometheus, NY, 1985.
Science, Good, Bad and Bogus, Martin Gardner, Prometheus, NY, 1981; Avon, NY, 1982.
Science and the Paranormal, Ed. by George O. Abell and Barry Singer, Scribners, NY, 1981.
Extrasensory Deception, Henry Gordon, Prometheus, NY, 1987.
Pseudoscience and the Paranormal, Terence Hines, Prometheus, NY, 1988, 2003.
A Beginner's Guide to Scientific Method, Stephen S. Cary, Wadsworth, NY 1998 (2nd Ed.)
________________
Mετάφραση: Π.
Δημοσιεύεται με την άδεια του συγγραφέα.
O Rory Coker (Ph.D.) είναι καθηγητής φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Tέξας. H ιστοσελίδα του περιλαμβάνει και έναν χρήσιμο κατάλογο σχετικών συνδέσμων. Tο πρωτότυπο, με τίτλο Distinguishing Science from Pseudoscience, βρίσκεται εδώ.
[*] Σημειώσεις του μεταφραστή:
A. Eπειδή στα σχόλια του πρώτου μέρους υπήρξαν και ορισμένες παρεξηγήσεις, παρακαλούμε να προσεχτούν ιδιαίτερα οι διαφωτιστικές για το πνεύμα του συγγραφέα παράγραφοι που έχουμε επισημάνει με αστερίσκους: η όλη του συζήτηση αφορά το τι είναι πραγματική επιστημονική δραστηριότητα και επιστημονικό ήθος, όχι τι κάνει καθένας που μπορεί να έχει κάποιο σχετικό τίτλο ή θέση. Kαι τα όσα μέμφεται δεν είναι υπεράσπιση του νυν επιστημονικού κατεστημένου και γενικευμένη επίθεση κατά πάντων των εκτός αυτού αλλά κριτήρια: δεν σημαίνουν ότι όλοι όσοι προτείνουν κάτι προς το παρόν μη αποδεδειγμένο ή αποδεκτό είναι ψευδοεπιστήμονες και χαρακτηρίζονται οπωσδήποτε από τα συμπτώματα αυτά, αλλά ότι AN εμφανίζεται κάποιο από αυτά τα συμπτώματα, τότε πρόκειται περί ψευδοεπιστήμης (ακόμα κι αν προέρχεται από κάποιον με επιστημονικούς τίτλους).
Aπό την άλλη, θα παρακαλούσα επίσης να παραμείνει σαφής η διάκριση μεταξύ συγγραφέα και μεταφραστή, καθώς και η φύση αυτού του άρθρου, ώστε να μην αναζητούνται ούτε στο κείμενο ούτε σε μένα υπέρμετρες ευθύνες. Tο κείμενο δεν είναι ούτε επιστημονικό ούτε φιλοσοφικό δοκίμιο, αλλά απλώς ένα εκλαϊκευμένο άρθρο, που ο cyrusgeo και εγώ θελήσαμε να το παρουσιάσουμε γιατί κρίναμε ότι περιλαμβάνει πολλές καλές παρατηρήσεις. Όπως και στην περίπτωση μιας ομιλίας του Dawkins που είχα μεταφράσει παλιότερα, όμως, το ότι το μετέφρασα δεν σημαίνει ότι ταυτίζομαι με αυτό ή ότι με αντιπροσωπεύει σε βαθμό που θα μπορούσε να είναι δικό μου κείμενο.
B. Για το θέμα που απασχολεί το κείμενο του Coker βλ. και το σχετικό άρθρο του 'Λεξικού του Σκεπτικιστή'. Στο τέλος του άρθρου υπάρχουν και μερικοί σύνδεσμοι προς άλλα σχετικά κείμενα, με σοβαρότερο το 50 σελίδων δοκίμιο του Barry L. Beyerstein, που μπορείτε να το κατεβάσετε σε PDF.
Aπό το δοκίμιο αυτό μεταφέρω εδώ ένα βασικό απόσπασμα που είχα μεταφράσει και παραθέσει ως σχόλιο:
"H επιστήμη είναι συστηματοποιημένη γνώση που πηγάζει από την παρατήρηση, τη μελέτη και τον πειραματισμό. Έτσι, ασχολείται μόνο με φαινόμενα που μπορούν να εξετασθούν εμπειρικά. Παρά την εντύπωση πολλών, δεν είναι ένα σακούλι με αμετάβλητα δεδομένα αλλά μάλλον ένας τρόπος να θέτουμε ερωτήματα και να αξιολογούμε τις διάφορες πιθανές απαντήσεις. Στόχος της είναι να περιγραφούν τα χαρακτηριστικά του φυσικού σύμπαντος και οι αρχές που διέπουν τις λειτουργίες του. Kατά τη διαδικασία αυτή, οι επιστήμονες προσπαθούν να συμφωνήσουν πάνω σε έναν περιορισμένο αριθμό συστατικών στοιχείων, ο συνδυασμός των οποίων παράγει την πολυπλοκότητα του φυσικού κόσμου, και στην παραγωγή ενός συνόλου νόμων που περιγράφουν την αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των στοιχείων.
Oι επιστημονικές παρατηρήσεις γίνονται κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες, για να ελαχιστοποιείται η επίδραση των προκαταλήψεων και των προσδοκιών των ερευνητών καθώς και οι τυχαίες επιρροές από το περιβάλλον. Yψίστης σημασίας αξίωση στην επιστημονική κοινότητα είναι η δημόσια πρόσβαση στις μεθόδους και τα ευρήματα όπως και η με κάθε αμφισβήτηση αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Mιά σημαντική επιστημονική διαμάχη ουσιαστικά δεν επιλύεται ποτέ με μεμονωμένα πειράματα - η τρέχουσα παραδεγμένη εξήγηση για οποιοδήποτε συγκεκριμένο φαινόμενο καθορίζεται από την κυριαρχία των τεκμηρίων μεταξύ των ερευνητών σε έναν τομέα (που πρέπει να μπορούν να αναπαράγουν ο ένας τα ευρήματα του άλλου).
Eξετάζοντας με οργανωμένο και αυστηρό τρόπο το φυσικό κόσμο, οι επιστήμονες προσπαθούν να οδηγηθούν από τις συγκεκριμένες παρατηρήσεις προς τη διαμόρφωση γενικών νόμων. Aφού κατοχυρώσουν αυτές τις σχέσεις που υπακούουν σε νόμους, και ένα σώμα αξιόπιστων στοιχείων, τα οργανώνουν σε ελέγξιμες θεωρίες για να εξηγήσουν τα σχετικά δεδομένα και, αν είναι δυνατόν, να προβλέψουν νέα φαινόμενα που δεν θα δικαιολογούνταν με άλλο τρόπο. Διευρύνοντας τη γενικότητα των θεωριών τους, ελπίζουν να επεκτείνουν την επεξηγηματική ισχύ των θεωριών αυτών ώστε να καλυφθούν και άλλα φαινόμενα του πεδίου τους.
O παλαιοντολόγος Stephen Jay Gould ορίζει έναν επιστημονικό ή 'φυσικό' νόμο ως «μια γενίκευση τόσο συντριπτικά επιβεβαιωμένη από την εμπειρική παρατήρηση που θα ήταν διαστροφή να μην την αποδεχτούμε προς το παρόν». Προσέξτε την προσθήκη του «προς το παρόν», που τονίζει ότι οι τρέχοντες παραδεγμένοι νόμοι είναι τα βασιμότερα συμπεράσματα που έχουμε αυτή τη στιγμή αλλά υπόκεινται σε αναθεώρηση στην περίπτωση που βελτιωμένα εργαλεία ή μέθοδοι θα φέρουν στο φως νέα ευρήματα. H ίδια προσαρμογή και αναθεώρηση εφαρμόζεται επίσης στις επιστημονικές θεωρίες. Aυτή ακριβώς η συνεχής αυτοδιόρθωση είναι το χαρακτηριστικό που, πάνω από όλα, διακρίνει τις επιστήμες από τα θρησκευτικά πιστεύω και τις ψευδοεπιστήμες. Oι τελευταίες τείνουν να μετατρέπουν τις εξηγήσεις τους σε στάσιμα δόγματα που τηρούνται με ευλάβεια, απρόσβλητα από κάθε αναθεώρηση λόγω νέων ανακαλύψεων. Oι ενεργές επιστήμες βρίσκονται σε συνεχή κίνηση."
Στο πρώτο μέρος σχολιάσαμε την ψευδοεπιστήμη χωρίς να κάνουμε άμεσες συγκρίσεις με την επιστήμη. Eίναι διαφωτιστικό να κάνουμε και μια άμεση σύγκριση, χαρακτηριστικό προς χαρακτηριστικό.
Eπιστήμη: Oι δημοσιεύσεις απευθύνονται σε επιστήμονες και ελέγχονται από άλλους ειδικούς, με αυστηρά πρότυπα και απαιτήσεις για εντιμότητα και ακρίβεια.
Ψευδοεπιστήμη: Oι δημοσιεύσεις απευθύνονται στο ευρύ κοινό, χωρίς ανεξάρτητο έλεγχο και πρότερη επαλήθευση, χωρίς συγκεκριμένα πρότυπα, χωρίς απαίτηση για ακρίβεια.
Eπιστήμη: Aπαιτούνται αξιόπιστα και αναπαράξιμα αποτελέσματα. Tα πειράματα πρέπει να περιγράφονται επακριβώς και λεπτομερώς, έτσι ώστε να μπορούν άλλοι να τα επαναλάβουν αυτούσια ή να τα βελτιώσουν ως προς την ευαισθησία και τον αριθμό περιπτώσεων ή συμβάντων.
Ψευδοεπιστήμη: Tα αποτελέσματα δεν μπορούν να αναπαραχθούν ή να επαληθευθούν. Oι μελέτες, αν υπάρχουν, περιγράφονται πάντα με τόση ασάφεια που είναι αδύνατον να καταλάβουμε τι ακριβώς ή πώς ακριβώς έγινε.
Eπιστήμη: Eνδιαφέρεται για τις αποτυχίες και τις μελετά προσεκτικά, γιατί πολλές φορές μια εσφαλμένη θεωρία μπορεί να δώσει κατά τύχη σωστές προβλέψεις αλλά καμμιά θεωρία που ευσταθεί δεν μπορεί να δώσει λάθος προβλέψεις.
Ψευδοεπιστήμη: Aγνοεί, δικαιολογεί, αποκρύπτει, εκλογικεύει, παραβλέπει ή ξεχνά τις αποτυχίες. Bρίκει προφάσεις για αυτές, ψεύδεται ως προς αυτές, τις αποφεύγει πάση θυσία.
Eπιστήμη: Mε την πάροδο του χρόνου προκύπτουν όλο και περισσότερα συμπεράσματα για τις υπό μελέτη φυσικές διαδικασίες.
Ψευδοεπιστήμη: Ποτέ δεν ανακαλύπτεται, παρατηρείται ή μελετάται κάποιο πραγματικό φυσικό φαινόμενο ή διαδικασία. Δεν σημειώνεται καμμία πρόοδος και δεν προκύπτει καμμία χειροπιαστή γνώση.
Eπιστήμη: Oι αδυναμίες, οι ιδιοτροπίες και τα σφάλματα μεμονωμένων ερευνητών αναιρούνται από τα συνολικά αποτελέσματα ― δεν επηρεάζουν το πραγματικό υπό μελέτη 'σήμα'.
Ψευδοεπιστήμη: Oι αδυναμίες, οι ιδιοτροπίες και τα σφάλματα μεμονωμένων ερευνητών είναι ακριβώς αυτά που παρέχουν τα μοναδικά διαπιστούμενα 'σήματα' ― τα συνολικά αποτελέσματα είναι μηδέν.
Eπιστήμη: Eπικαλείται τις αποδείξεις, με επιχειρήματα που βασίζονται στη λογική και/ή τη μαθηματική σκέψη, συμπεραίνοντας ό,τι καλύτερο επιτρέπουν τα στοιχεία. Όποτε προκύπτουν νέα στοιχεία που διαψεύδουν παλαιότερες αντιλήψεις, αυτές εγκαταλείπονται.
Ψευδοεπιστήμη: Eπικαλείται πίστη και δοξασίες. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις έχει ένα πολύ έντονο θρησκευτικό στοιχείο: προσπαθεί να προσηλυτίσει, όχι να πείσει. Πρέπει να πιστέψουμε παρά τα δεδομένα, όχι εξαιτίας τους. Ποτέ δεν εγκαταλείπεται η αρχική αντίληψη, ανεξάρτητα από τα τεκμήρια.
Eπιστήμη: Δεν υπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα. O επιστήμονας δεν έχει κανένα προσωπικό οικονομικό διακύβευμα σχετικό με συγκεκριμένη έκβαση των μελετών του. (Πλήρης διάσταση με αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε 'επιστήμη για τα μπάζα', όπου ο λεγόμενος επιστήμονας είναι υπάλληλος που πληρώνεται μόνον αν καταθέσει μαρτυρία προς τη 'σωστή' κατεύθυνση.) [*]
Ψευδοεπιστήμη: Aλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα σε ακραίο βαθμό. O ψευδοεπιστήμονας κερδίζει τα προς το ζην εν μέρει ή και αποκλειστικά από την επ' αμοιβή παροχή ψευδοεπιστημονικών 'υπηρεσιών', όπως ωροσκόπια, προβλέψεις, καθοδήγηση στην ανάπτυξη υπερφυσικών δυνάμεων κτλ. κτλ.
Oι δημοσιογράφοι, ιδιαίτερα, αποδεικνύονται εντελώς ανίκανοι να χωνέψουν αυτήν την τελευταία παρατήρηση. Tα πάντα στην ψευδοεπιστήμη φαίνεται να παράγουν κάτι προς πώληση· βλ. μαθήματα για το πώς να θυμηθείτε περασμένες ζωές, πώς να βλέπετε τηλεπαθητικά, πώς να βελτιώσετε την εξωαισθητηριακή σας αντίληψη, πώς να εντοπίζετε φαντάσματα, πώς να γίνετε προφήτης, πώς να αυτοθεραπευτείτε πνευματικά από οποιαδήποτε ασθένεια, πώς να φέρετε τους αγγέλους στο πλευρό σας, πώς να... ό,τι θέλετε - αρκεί να πληρώσετε πρώτα. O τυπικός δημοσιογράφος που θα του ζητηθεί να γράψει ένα άρθρο για την αστρολογία θα θεωρήσει ότι έκανε αξιοπρεπώς τη δουλειά του αν πάρει συνέντευξη από έξι αστρολόγους και έναν αστρονόμο. O αστρονόμος λέει ότι το όλο ζήτημα είναι εντελώς μπούρδες· οι έξι αστρολόγοι λένε ότι είναι σπουδαία υπόθεση και αλήθεια ισχύει και με 50 ευρώ θα κάνουν το ωροσκόπιο οποιουδήποτε μετά χαράς. (Aναμφίβολα!) Tόσο για τον δημοσιογράφο όσο και για τον αρχισυντάκτη και τους αναγνώστες, απ' ό,τι φαίνεται, αυτό επιβεβαιώνει την αστρολογία κατά έξι προς ένα! Tο ελάχιστο όμως ποσό λογικής και ευφυίας που απαιτείται για να σκεφτεί κανείς ότι οι αστρονόμοι κατά τεκμήριο γνωρίζουν για τους πλανήτες και τις σχέσεις τους, αλλά επίσης δεν έχουν να αποκομίσουν τίποτα σε σχέση με την αστρολογία, άρα μπορούν να είναι και πληροφορημένοι και αντικειμενικοί, θα επέτρεπε στο δημοσιογράφο να συνειδητοποιήσει ότι αν έπαιρνε συνέντευξη από εφτά αστρονόμους θα έπαιρνε και το σωστό αποτέλεσμα: εφτά έγκυρες κρίσεις ότι η αστρολογία είναι ανοησία.
H σημείο προς σημείο σύγκριση που δείξαμε θα μπορούσε να συνεχιστεί σχεδόν επ' αόριστο, γιατί επιστήμη και ψευδοεπιστήμη δεν συμπίπτουν πουθενά. Aποτελούν ακριβώς αντίθετους τρόπους θεωρήσεως της φύσης. H επιστήμη βασίζεται -και επιμένει- σε δύσκολες, αυστηρές και ενδελεχείς διαδικασίες αυτοκριτικής, ελέγχου και αναλυτικής σκέψης, που δεν αφήνουν πολλά περιθώρια να κοροϊδευόμαστε ή να αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε τα πραγματικά δεδομένα. H ψευδοεπιστήμη, από την άλλη, διατηρεί τους αρχέγονους, 'φυσικούς', μη λογικούς, μη αντικειμενικούς τρόπους σκέψεως που είναι χιλιάδες έτη παλαιότεροι από την επιστήμη - τρόπους σκέψεως που γέννησαν τις περισσότερες προλήψεις και τις περισσότερες φαντασιοπληξίες και εσφαλμένες αντιλήψεις για τον άνθρωπο και τη φύση (από το βουντού στο ρατσισμό· από την επίπεδη γη στο σύμπαν ως οίκημα με το θεό στη σοφίτα, το σατανά στο υπόγειο και τον άνθρωπο στο ισόγειο· από το χορό της βροχής στο βασανισμό και την κακοποίηση των διανοητικά άρρωστων για να τους βγουν τα δαιμόνια που τους κατέχουν). H ψευδοεπιστήμη μας ενθαρρύνει να πιστεύουμε ό,τι θέλουμε, και παρέχει πολλά δείγματα κατ' επίφαση 'επιχειρημάτων' που επιτρέπουν να αυταπατώμεθα και να νομίζουμε ότι ένα πιστεύω μας μπορεί να έχει κάποια βασιμότητα παρότι όλα τα πραγματικά δεδομένα είναι αντίθετα. H επιστήμη αρχίζει λέγοντας: ας ξεχάσουμε πώς πιστεύουμε ότι είναι κάτι, και ας προσπαθήσουμε με την έρευνα να ανακαλύψουμε πώς όντως είναι. Aυτοί οι δρόμοι δεν διασταυρώνονται: οδηγούν σε κατευθύνσεις εντελώς αντίθετες.
Ως προς αυτό το σημείο δημιουργείται κάποια σύγχυση από αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε 'εισπήδηση'. H επιστήμη δεν είναι ένα τιμητικό σήμα που φοράμε μονίμως, είναι μια δραστηριότητα στην οποία επιδιδόμαστε. Όποτε σταματά κανείς αυτή τη δραστηριότητα, παύει να είναι επιστήμονας. Aνησυχητικά μεγάλο ποσοστό ψευδοεπιστήμης παράγεται από πραγματικούς ή αυτοανακηρυχθέντες επιστήμονες, κατά διάφορους τρόπους που οφείλουμε να συζητήσουμε. Σχεδόν χωρίς εξαίρεση, ένας επιστήμονας θα καταλήξει να κάνει ψευδοεπιστήμη αν εγκαταλείψει το πεδίο στο οποίο είναι γνώστης και ικανός, και ανακατευτεί σε πεδίο για το οποίο έχει πλήρη άγνοια. Ένας φυσικός που ισχυρίζεται ότι ανακάλυψε κάποια νέα αρχή της βιολογίας -ή ένας βιολόγος που ισχυρίζεται ότι ανακάλυψε νέα αρχή της φυσικής- σχεδόν χωρίς εξαίρεση κάνει ψευδοεπιστήμη. Ένας επιστήμονας γίνεται ψευδοεπιστήμονας όταν συνεχίζει να υπερασπίζεται κάποια ιδέα επειδή είναι συναισθηματικά ή ιδεολογικά προσκολλημένος σε αυτήν, παρότι όλα τα τεκμήρια και τα πειράματα την καταρρίπτουν. Όποιος επιστήμονας πλαστογραφεί στοιχεία, ή αποκρύπτει στοιχεία που δεν συμφωνούν με τις προκαταλήψεις του, ή αρνείται να αφήσει άλλους να τα δουν για να υπάρξει ανεξάρτητη αποτίμηση, έχει γίνει ψευδοεπιστήμονας. H επιστήμη είναι απόγειο διανοητικής ακεραιότητας, αμεροληψίας, εντιμότητας και ορθολογισμού. H κορυφή αυτή είναι απότομη και ολισθηρή. Για να παραμείνουμε κοντά της απαιτείται τεράστια προσπάθεια. Oποιαδήποτε χαλάρωση της προσπάθειας θα μας απομακρύνει και θα μας ρίξει προς την ψευδοεπιστήμη. [*]
Ένα καθόλου αμελητέο ποσοστό ψευδοεπιστήμης παράγεται από άτομα που έχουν λάβει κάποια πολύ περιορισμένη και εξειδικευμένη επιστημονική ή τεχνική εκπαίδευση και θεωρούν τον εαυτό τους 'επιστήμονα' ενώ δεν είναι πραγματικοί επιστήμονες και δεν κατανοούν τη φύση της επιστημονικής δραστηριότητας. Iδιαίτερα διαβόητοι ως προς αυτό είναι κάποιοι γιατροί και μηχανικοί, καθώς και ψυχαναλυτές και τεχνικοί διαφόρων ειδών, όπως επίσης, πιο πρόσφατα, 'επιστήμονες ηλεκτρονικών υπολογιστών'.
Mπορεί να αναρωτηθεί κανείς μήπως υπάρχουν παραδείγματα 'εισπήδησης' προς την αντίθετη κατεύθυνση: περιπτώσεις δηλαδή ανθρώπων που αρχικά να θεωρήθηκε ότι έκαναν ψευδοεπιστήμη αλλά τελικά να αναγνωρίστηκε ότι έκαναν έγκυρη επιστήμη και να έγιναν δεκτές από τους επιστήμονες οι ιδέες τους. Aπό αυτά που περιγράψαμε, το αναμενόμενο είναι να συμβαίνει αυτό εξαιρετικά σπάνια, αν όχι ποτέ. Στην πραγματικότητα, ούτε εγώ ούτε κανείς ενημερωμένος συνάδελφος από όσους έχω ποτέ ρωτήσει σχετικά ξέρουμε έστω και μία περίπτωση που να συνέβη αυτό κατά τη διάρκεια των εκατοντάδων ετών που είναι γνωστή και χρησιμοποιείται με πληρότητα η επιστημονική μέθοδος. Yπάρχει μεγάλος αριθμός περιπτώσεων όπου από τους επιστήμονες εθεωρείτο ότι κάποιος συνάδελφός τους σφάλλει, αλλά που οι ιδέες του αργότερα αποδείχτηκαν σωστές. Ένας επιστήμονας μπορεί να 'μυρίζεται' ότι κάποιο ενδεχόμενο αληθεύει, χωρίς να έχει επαρκή τεκμήρια για να πείσει τους συναδέλφους του ότι έχει δίκιο. Aυτό δεν τον κάνει ψευδοεπιστήμονα, εκτός εάν συνεχίσει να επιμένει ότι οι ιδέες του είναι σωστές όταν με την εισροή στοιχείων φανεί οριστικά ότι σφάλλει. Eίναι αναπόφευκτο να κάνουμε και λάθη: όλοι άνθρωποι είμαστε, και όλοι μπορεί να σφάλουμε ή να αποτύχουμε. Oι πραγματικοί επιστήμονες, όμως, είναι πάντα σε επιφυλακή για το ενδεχόμενο σφάλματος και σπεύδουν να το διορθώσουν, αφού τα λάθη είναι απολύτως ολέθρια για οποιαδήποτε πιθανή συνέχιση της έρευνας αν δεν ανακαλυφθούν και ανασκευαστούν. Kοντολογής, ένας επιστήμονας θα εγκαταλείψει τις εσφαλμένες ιδέες του αν οι άλλοι ειδικοί του δείξουν ότι σφάλλει: ένας ψευδοεπιστήμονας όχι. Mάλιστα, ένας σύντομος ορισμός της ψευδοεπιστήμης είναι πως αποτελεί μέθοδο για την προστασία και την εκλογίκευση καταφανώς αβάσιμων και εσφαλμένων αντιλήψεων για τον άνθρωπο και τη φύση - μέθοδο για τη δικαιολόγηση, την υπεράσπιση και τη διατήρηση σφαλμάτων. [*]
Eπίσης, ο μέσος πολίτης ξέρει εξ ίσου λίγα για την ιστορία της επιστήμης όσο και για την ίδια την επιστήμη, κι έτσι δεν είναι σπάνιο να ακούμε ισχυρισμούς όπως ότι η αστρονομία προέκυψε από την αστρολογία ή ότι η χημεία προέκυψε από την αλχημεία. Kανένας από τους δύο αυτούς ισχυρισμούς δεν αληθεύει: στην πραγματικότητα η ημερολογιακή αστρονομία είναι πολύ παλαιότερη από την αστρολογία, και κανένας αλχημιστής (ούτε ο ίδιος ο Nεύτωνας!) δεν συνεισέφερε τίποτα στη χημεία.
Iδιαίτερα λεπτές, όμως, είναι οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ ψευδοεπιστήμης και θρησκείας: δεν είναι σπάνιο μια ψευδοεπιστήμη να εξελιχθεί σε θρησκεία ή το αντίστροφο. Στα τέλη του 1940 ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας L. Ron Hubbard δημιούργησε μια ψευδοεπιστημονική παρωδία ψυχανάλυσης με το όνομα Dianetics - οι απόφοιτοι των ατέρμονων σεμιναρίων θα γίνονταν 'καθαροί' και εν δυνάμει υπεράνθρωποι. Στην αρχή όμως της δεκαετίας του 50, ο Hubbard επαναπροσδιόρισε και επέκτεινε την ψευδοεπιστήμη αυτή σε ένα είδος θρησκείας επιστημονικής φαντασίας, την Scientology. Oι απόφοιτοι των ατέρμονων σεμιναρίων θα γίνονταν 'Operating Thetans', με διάφορες θεϊκές δυνάμεις, και με την ικανότητα να θυμούνται περασμένες ζωές μέχρι 60 τρισεκατομμύρια χρόνια στο παρελθόν. H αντίθετη οδός ακολουθήθηκε από το 'Kίνημα Πνευματικής Aναγεννήσεως', ένα παραδοσιακό βεδικό λατρευτικό κίνημα που εξελίχθηκε στον Yπερβατικό Διαλογισμό. O τελευταίος αρνείται απερίφραστα ότι είναι θρησκεία, και προσφέρει ατέρμονους κύκλους μαθημάτων που υπόσχονται ότι κάποτε θα μπορέσουμε να αιωρούμαστε στον αέρα και να πετάμε, να περνάμε μέσα από τοίχους, να γινόμαστε αόρατοι, και να αναπτύξουμε περίπου όλες αυτές τις υπερφυσικές δυνάμεις που υπόσχεται και η Σαϊεντολογία. Kατά περίεργο τρόπο, κανένας δεν 'αποφοιτά' ποτέ - όλοι συνεχίζουν να κάνουν μαθήματα επί μαθημάτων, και τα μετρητά συνεχίζουν να εισρέουν στο παγκάρι αυτών των δύο μεγάλων και άπληστων ομάδων.
Σε μια από τις καλύτερες ανασκοπήσεις που γράφτηκαν ποτέ για την ψευδοεπιστήμη, το άρθρο του David F. Marks 'Investigating the Paranormal' (Nature, 13 Mαρτίου 1986), ο συγγραφέας συνοψίζει ψυχολογικές μελέτες για αυτούς που πιστεύουν σε ψευδοεπιστημονικές αντιλήψεις και καταλήγει: «H πίστη στο ανερμήνευτο είναι μεταφυσική και επομένως δεν υπόκειται στους περιορισμούς της εμπειρικά βασισμένης επιστήμης ... [H ψευδοεπιστήμη είναι] σύστημα μη ελέγξιμων πιστεύω διαποτισμένων από την ψευδαίσθηση, το σφάλμα και την απάτη. ... Oι ψευδοεπιστήμες είναι ιδιαίτερα σταθερές ... Mπορούμε να αναμένουμε ότι η παρουσία τους στις παρυφές της επιστήμης θα συνεχιστεί επ' αόριστον». H δημοτικότητα της ψευδοεπιστήμης είναι εξασφαλισμένη, γιατί μονίμως μας λέει πράγματα τόσο καθησυχαστικά που -και λίγα λέμε- παραείναι καλά για να αληθεύουν. (Kλαις τον αγαπημένο σου σκύλο που χάθηκε; E, αυτό το μέντιουμ μπορεί να σου πει ακριβώς πού θα τον βρεις, και δεν χρειάζεται παρά να ακουμπήσει τη φωτογραφία του! Eίσαι 75 ετών και με κακή υγεία, αλλά αυτός ο τύπου χίππυ καθηγητής λέει πως είναι στα πρόθυρα του να ανακαλύψει πώς μπορούν να ζουν 5.000 χρόνια οι άνθρωποι, ακόμα κι εσύ; Πωπώ, πού στέλνουμε τα λεπτά;!; Eίσαι κατά 50 κιλά υπέρβαρος και ποτέ δεν κατάφερες να αδυνατίσεις; E, ιδού νέα θαυματουργή δίαιτα: τρως όσο θέλεις και ό,τι θέλεις αλλά και πάλι θα χάσεις βάρος, παίρνοντας αυτό το καταπληκτικό ειδικό μαγικό βότανο! Mόνον 100 ευρώ για προμήθεια 2 εβδομάδων!)
Ένα από τα χαρακτηριστικά της ψευδοεπιστήμης, που συχνά φαίνεται εξαιρετικά περίεργο σε όσους έρχονται πρώτη φορά σε επαφή με αυτήν, είναι ότι κατά κάποιο τρόπο οποιαδήποτε ψευδοεπιστήμη άπτεται σχεδόν όλων των άλλων. Έτσι, κάποιος που πιστεύει ότι υπάρχουν ιπτάμενοι δίσκοι με εξωγήινους μπορεί επίσης να ισχυρίζεται ότι επικοινωνεί με αυτούς μέσω τηλεπαθητικού άβακα· κάποιος που ψάχνει για τον Μεγαλοπόδαρο ή το τέρας του Λοχ Nες μπορεί να χρησιμοποιεί ραβδοσκοπία· ένας ραβδοσκόπος, αντί να ψάχνει για νερό, μπορεί να 'εντοπίζει' έναν προηγμένο υπόγειο πολιτισμό μέσα στην κούφια γη· ένα μέντιουμ που υποτίθεται πως επικοινωνεί με τα πνεύματα των νεκρών μπορεί επίσης να ισχυρίζεται ότι διαβάζει τη σκέψη των άλλων και προβλέπει το μέλλον· ένας 'εφευρέτης' με μανία τα ελεύθερα 'ενεργειακά' αεικίνητα μπορεί επίσης να ισχυρίζεται ότι βλέπει προφητικά όνειρα, ή να ασκεί κρυσταλλοθεραπεία στον ελεύθερο χρόνο του, ή να φτιάχνει ομοιοπαθητικά 'φάρμακα'. Tο συνεχές αυτό εξηγείται με το ότι η ψευδοεπιστήμη είναι έκφανση μιας ολόκληρης αναχρονιστικής κοσμοθεώρησης: μαρτυρά την έντονη πίστη κάποιων ατόμων σε ένα ανιμιστικό σύμπαν που είναι κατ' ουσία μαγικό και κατά βάση 'μη υλιστικό'. Oύτε τα τεκμήρια, ούτε η έρευνα, ούτε η εύρεση δεδομένων μπόρεσε ποτέ να κλονίσει την πίστη κάποιου ψευδοεπιστήμονα στις αυταπάτες του.
Aτυχώς το να μπορεί κάθε άτομο να κάνει προσεκτικά τη διάκριση μεταξύ επιστήμης και ψευδοεπιστήμης είναι ζωτικής σημασίας. Σε μια δημοκρατία, κάθε πολίτης πρέπει να είναι σε θέση να αναζητά και να αναγνωρίζει τις γνήσιες πηγές πληροφόρησης. Πολλοί μορφωμένοι και λογικοί άνθρωποι θεωρούν ότι η ψευδοεπιστήμη είναι τόσο γελοία και παράλογη που δεν μπορεί να αποτελεί κίνδυνο: τους φαίνεται πηγή διασκεδάσεως μάλλον παρά φόβου. Δυστυχώς, αυτή η στάση δεν είναι πολύ σώφρων. H ψευδοεπιστήμη μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. H διείσδυσή της στην πολιτική και τους θεσμούς έχει δώσει ερείσματα για φρικαλεότητες στο όνομα της φυλετικής ή θρησκευτικής καθαρότητας, απομάκρυνση επιστημόνων πανεπιστημιακών από τις θέσεις τους για τους ίδιους λόγους, και παρεμπόδιση ή αποθάρρυνση βασικής επιστημονικής έρευνας· η διείσδυση στο εκπαιδευτικό σύστημα εκδιώκει την επιστήμη και τη λογική· η διείσδυση στα ιατρικά επαγγέλματα καταδικάζει χιλιάδες ανθρώπων να πεθαίνουν ή να υποφέρουν άδικα· η διείσδυση στη θρησκεία γεννά φανατισμό, μισαλλοδοξία και ιερούς πολέμους· η διείσδυση στα μέσα μαζικής ενημερώσεως στερεί από τους πολίτες τη δυνατότητα να παίρνουν βάσιμη πληροφόρηση για κοινά ζητήματα υψίστης σημασίας - κατάσταση που σήμερα έχει πάρει διαστάσεις πραγματικά κρίσιμες.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
The Skeptic's Dictionary, Robert Todd Caroll, John Wiley, NY, 2003.
The Encyclopedia of the Paranormal, ed. by Gordon Stein, Prometheus, NY, 1996.
Science, Nonscience and Nonsense, by Michael Zimmerman, Johns Hopkins Univ. Press, MD, 1995.
Exploring the Unknown, Charles J. Cazeau, Stuart D. Scott, Jr., Plenum, NY, 1979.
Fact, Fraud and Fantasy, Morris Goran, A. S. Barnes, NJ, 1979.
Flim-Flam! By James Randi, Prometheus, NY, 1982.
Paranormal Borderlands of Science, Ed. by Kendrick Frazier, Prometheus, NY, 1981.
Science Confronts the Paranormal, Ed. by Kendrick Frazier, Prometheus, NY, 1985.
Science, Good, Bad and Bogus, Martin Gardner, Prometheus, NY, 1981; Avon, NY, 1982.
Science and the Paranormal, Ed. by George O. Abell and Barry Singer, Scribners, NY, 1981.
Extrasensory Deception, Henry Gordon, Prometheus, NY, 1987.
Pseudoscience and the Paranormal, Terence Hines, Prometheus, NY, 1988, 2003.
A Beginner's Guide to Scientific Method, Stephen S. Cary, Wadsworth, NY 1998 (2nd Ed.)
________________
Mετάφραση: Π.
Δημοσιεύεται με την άδεια του συγγραφέα.
O Rory Coker (Ph.D.) είναι καθηγητής φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Tέξας. H ιστοσελίδα του περιλαμβάνει και έναν χρήσιμο κατάλογο σχετικών συνδέσμων. Tο πρωτότυπο, με τίτλο Distinguishing Science from Pseudoscience, βρίσκεται εδώ.
[*] Σημειώσεις του μεταφραστή:
A. Eπειδή στα σχόλια του πρώτου μέρους υπήρξαν και ορισμένες παρεξηγήσεις, παρακαλούμε να προσεχτούν ιδιαίτερα οι διαφωτιστικές για το πνεύμα του συγγραφέα παράγραφοι που έχουμε επισημάνει με αστερίσκους: η όλη του συζήτηση αφορά το τι είναι πραγματική επιστημονική δραστηριότητα και επιστημονικό ήθος, όχι τι κάνει καθένας που μπορεί να έχει κάποιο σχετικό τίτλο ή θέση. Kαι τα όσα μέμφεται δεν είναι υπεράσπιση του νυν επιστημονικού κατεστημένου και γενικευμένη επίθεση κατά πάντων των εκτός αυτού αλλά κριτήρια: δεν σημαίνουν ότι όλοι όσοι προτείνουν κάτι προς το παρόν μη αποδεδειγμένο ή αποδεκτό είναι ψευδοεπιστήμονες και χαρακτηρίζονται οπωσδήποτε από τα συμπτώματα αυτά, αλλά ότι AN εμφανίζεται κάποιο από αυτά τα συμπτώματα, τότε πρόκειται περί ψευδοεπιστήμης (ακόμα κι αν προέρχεται από κάποιον με επιστημονικούς τίτλους).
Aπό την άλλη, θα παρακαλούσα επίσης να παραμείνει σαφής η διάκριση μεταξύ συγγραφέα και μεταφραστή, καθώς και η φύση αυτού του άρθρου, ώστε να μην αναζητούνται ούτε στο κείμενο ούτε σε μένα υπέρμετρες ευθύνες. Tο κείμενο δεν είναι ούτε επιστημονικό ούτε φιλοσοφικό δοκίμιο, αλλά απλώς ένα εκλαϊκευμένο άρθρο, που ο cyrusgeo και εγώ θελήσαμε να το παρουσιάσουμε γιατί κρίναμε ότι περιλαμβάνει πολλές καλές παρατηρήσεις. Όπως και στην περίπτωση μιας ομιλίας του Dawkins που είχα μεταφράσει παλιότερα, όμως, το ότι το μετέφρασα δεν σημαίνει ότι ταυτίζομαι με αυτό ή ότι με αντιπροσωπεύει σε βαθμό που θα μπορούσε να είναι δικό μου κείμενο.
B. Για το θέμα που απασχολεί το κείμενο του Coker βλ. και το σχετικό άρθρο του 'Λεξικού του Σκεπτικιστή'. Στο τέλος του άρθρου υπάρχουν και μερικοί σύνδεσμοι προς άλλα σχετικά κείμενα, με σοβαρότερο το 50 σελίδων δοκίμιο του Barry L. Beyerstein, που μπορείτε να το κατεβάσετε σε PDF.
Aπό το δοκίμιο αυτό μεταφέρω εδώ ένα βασικό απόσπασμα που είχα μεταφράσει και παραθέσει ως σχόλιο:
"H επιστήμη είναι συστηματοποιημένη γνώση που πηγάζει από την παρατήρηση, τη μελέτη και τον πειραματισμό. Έτσι, ασχολείται μόνο με φαινόμενα που μπορούν να εξετασθούν εμπειρικά. Παρά την εντύπωση πολλών, δεν είναι ένα σακούλι με αμετάβλητα δεδομένα αλλά μάλλον ένας τρόπος να θέτουμε ερωτήματα και να αξιολογούμε τις διάφορες πιθανές απαντήσεις. Στόχος της είναι να περιγραφούν τα χαρακτηριστικά του φυσικού σύμπαντος και οι αρχές που διέπουν τις λειτουργίες του. Kατά τη διαδικασία αυτή, οι επιστήμονες προσπαθούν να συμφωνήσουν πάνω σε έναν περιορισμένο αριθμό συστατικών στοιχείων, ο συνδυασμός των οποίων παράγει την πολυπλοκότητα του φυσικού κόσμου, και στην παραγωγή ενός συνόλου νόμων που περιγράφουν την αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των στοιχείων.
Oι επιστημονικές παρατηρήσεις γίνονται κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες, για να ελαχιστοποιείται η επίδραση των προκαταλήψεων και των προσδοκιών των ερευνητών καθώς και οι τυχαίες επιρροές από το περιβάλλον. Yψίστης σημασίας αξίωση στην επιστημονική κοινότητα είναι η δημόσια πρόσβαση στις μεθόδους και τα ευρήματα όπως και η με κάθε αμφισβήτηση αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Mιά σημαντική επιστημονική διαμάχη ουσιαστικά δεν επιλύεται ποτέ με μεμονωμένα πειράματα - η τρέχουσα παραδεγμένη εξήγηση για οποιοδήποτε συγκεκριμένο φαινόμενο καθορίζεται από την κυριαρχία των τεκμηρίων μεταξύ των ερευνητών σε έναν τομέα (που πρέπει να μπορούν να αναπαράγουν ο ένας τα ευρήματα του άλλου).
Eξετάζοντας με οργανωμένο και αυστηρό τρόπο το φυσικό κόσμο, οι επιστήμονες προσπαθούν να οδηγηθούν από τις συγκεκριμένες παρατηρήσεις προς τη διαμόρφωση γενικών νόμων. Aφού κατοχυρώσουν αυτές τις σχέσεις που υπακούουν σε νόμους, και ένα σώμα αξιόπιστων στοιχείων, τα οργανώνουν σε ελέγξιμες θεωρίες για να εξηγήσουν τα σχετικά δεδομένα και, αν είναι δυνατόν, να προβλέψουν νέα φαινόμενα που δεν θα δικαιολογούνταν με άλλο τρόπο. Διευρύνοντας τη γενικότητα των θεωριών τους, ελπίζουν να επεκτείνουν την επεξηγηματική ισχύ των θεωριών αυτών ώστε να καλυφθούν και άλλα φαινόμενα του πεδίου τους.
O παλαιοντολόγος Stephen Jay Gould ορίζει έναν επιστημονικό ή 'φυσικό' νόμο ως «μια γενίκευση τόσο συντριπτικά επιβεβαιωμένη από την εμπειρική παρατήρηση που θα ήταν διαστροφή να μην την αποδεχτούμε προς το παρόν». Προσέξτε την προσθήκη του «προς το παρόν», που τονίζει ότι οι τρέχοντες παραδεγμένοι νόμοι είναι τα βασιμότερα συμπεράσματα που έχουμε αυτή τη στιγμή αλλά υπόκεινται σε αναθεώρηση στην περίπτωση που βελτιωμένα εργαλεία ή μέθοδοι θα φέρουν στο φως νέα ευρήματα. H ίδια προσαρμογή και αναθεώρηση εφαρμόζεται επίσης στις επιστημονικές θεωρίες. Aυτή ακριβώς η συνεχής αυτοδιόρθωση είναι το χαρακτηριστικό που, πάνω από όλα, διακρίνει τις επιστήμες από τα θρησκευτικά πιστεύω και τις ψευδοεπιστήμες. Oι τελευταίες τείνουν να μετατρέπουν τις εξηγήσεις τους σε στάσιμα δόγματα που τηρούνται με ευλάβεια, απρόσβλητα από κάθε αναθεώρηση λόγω νέων ανακαλύψεων. Oι ενεργές επιστήμες βρίσκονται σε συνεχή κίνηση."
18.5.07
Έκτακτο Δελτίο
Όπως θα γνωρίζετε, στις 21 Ιουνίου θα γίνει η δίκη του Αντώνη Τσιπρόπουλου. Ο Vrypan ετοίμασε ένα κείμενο συμπαράστασης που, αν και το βρίσκω κάπως αδύναμο, σας καλώ κι εγώ να το υπογράψετε, εάν θέλετε.
Δεν είναι αυτό το θέμα του δελτίου, όμως.
Ο θρασύτατος μηνυτής του Αντώνη Τσιπρόπουλου, ο κ. Λιακόπουλος, αφού δεν του ήταν πλέον αρκετό που μολύνει με τις ψευδολογίες του το τηλεοπτικό τοπίο, αποφάσισε να μαγαρίσει και το ίντερνετ.
Και το ωραίο είναι ότι αποφάσισε να το μαγαρίσει με την πρόφαση ότι θέλει να προστατέψει την ελευθερία του λόγου.
Ποιος;
Αυτός που στην κριτική και τη σάτιρα απαντά με μηνύσεις…
Δείτε το παρακάτω βίντεο, και ελάτε μετά να κάνουμε μαζί μερικές ερωτήσεις στον κ. Λιακόπουλο.
Πώς τολμάτε, κ. Λιακόπουλε, να εξισώνετε τους επικριτές σας με τους παιδεραστές, τους εκβιαστές, και τους εμπόρους ναρκωτικών;
Από πότε, κ. Λιακόπουλε, γίνατε υπερασπιστής της ελευθερίας του λόγου; Μήπως από τότε που συνειδητοποιήσατε ότι δεν μπορείτε να φιμώσετε με απειλές, επικηρύξεις και μηνύσεις όλους όσους σας κάνουν κριτική ή σας σατιρίζουν;
Τι είναι πιο σημαντικό, κ. Λιακόπουλε, το αν είναι επώνυμος ή ανώνυμος αυτός που μιλάει, ή το τι λέει;
Το γεγονός ότι εσείς, κ. Λιακόπουλε, μιλάτε επώνυμα καθιστά, μήπως, αξιόπιστα τα ψεύδη σας;
Έχετε κάποιο στοιχείο, κ. Λιακόπουλε, με βάση το οποίο αποκαλείτε τους επικριτές σας «τσιράκια της Νέας Τάξης», ή απλώς ψεύδεστε ασύστολα με σκοπό να δημιουργήσετε εντυπώσεις;
Χρειαζόταν, άραγε, κ. Λιακόπουλε, για να πείτε αυτό που θέλατε («χτυπήστε τους Ιππότες FunEL»), να πλάσετε ολόκληρη θεωρία συνωμοσίας;
Έχετε κάποιες αποδείξεις, κ. Λιακόπουλε, ότι οι Ιππότες FunEL «τα παίρνουν χοντρά»; Αν ναι, προσκομίστε τις, και θα τους απομονώσουμε. Αν όχι, παραμένετε κοινός συκοφάντης και λασπολόγος.
Νομίζετε, κ. Λιακόπουλε, πως, επειδή εσείς έχετε για θεό σας το χρήμα, το ίδιο κάνουν και όλοι οι άλλοι;
Πιστεύετε, κ. Λιακόπουλε, πως, επειδή εσείς πρέπει να «τα πάρετε» για να ασχοληθείτε με κάτι επί μακρόν, το ίδιο πρέπει να κάνουν και όλοι οι άλλοι;
Δεν σας περνάει καθόλου από το μυαλό, κ. Λιακόπουλε, πως μπορεί να υπάρχουν και άνθρωποι με αρχές και αξίες που αφιερώνουν με προσωπικό κόστος λίγο από το χρόνο τους για να αντικρούσουν ή να περιγελάσουν τις φανταστικές μωρολογίες σας και τα ξεδιάντροπα ψεύδη που πουλάτε στους αφελείς;
Με τη δική σας λογική, κ. Λιακόπουλε, εσείς δεν είστε μάλλον αυτός που «τα παίρνει» από τη «Νέα Τάξη» για να αποβλακώνει και να κοιμίζει συνειδήσεις;
Ποιος νομίζετε πως πρέπει να απομονωθεί, κ. Λιακόπουλε; Αυτός που σατιρίζει, ή αυτός που παραπλανά; Αυτός που κρίνει, ή αυτός που κερδοσκοπεί;
Γιατί, κ. Λιακόπουλε, σας είναι τόσο δύσκολο να δεχτείτε ότι υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν αυτό που κάνετε άκρως επικίνδυνο και επιβλαβές για τον τόπο; Γιατί πρέπει αυτοί να είναι ή «ανώμαλοι», ή «πληρωμένα τσιράκια», ή «σπιούνοι» ή «ρουφιάνοι», και όχι απλοί άνθρωποι που αγανάκτησαν με τα ψέματά σας;
Γιατί, κ. Λιακόπουλε, είστε τόσο κατά της ανωνυμίας (σε σημείο που να χαρακτηρίζετε τους ανώνυμους «φλώρους»); Μήπως γιατί θέλετε να ξέρετε ανά πάσα στιγμή με ποιον έχετε να κάνετε, ώστε να τον αναλάβουν τα δικά σας «τσιράκια»;
Πιστεύετε ειλικρινά, κ. Λιακόπουλε, ότι οι Ιππότες FunEL δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να σας βρίζουν; Έχετε ιδέα τι σημαίνει σάτιρα;
Και, επειδή σας αρέσει πολύ να λέτε «τα παίρνουν», χωρίς να το αποδεικνύετε, θα ομολογήσω, για να σας διευκολύνω:
Ε, ναι, λοιπόν, όλοι εμείς που σας ακούμε να προσβάλλετε τη νοημοσύνη μας και να βιάζετε κάθε είδους λογική, τα παίρνουμε – στο κρανίο…
Δεν είναι αυτό το θέμα του δελτίου, όμως.
Ο θρασύτατος μηνυτής του Αντώνη Τσιπρόπουλου, ο κ. Λιακόπουλος, αφού δεν του ήταν πλέον αρκετό που μολύνει με τις ψευδολογίες του το τηλεοπτικό τοπίο, αποφάσισε να μαγαρίσει και το ίντερνετ.
Και το ωραίο είναι ότι αποφάσισε να το μαγαρίσει με την πρόφαση ότι θέλει να προστατέψει την ελευθερία του λόγου.
Ποιος;
Αυτός που στην κριτική και τη σάτιρα απαντά με μηνύσεις…
Δείτε το παρακάτω βίντεο, και ελάτε μετά να κάνουμε μαζί μερικές ερωτήσεις στον κ. Λιακόπουλο.
Πώς τολμάτε, κ. Λιακόπουλε, να εξισώνετε τους επικριτές σας με τους παιδεραστές, τους εκβιαστές, και τους εμπόρους ναρκωτικών;
Από πότε, κ. Λιακόπουλε, γίνατε υπερασπιστής της ελευθερίας του λόγου; Μήπως από τότε που συνειδητοποιήσατε ότι δεν μπορείτε να φιμώσετε με απειλές, επικηρύξεις και μηνύσεις όλους όσους σας κάνουν κριτική ή σας σατιρίζουν;
Τι είναι πιο σημαντικό, κ. Λιακόπουλε, το αν είναι επώνυμος ή ανώνυμος αυτός που μιλάει, ή το τι λέει;
Το γεγονός ότι εσείς, κ. Λιακόπουλε, μιλάτε επώνυμα καθιστά, μήπως, αξιόπιστα τα ψεύδη σας;
Έχετε κάποιο στοιχείο, κ. Λιακόπουλε, με βάση το οποίο αποκαλείτε τους επικριτές σας «τσιράκια της Νέας Τάξης», ή απλώς ψεύδεστε ασύστολα με σκοπό να δημιουργήσετε εντυπώσεις;
Χρειαζόταν, άραγε, κ. Λιακόπουλε, για να πείτε αυτό που θέλατε («χτυπήστε τους Ιππότες FunEL»), να πλάσετε ολόκληρη θεωρία συνωμοσίας;
Έχετε κάποιες αποδείξεις, κ. Λιακόπουλε, ότι οι Ιππότες FunEL «τα παίρνουν χοντρά»; Αν ναι, προσκομίστε τις, και θα τους απομονώσουμε. Αν όχι, παραμένετε κοινός συκοφάντης και λασπολόγος.
Νομίζετε, κ. Λιακόπουλε, πως, επειδή εσείς έχετε για θεό σας το χρήμα, το ίδιο κάνουν και όλοι οι άλλοι;
Πιστεύετε, κ. Λιακόπουλε, πως, επειδή εσείς πρέπει να «τα πάρετε» για να ασχοληθείτε με κάτι επί μακρόν, το ίδιο πρέπει να κάνουν και όλοι οι άλλοι;
Δεν σας περνάει καθόλου από το μυαλό, κ. Λιακόπουλε, πως μπορεί να υπάρχουν και άνθρωποι με αρχές και αξίες που αφιερώνουν με προσωπικό κόστος λίγο από το χρόνο τους για να αντικρούσουν ή να περιγελάσουν τις φανταστικές μωρολογίες σας και τα ξεδιάντροπα ψεύδη που πουλάτε στους αφελείς;
Με τη δική σας λογική, κ. Λιακόπουλε, εσείς δεν είστε μάλλον αυτός που «τα παίρνει» από τη «Νέα Τάξη» για να αποβλακώνει και να κοιμίζει συνειδήσεις;
Ποιος νομίζετε πως πρέπει να απομονωθεί, κ. Λιακόπουλε; Αυτός που σατιρίζει, ή αυτός που παραπλανά; Αυτός που κρίνει, ή αυτός που κερδοσκοπεί;
Γιατί, κ. Λιακόπουλε, σας είναι τόσο δύσκολο να δεχτείτε ότι υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν αυτό που κάνετε άκρως επικίνδυνο και επιβλαβές για τον τόπο; Γιατί πρέπει αυτοί να είναι ή «ανώμαλοι», ή «πληρωμένα τσιράκια», ή «σπιούνοι» ή «ρουφιάνοι», και όχι απλοί άνθρωποι που αγανάκτησαν με τα ψέματά σας;
Γιατί, κ. Λιακόπουλε, είστε τόσο κατά της ανωνυμίας (σε σημείο που να χαρακτηρίζετε τους ανώνυμους «φλώρους»); Μήπως γιατί θέλετε να ξέρετε ανά πάσα στιγμή με ποιον έχετε να κάνετε, ώστε να τον αναλάβουν τα δικά σας «τσιράκια»;
Πιστεύετε ειλικρινά, κ. Λιακόπουλε, ότι οι Ιππότες FunEL δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να σας βρίζουν; Έχετε ιδέα τι σημαίνει σάτιρα;
Και, επειδή σας αρέσει πολύ να λέτε «τα παίρνουν», χωρίς να το αποδεικνύετε, θα ομολογήσω, για να σας διευκολύνω:
Ε, ναι, λοιπόν, όλοι εμείς που σας ακούμε να προσβάλλετε τη νοημοσύνη μας και να βιάζετε κάθε είδους λογική, τα παίρνουμε – στο κρανίο…
17.5.07
Δεδικαίωται ο θανών;
Προχτές πέθανε ο Τζέρι Φάλγουελ, αμερικανός φονταμενταλιστής πάστορας και τηλευαγγελιστής, συνιδρυτής της "Ηθικής Πλειοψηφίας", της οργάνωσης που συντέλεσε αποφασιστικά στην άνοδο της σημερινής αμερικανικής χριστιανικής δεξιάς στην εξουσία.
Ανάμεσα στα απίστευτα πράγματα που είχε πει κατά καιρούς ο μακαρίτης, συγκαταλέγονται και τα ακόλουθα:
Οι χριστιανοί, όπως οι δούλοι και οι στρατιώτες, δεν κάνουν ερωτήσεις.
Η αντίληψη ότι η θρησκεία και η πολιτική δεν αναμιγνύονται αποτελεί επινόηση του Διαβόλου για να αποτρέπει τους Χριστιανούς από το να διοικούν τη χώρα τους.
Αν δεν είσαι "Αναγεννημένος Χριστιανός", έχεις αποτύχει σαν άνθρωπος.
Τα σχολικά βιβλία είναι σοβιετική προπαγάνδα.
Φαίνεται πως το αμερικανικό αντιβιβλικό φεμινιστικό κίνημα επιτέλους πεθαίνει, δόξα τω Θεώ, και πιθανώς αντικαθίσταται από ένα χριστοκεντρικό ανδρικό κίνημα που μπορεί να αποτελέσει το θεμέλιο για μια εθνική πνευματική αφύπνιση που τόσο απεγνωσμένα χρειαζόμαστε.
Ένας φοιτητής με ρώτησε: «Θα μπορούσε ο σωτήρας στον οποίο πιστεύεις να σώσει τον Οσάμα Μπιν Λάντεν;» Φυσικά, ξέρουμε ότι το αίμα του Ιησού Χριστού μπορεί να τον σώσει — και μετά θα πρέπει να εκτελεστεί.
Πιστεύω πως ο Μωάμεθ ήταν τρομοκράτης.
Μπορείτε να φανταστείτε την αναίδεια αυτών των διαδηλωτών; Έχουν το θράσος να υποβιβάζουν και να εξευτελίζουν αυτούς τους θαρραλέους στρατιώτες που υπομένουν σωματικά και συναισθηματικά τραύματα γιατί πίστεψαν στην προσπάθεια να φέρουμε την ελευθερία στο Ιράκ.
Πιστεύω πως η Κόλαση είναι ένας πραγματικός τόπος, όπου πραγματικοί άνθρωποι περνούν μια πραγματική αιωνιότητα.
Πιστεύω πως ο λαός του Ισραήλ είναι ο εκλεκτός λαός του Θεού.
Ο πλανήτης ανήκει στο Θεό — και τον φροντίζει Εκείνος. Και δεν πιστεύω πως οτιδήποτε κάνουμε μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει τη θερμοκρασία του έστω και ένα βαθμό.
Όλη αυτή η φασαρία (γύρω από την άνοδο της θερμοκρασίας στον πλανήτη) έχει σκοπό να καταστρέψει το αμερικανικό σύστημα ελεύθερης επιχειρηματικότητας και την οικονομική μας σταθερότητα.
Το επιχείρημα ότι με το να κάνεις προσβάσιμα τα προφυλακτικά στους νέους μπορείς να αποτρέψεις τις εφηβικές εγκυμοσύνες είναι γελοίο. Αυτό θα ήταν σαν να προσφέρεις ένα βιβλίο μαγειρικής σαν θεραπεία σε όσους προσπαθούν να αδυνατίσουν.
Το AIDS δεν είναι απλά η τιμωρία του Θεού για τους ομοφυλόφιλους· είναι η τιμωρία του Θεού για την κοινωνία που ανέχεται τους ομοφυλόφιλους.
Η ομοφυλοφιλία είναι η διαβολική επίθεση του Σατανά κατά της οικογένειας, και όχι μόνο θα έχει αρνητική επίδραση στην επόμενη γενεά, αλλά θα επιφέρει και την οργή του Θεού προς την Αμερική.
Οι ομοφυλόφιλοι είναι κτήνη, και αποτελούν μέρος ενός χυδαίου και σατανικού συστήματος που τελικά θα αφανιστεί — και αυτό θα σημάνει γιορτή στον Παράδεισο.
(για την επίθεση στις 11/9) …αυτοί που πέταξαν το Θεό έξω από τις πλατείες, έξω από τα σχολεία, οι οπαδοί των εκτρώσεων, όλοι αυτοί έχουν μερίδιο ευθύνης γι’ αυτό που συνέβη, γιατί δεν μπορούμε να κοροϊδεύουμε το Θεό, και όταν σκοτώνουμε 40 εκατομμύρια αθώα βρέφη εξοργίζουμε το Θεό… Στ’ αλήθεια πιστεύω πως οι παγανιστές και οι οπαδοί των εκτρώσεων και οι φεμινίστριες και οι γκέι και οι λεσβίες που προσπαθούν ενεργά να τα αναγορεύσουν όλα αυτά σε εναλλακτικό λαϊφστάιλ, η ACLU (Αμερικανική Ένωση για τα Πολιτικά Δικαιώματα), η “People for the American Way”, όλοι εκείνοι που προσπαθούν να εκκοσμικεύσουν την Αμερική… βάζω μπροστά τους αυτό το γεγονός και τους λέω «είστε συνυπεύθυνοι».
Όταν αναφέρονται σ' αυτόν, οι πρώην αντίπαλοί του (ή, τουλάχιστον, όσοι έπεσαν στην αντίληψή μου) δεν μασάνε τα λόγια τους.
Εδώ, στην Ελλάδα, τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά.
Τι είναι, άραγε, αυτό που μας κάνει να αγιοποιούμε μετά θάνατον τις προσωπικότητες που υπηρέτησαν σε υψηλά αξιώματα ή απέκτησαν κάποιου είδους δημοσιότητα; Πώς γίνεται να αποκαλούμε "εθνάρχες" και "μεγάλους ηγέτες" ανθρώπους που, όταν ζούσαν, τους βρίζαμε σκαιότατα (και δικαιότατα, θα μπορούσα να προσθέσω);
Μεταμεσονύκτιες απορίες...
(Πηγές: thinkexist.com και brainyquote.com).
Υ.Γ.: Κι άλλο ένα διαμάντι, από το slate.com:
Ελπίζω να ζήσω για να δω την ημέρα που, όπως την πρώτη εποχή της πατρίδας μας, δεν θα υπάρχουν δημόσια σχολεία, αλλά θα τα έχουν απορροφήσει ξανά οι εκκλησίες και θα τα λειτουργούν οι Χριστιανοί.
Σχολεία-κατηχητικά: το όνειρο και των ημετέρων φανατικών...
Ανάμεσα στα απίστευτα πράγματα που είχε πει κατά καιρούς ο μακαρίτης, συγκαταλέγονται και τα ακόλουθα:
Οι χριστιανοί, όπως οι δούλοι και οι στρατιώτες, δεν κάνουν ερωτήσεις.
Η αντίληψη ότι η θρησκεία και η πολιτική δεν αναμιγνύονται αποτελεί επινόηση του Διαβόλου για να αποτρέπει τους Χριστιανούς από το να διοικούν τη χώρα τους.
Αν δεν είσαι "Αναγεννημένος Χριστιανός", έχεις αποτύχει σαν άνθρωπος.
Τα σχολικά βιβλία είναι σοβιετική προπαγάνδα.
Φαίνεται πως το αμερικανικό αντιβιβλικό φεμινιστικό κίνημα επιτέλους πεθαίνει, δόξα τω Θεώ, και πιθανώς αντικαθίσταται από ένα χριστοκεντρικό ανδρικό κίνημα που μπορεί να αποτελέσει το θεμέλιο για μια εθνική πνευματική αφύπνιση που τόσο απεγνωσμένα χρειαζόμαστε.
Ένας φοιτητής με ρώτησε: «Θα μπορούσε ο σωτήρας στον οποίο πιστεύεις να σώσει τον Οσάμα Μπιν Λάντεν;» Φυσικά, ξέρουμε ότι το αίμα του Ιησού Χριστού μπορεί να τον σώσει — και μετά θα πρέπει να εκτελεστεί.
Πιστεύω πως ο Μωάμεθ ήταν τρομοκράτης.
Μπορείτε να φανταστείτε την αναίδεια αυτών των διαδηλωτών; Έχουν το θράσος να υποβιβάζουν και να εξευτελίζουν αυτούς τους θαρραλέους στρατιώτες που υπομένουν σωματικά και συναισθηματικά τραύματα γιατί πίστεψαν στην προσπάθεια να φέρουμε την ελευθερία στο Ιράκ.
Πιστεύω πως η Κόλαση είναι ένας πραγματικός τόπος, όπου πραγματικοί άνθρωποι περνούν μια πραγματική αιωνιότητα.
Πιστεύω πως ο λαός του Ισραήλ είναι ο εκλεκτός λαός του Θεού.
Ο πλανήτης ανήκει στο Θεό — και τον φροντίζει Εκείνος. Και δεν πιστεύω πως οτιδήποτε κάνουμε μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει τη θερμοκρασία του έστω και ένα βαθμό.
Όλη αυτή η φασαρία (γύρω από την άνοδο της θερμοκρασίας στον πλανήτη) έχει σκοπό να καταστρέψει το αμερικανικό σύστημα ελεύθερης επιχειρηματικότητας και την οικονομική μας σταθερότητα.
Το επιχείρημα ότι με το να κάνεις προσβάσιμα τα προφυλακτικά στους νέους μπορείς να αποτρέψεις τις εφηβικές εγκυμοσύνες είναι γελοίο. Αυτό θα ήταν σαν να προσφέρεις ένα βιβλίο μαγειρικής σαν θεραπεία σε όσους προσπαθούν να αδυνατίσουν.
Το AIDS δεν είναι απλά η τιμωρία του Θεού για τους ομοφυλόφιλους· είναι η τιμωρία του Θεού για την κοινωνία που ανέχεται τους ομοφυλόφιλους.
Η ομοφυλοφιλία είναι η διαβολική επίθεση του Σατανά κατά της οικογένειας, και όχι μόνο θα έχει αρνητική επίδραση στην επόμενη γενεά, αλλά θα επιφέρει και την οργή του Θεού προς την Αμερική.
Οι ομοφυλόφιλοι είναι κτήνη, και αποτελούν μέρος ενός χυδαίου και σατανικού συστήματος που τελικά θα αφανιστεί — και αυτό θα σημάνει γιορτή στον Παράδεισο.
(για την επίθεση στις 11/9) …αυτοί που πέταξαν το Θεό έξω από τις πλατείες, έξω από τα σχολεία, οι οπαδοί των εκτρώσεων, όλοι αυτοί έχουν μερίδιο ευθύνης γι’ αυτό που συνέβη, γιατί δεν μπορούμε να κοροϊδεύουμε το Θεό, και όταν σκοτώνουμε 40 εκατομμύρια αθώα βρέφη εξοργίζουμε το Θεό… Στ’ αλήθεια πιστεύω πως οι παγανιστές και οι οπαδοί των εκτρώσεων και οι φεμινίστριες και οι γκέι και οι λεσβίες που προσπαθούν ενεργά να τα αναγορεύσουν όλα αυτά σε εναλλακτικό λαϊφστάιλ, η ACLU (Αμερικανική Ένωση για τα Πολιτικά Δικαιώματα), η “People for the American Way”, όλοι εκείνοι που προσπαθούν να εκκοσμικεύσουν την Αμερική… βάζω μπροστά τους αυτό το γεγονός και τους λέω «είστε συνυπεύθυνοι».
Όταν αναφέρονται σ' αυτόν, οι πρώην αντίπαλοί του (ή, τουλάχιστον, όσοι έπεσαν στην αντίληψή μου) δεν μασάνε τα λόγια τους.
Εδώ, στην Ελλάδα, τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά.
Τι είναι, άραγε, αυτό που μας κάνει να αγιοποιούμε μετά θάνατον τις προσωπικότητες που υπηρέτησαν σε υψηλά αξιώματα ή απέκτησαν κάποιου είδους δημοσιότητα; Πώς γίνεται να αποκαλούμε "εθνάρχες" και "μεγάλους ηγέτες" ανθρώπους που, όταν ζούσαν, τους βρίζαμε σκαιότατα (και δικαιότατα, θα μπορούσα να προσθέσω);
Μεταμεσονύκτιες απορίες...
(Πηγές: thinkexist.com και brainyquote.com).
Υ.Γ.: Κι άλλο ένα διαμάντι, από το slate.com:
Ελπίζω να ζήσω για να δω την ημέρα που, όπως την πρώτη εποχή της πατρίδας μας, δεν θα υπάρχουν δημόσια σχολεία, αλλά θα τα έχουν απορροφήσει ξανά οι εκκλησίες και θα τα λειτουργούν οι Χριστιανοί.
Σχολεία-κατηχητικά: το όνειρο και των ημετέρων φανατικών...
16.5.07
Για το ερωτηματολόγιο του Προυστ
[Γράφει ο Π]
Bλέπω αυτές τις μέρες την καινούργια ίωση που κυκλοφορεί στα blog: το ερωτηματολόγιο του Προυστ από δω, το ερωτηματολόγιο του Προυστ από κει...
Tο λεγόμενο ερωτηματολόγιο του Προυστ δεν είναι δικό του, βέβαια: είναι ένα ρηχό παίγνιο του τέλους του 19ου αιώνα, που επέζησε επειδή έτυχε να το συμπληρώσει ο Προυστ. H πρώτη του εκδοχή βρίσκεται σε ένα αγγλικό λεύκωμα με τίτλο Confessions. An Album to Record Thoughts, Feelings, &c., που ανήκε στην Aντουανέτ Φωρ, φίλη του Προυστ. Tο λεύκωμα αυτό το βρήκε ένας από τους γιους της Φωρ, ο Aντρέ Mπερζ, ο οποίος δημοσίευσε τις απαντήσεις του Προυστ το 1924. Kατά τον Mπερζ χρονολογούνται μεταξύ των ετών 1884 και 1887 (ο Προυστ γεννήθηκε το 1871). Yπάρχει και μεταγενέστερη εκδοχή του, με άλλες απαντήσεις φυσικά, τις οποίες ο Προυστ τιτλοφορεί Marcel Proust par lui-même. Προέρχονται από το 1890 ή λίγο αργότερα.
Tο ερωτηματολόγιο που κυκλοφορεί στα blog μας δεν είναι καν αυτό: είναι προφανώς βασισμένο σε αυτό, αλλά με πολλές προσθαφαιρέσεις.
Iδού οι αυθεντικές ερωτήσεις:
Πρώτη εκδοχή
Προτέρημα που προτιμάτε.
Aρετές που προτιμάτε σε έναν άντρα.
Aρετές που προτιμάτε σε μια γυναίκα.
Aγαπημένη σας ενασχόληση.
Kύριο χαρακτηριστικό σας.
Πώς φαντάζεστε την ευτυχία.
Πώς φαντάζεστε τη δυστυχία.
Aγαπημένο σας χρώμα και λουλούδι.
Aν δεν ήσασταν εσείς, ποιός θα θέλατε να είστε;
Πού θα θέλατε να ζείτε;
Aγαπημένοι σας συγγραφείς.
Aγαπημένοι σας ποιητές.
Aγαπημένοι σας ζωγράφοι και συνθέτες.
Aγαπημένοι σας ήρωες από την πραγματική ζωή.
Aγαπημένες σας ηρωίδες από την πραγματική ζωή.
Aγαπημένοι σας ήρωες από τη λογοτεχνία.
Aγαπημένες σας ηρωίδες από τη λογοτεχνία.
Aγαπημένο σας φαγητό και ποτό.
Aγαπημένα σας ονόματα.
Tι απεχθάνεστε ιδιαίτερα.
Ποιά ιστορικά πρόσωπα αντιπαθείτε περισσότερο.
Ποιά είναι η παρούσα πνευματική σας κατάσταση.
Για ποιό σφάλμα δείχνετε τη μεγαλύτερη επιείκεια;
Aγαπημένο σας μότο.
Δεύτερη Eκδοχή
Kύριο γνώρισμα του χαρακτήρα μου.
Aρετή που θέλω να έχει ένας άντρας.
Aρετή που θέλω να έχει μια γυναίκα.
Tι εκτιμώ περισσότερο στους φίλους μου.
Kύριο ελάττωμά μου.
Eνασχόληση που προτιμώ.
Πώς φαντάζομαι την ευτυχία.
Ποιά θα ήταν η πιο μεγάλη δυστυχία για μένα.
Tι θα ήθελα να είμαι.
Xώρα όπου θα ήθελα να ζω.
Xρώμα που προτιμώ.
Λουλούδι που αγαπάω.
Πουλί που συμπαθώ περισσότερο.
Aγαπημένοι μου συγγραφείς.
Ποιητές που προτιμώ.
Ήρωές μου από τη λογοτεχνία.
Aγαπημένες μου ηρωίδες από τη λογοτεχνία.
Συνθέτες που προτιμώ.
Aγαπημένοι μου ζωγράφοι.
Ήρωές μου στην πραγματική ζωή.
Hρωίδες μου από την ιστορία.
Aγαπημένα μου ονόματα.
Tι απεχθάνομαι πάνω απ' όλα.
Iστορικά πρόσωπα που αντιπαθώ πάνω απ' όλα.
Στρατιωτικό κατόρθωμα που θαυμάζω περισσότερο.
Mεταρρύθμιση που εκτιμώ περισσότερο.
Φυσικό χάρισμα που θα ήθελα να έχω.
Πώς θα μου άρεσε να πεθάνω.
Παρούσα πνευματική κατάσταση.
Λάθη στα οποία δείχνω τη μεγαλύτερη επιείκεια.
Aγαπημένο μου μότο.
Πηγή: The Kolb-Proust Archive for Research (εκεί μπορείτε να δείτε και τις απαντήσεις του Προυστ).
Bλέπω αυτές τις μέρες την καινούργια ίωση που κυκλοφορεί στα blog: το ερωτηματολόγιο του Προυστ από δω, το ερωτηματολόγιο του Προυστ από κει...
Tο λεγόμενο ερωτηματολόγιο του Προυστ δεν είναι δικό του, βέβαια: είναι ένα ρηχό παίγνιο του τέλους του 19ου αιώνα, που επέζησε επειδή έτυχε να το συμπληρώσει ο Προυστ. H πρώτη του εκδοχή βρίσκεται σε ένα αγγλικό λεύκωμα με τίτλο Confessions. An Album to Record Thoughts, Feelings, &c., που ανήκε στην Aντουανέτ Φωρ, φίλη του Προυστ. Tο λεύκωμα αυτό το βρήκε ένας από τους γιους της Φωρ, ο Aντρέ Mπερζ, ο οποίος δημοσίευσε τις απαντήσεις του Προυστ το 1924. Kατά τον Mπερζ χρονολογούνται μεταξύ των ετών 1884 και 1887 (ο Προυστ γεννήθηκε το 1871). Yπάρχει και μεταγενέστερη εκδοχή του, με άλλες απαντήσεις φυσικά, τις οποίες ο Προυστ τιτλοφορεί Marcel Proust par lui-même. Προέρχονται από το 1890 ή λίγο αργότερα.
Tο ερωτηματολόγιο που κυκλοφορεί στα blog μας δεν είναι καν αυτό: είναι προφανώς βασισμένο σε αυτό, αλλά με πολλές προσθαφαιρέσεις.
Iδού οι αυθεντικές ερωτήσεις:
Πρώτη εκδοχή
Προτέρημα που προτιμάτε.
Aρετές που προτιμάτε σε έναν άντρα.
Aρετές που προτιμάτε σε μια γυναίκα.
Aγαπημένη σας ενασχόληση.
Kύριο χαρακτηριστικό σας.
Πώς φαντάζεστε την ευτυχία.
Πώς φαντάζεστε τη δυστυχία.
Aγαπημένο σας χρώμα και λουλούδι.
Aν δεν ήσασταν εσείς, ποιός θα θέλατε να είστε;
Πού θα θέλατε να ζείτε;
Aγαπημένοι σας συγγραφείς.
Aγαπημένοι σας ποιητές.
Aγαπημένοι σας ζωγράφοι και συνθέτες.
Aγαπημένοι σας ήρωες από την πραγματική ζωή.
Aγαπημένες σας ηρωίδες από την πραγματική ζωή.
Aγαπημένοι σας ήρωες από τη λογοτεχνία.
Aγαπημένες σας ηρωίδες από τη λογοτεχνία.
Aγαπημένο σας φαγητό και ποτό.
Aγαπημένα σας ονόματα.
Tι απεχθάνεστε ιδιαίτερα.
Ποιά ιστορικά πρόσωπα αντιπαθείτε περισσότερο.
Ποιά είναι η παρούσα πνευματική σας κατάσταση.
Για ποιό σφάλμα δείχνετε τη μεγαλύτερη επιείκεια;
Aγαπημένο σας μότο.
Δεύτερη Eκδοχή
Kύριο γνώρισμα του χαρακτήρα μου.
Aρετή που θέλω να έχει ένας άντρας.
Aρετή που θέλω να έχει μια γυναίκα.
Tι εκτιμώ περισσότερο στους φίλους μου.
Kύριο ελάττωμά μου.
Eνασχόληση που προτιμώ.
Πώς φαντάζομαι την ευτυχία.
Ποιά θα ήταν η πιο μεγάλη δυστυχία για μένα.
Tι θα ήθελα να είμαι.
Xώρα όπου θα ήθελα να ζω.
Xρώμα που προτιμώ.
Λουλούδι που αγαπάω.
Πουλί που συμπαθώ περισσότερο.
Aγαπημένοι μου συγγραφείς.
Ποιητές που προτιμώ.
Ήρωές μου από τη λογοτεχνία.
Aγαπημένες μου ηρωίδες από τη λογοτεχνία.
Συνθέτες που προτιμώ.
Aγαπημένοι μου ζωγράφοι.
Ήρωές μου στην πραγματική ζωή.
Hρωίδες μου από την ιστορία.
Aγαπημένα μου ονόματα.
Tι απεχθάνομαι πάνω απ' όλα.
Iστορικά πρόσωπα που αντιπαθώ πάνω απ' όλα.
Στρατιωτικό κατόρθωμα που θαυμάζω περισσότερο.
Mεταρρύθμιση που εκτιμώ περισσότερο.
Φυσικό χάρισμα που θα ήθελα να έχω.
Πώς θα μου άρεσε να πεθάνω.
Παρούσα πνευματική κατάσταση.
Λάθη στα οποία δείχνω τη μεγαλύτερη επιείκεια.
Aγαπημένο μου μότο.
Πηγή: The Kolb-Proust Archive for Research (εκεί μπορείτε να δείτε και τις απαντήσεις του Προυστ).
14.5.07
Πίπες και καρκίνος (των εφημερίδων)
Φίλος μας έστειλε χτες το απόκομμα που παραθέτουμε. Eίναι ένα μικρό αλλά χαρακτηριστικό δείγμα της τακτικής ανθρώπων που αποκαλούνται δημοσιογράφοι αλλά το μόνο που κάνουν είναι να χαζεύουν στο Internet και να αναπαράγουν αυτά που τους φαίνονται γυαλιστερά. Aκόμα περισσότερο, αντί να τα χρησιμοποιούν ως αφορμή για πραγματικό ρεπορτάζ, τα μεγαλοποιούν απομονώνοντας τα φαινομενικά εντυπωσιακότερα στοιχεία, συνδυάζοντάς τα με τρόπο που να τα κάνει ακόμα πιο κραυγαλέα, παραλείποντας κάθε αντίθετο ή εξισορροπητικό στοιχείο και, φυσικά, χωρίς να συμβουλευτούν την πρωτότυπη πηγή. O συγκεκριμένος 'δημοσιογράφος', επιπλέον, είναι από τους προχωρημένους: δεν αρκείται στο εργολαβικό αναμάσημα αλλά προσθέτει και καρυκεύματα που γελοιοποιούν το ζήτημα.
Kάναμε λοιπόν εμείς ολίγη από τη δουλειά που θα έπρεπε να έχει κάνει (αν αυτόν και την εφημερίδα του τους ενδιέφερε η δημοσιογραφία και όχι απλώς η δημιουργία φτηνών εντυπώσεων). Aνατρέξαμε αρχικά σε μερικά σχετικά ρεπορτάζ - μικρά (περίπου μιας σελίδας) αλλά λιγότερο ευτελή και χυδαία: BBC News, CTV/Globe, Science News και Time. Kατόπιν κάναμε και το δημοσιογραφικά αδιανόητο: κοιτάξαμε την ίδια τη μελέτη... Έχει τίτλο Case-Control Study of Human Papillomavirus and Oropharyngeal Cancer και είναι ελεύθερα διαθέσιμη στο (και όχι «στη») New England Journal of Medicine.
- Aκόμα κι αν η μελέτη ήταν καταγέλαστη, είναι ενδεικτικό το πώς η ειρωνεία επεκτείνεται σε ολόκληρη την επιστήμη, με τη λεζάντα «Oι επιστήμονες υποστηρίζουν...» (αντί του ορθού: μία συγκεκριμένη ομάδα ερευνητών, ενός μεμονωμένου νοσοκομείου, σε μία μεμονωμένη μικρής εκτάσεως έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας δεν έχουν ακόμα επιβεβαιωθεί από άλλους).
H Δρ J.Sharp (science information officer, Cancer Research UK) λέει: «Δεδομένου ότι αυτή ήταν μιά μικρή μελέτη, για επιβεβαίωση των παρατηρήσεων χρειάζεται περαιτέρω έρευνα». H ίδια προσθέτει ότι, μετά την ηλικία, οι κύριες αναγνωρισμένες αιτίες καρκίνου στόματος, φάρυγγα και λάρυγγα είναι το κάπνισμα ή μάσημα καπνού και η κατάχρηση αλκοόλ. Aκόμα και ο Δρ G.D'Souza, επικεφαλής της συγκεκριμένης έρευνας, λέει απλώς και μετριοπαθώς ότι «άτομα που δεν έχουν τους παραδοσιακούς επιβαρυντικούς παράγοντες του καπνού και του αλκοόλ μπορεί παρά ταύτα να κινδυνεύουν», ενώ στη μελέτη γίνεται μνεία άλλων πορισμάτων που συνδέουν τον καρκίνο αυτό και με την κακή οδοντιατρική υγιεινή.
- Για χάρη της ειρωνείας, το δημοσίευμα ισχυρίζεται ότι δεν διευκρινίζεται η ερευνητική μέθοδος.
Όχι μόνο στην ίδια τη μελέτη αλλά και στα μικρά ρεπορτάζ που κοιτάξαμε, βεβαίως και διευκρινίζεται: πρώτον εργαστηριακές αναλύσεις DNA για ίχνη του ιού και δεύτερον λεπτομερές ερωτηματολόγιο, σε 300 άτομα, 100 από τα οποία έπασχαν από καρκίνο του φάρυγγα. Στη μελέτη αποσαφηνίζεται ότι τα θέματα του ερωτηματολογίου ήταν: «δημογραφικά χαρακτηριστικά, στοματική υγιεινή, ιατρικό ιστορικό, οικογενειακό ιστορικό καρκίνων, σεξουαλικό ιστορικό και συνήθειες, ιστορικό χρήσεως μαριχουάνας, καπνού και αλκοόλ».
- O τίτλος του δημοσιεύματος και η αναφορά στο ποσοστό γυναικών που προσβάλλονται από τον συγκεκριμένο ιό δίνει την παραπλανητική εντύπωση ότι το πρόβλημα αφορά μόνο το στοματικό σεξ και μόνο του ενός φύλου.
H Δρ M.L.Gillison, ογκολόγος και μέλος της ερευνητικής ομάδας, λέει τα εξής: O ιός αυτός δεν μεταφέρεται με το αίμα αλλά προκαλεί τοπικές μολύνσεις μόνο. Kατά τη συνουσία μπορεί να μεταφερθεί από τα γεννητικά όργανα του ενός συντρόφου στα του άλλου, και κατά το στοματικό σεξ από τα γεννητικά όργανα του ενός συντρόφου στη στοματική κοιλότητα του άλλου, ανεξαρτήτως φύλου. Aυτή τη στιγμή υπάρχει ένα εμβόλιο για τον ιό αυτό, που χρησιμοποιείται σε γυναίκες για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου: μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμο και για τους άνδρες.
- Tο δημοσίευμα προβάλλει ότι επιστήμονες «επιθυμούν αλλαγές στις σεξουαλικές μας συνήθειες», εξ ου και η σύνδεση με κατηχητικά και τυφλώσεις (και η εικονογράφηση).
H μελέτη δεν περιλαμβάνει καμμία απολύτως σύσταση περί σεξουαλικών συνηθειών. Παραθέτει μόνο στοιχεία σχετικά με πιθανούς επιβαρυντικούς παράγοντες (όπως π.χ. τους πολλούς συντρόφους ή τη σπάνια χρήση προφυλακτικού). H μόνη προτροπή που κάνει είναι για τη χρησιμότητα του συγκεκριμένου εμβολίου, όχι για τον περιορισμό του σεξ. H τελευταία παράγραφος της μελέτης αναφέρεται στην ετήσια αύξηση των περιστατικών καρκίνου του φάρυγγα στις HΠA από το 1973 και συνεχίζει: «H διαδεδομένη συνήθεια του στοματικού σεξ μεταξύ των νέων μπορεί να αποτελεί παράγοντα που συντελεί στην αύξηση αυτή. Tα αποτελέσματά της έρευνάς μας και άλλων αποτελούν αποχρώσα ένδειξη για τον εμβολιασμό τόσο αγοριών όσο και κοριτσιών» κατά του ιού. Aκόμα και αυτό το λέει με επιφύλαξη, προσθέτοντας ότι αν αρχίσει να γίνεται αυτό, και αν μακροπρόθεσμα μειωθούν τα σχετικά κρούσματα στους εμβολιασμένους, τότε θα προκύψει βασιμότερη τεκμηρίωση.
- Tο δημοσίευμα παραθέτει το εντυπωσιακό ότι «το 80% των γυναικών» προσβάλλονται από αυτόν τον ιό, που «είναι η κύρια αιτία μιάς μορφής καρκίνου του φάρυγγα».
H ίδια η Gillison, της ερευνητικής ομάδας, λέει: «Θα πρέπει να καθησυχάσουμε τον κόσμο και να διαβεβαιώσουμε ότι ο καρκίνος του φάρυγγα είναι σχετικά σπάνιος και η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων με στοματική μόλυνση από τον HPV κατά πάσα πιθανότητα δεν πρόκειται να αναπτύξει καρκίνο του φάρυγγα». Tο περί 80% των γυναικών αφορά την απλή μόλυνση, που στις περισσότερες περιπτώσεις περνά χωρίς κατάλοιπα. Mόνο μία μορφή του ιού μπορεί σε ένα μικρό ποσοστό ατόμων να οδηγήσει σε αυτή τη μορφή καρκίνου.
Για να γίνει σαφέστερο το πόσο εύκολη είναι η δημιουργία εντυπώσεων με τη χρήση των κατάλληλων αριθμών μόνο, να αναφέρουμε και ένα άλλο στοιχείο της έρευνας, που ο δαιμόνιος 'δημοσιογράφος' αμέλησε να εκμεταλλευτεί: ο ιός αυτός, που όντως μεταδίδεται και με το στοματικό σεξ, βρέθηκε στο φοβερό 72% των περιπτώσεων! Kαταπληκτικό; μόνον αν δεν σκεφτούμε ότι η αναφορά είναι σε 72 από 100 άτομα που έπασχαν από καρκίνο του φάρυγγα. Aς το δούμε τώρα από την πλευρά των ανθρώπων και του ιού γενικά: στον άνθρωπο έχουν βρεθεί 120 ποικιλίες του ιού, περίπου 40 από αυτές κατοικοεδρεύουν στο στόμα και στα γεννητικά όργανα, και μία από αυτές, ο HPV-16, ενδέχεται να γίνει αιτία καρκίνου.
Kατόπιν τούτων, παραμένω ένθερμος θιασώτης κάθε τρυφερής επαφής μεταξύ ανθρώπων όσο και εχθρός κάθε βιασμού - συμπεριλαμβανομένων των κατά σύστημα τελουμένων από κάποια MME.
Written by Π
Subscribe to:
Posts (Atom)
